Iraanse film 'Taxi' wint Gouden Beer: Triomferen met een dashboardcamera

De making-of van 'Taxi' is op zich al een verhaal. De Iraanse regisseur Jafar Panahi (54) heeft in zijn land immers al jarenlang een filmverbod. Een verbod dat hij al drie keer wist te omzeilen. Ditmaal kroop hij in de huid van een knullige taxichauffeur in Teheran en zette hij een zogenaamde securitycamera op het dashboard. Hij maakt geen gebruik van acteurs, maar filmt zijn passagiers. Althans: dat is toch het beeld dat je als kijker krijgt.

Het resultaat is een soms hilarisch, dan weer confronterend snapshot van het leven in Iran. Terwijl één passagier met een goudviskom op de schoot nog op de lachspieren werkt, raakt een andere scène over een voorstander van executies volgens de sharia net een gevoelige snaar. Dat Panahi ondanks zijn verbod toch blijft filmen en zijn films het land weet uit te smokkelen is op zich al een uitgesproken statement, maar ook in zijn films schuwt hij het indirecte politieke commentaar niet.

undefined

Iran, land van talenten

Dat Taxi zo prominent in de kijker wordt gezet op het filmfestival van Berlijn verbaast niet echt. De Berlinale staat bekend om zijn focus op politieke en geëngageerde films. Meer dan pakweg het filmfestival van Cannes of Venetië. De keuze voor de Gouden Beer mag dan in handen liggen van de jury, het is op zich al een duidelijk signaal van de festivalorganisatoren om de film op te nemen in de officiële competitie. Zo is internationale aandacht verzekerd en krijgen regisseurs die minder bekend zijn een gedroomd platform.

Dat politiek en geschiedenis nooit ver weg zijn is deels ook te verklaren door de ontstaansgeschiedenis van de Berlinale. Het festival vond voor het eerst plaats in 1951, tien jaar voor de bouw van de Berlijnse Muur, en is nu al aan zijn 65ste editie toe. Om het met de woorden van cultuurminister Monika Grütters te zeggen: "De Berlinale is een politiek festival. Dat Panahi's film hier deel uitmaakt van de officiële competitie is niet vanzelfsprekend. Ik sta achter Dieter Kosslick (directeur van de Berlinale, kvdp) als hij zegt dat ze Jafar Panahi elke jaar zullen uitnodigen tot hij zelf naar het festival mag komen."

Panahi mag van de autoriteiten Iran niet verlaten. Zijn nichtje Hana Saeidi, die ook in de film speelt, nam de prijs in ontvangst. Het meisje barstte op het podium in tranen uit. "Ik ben niet in staat iets te zeggen. Ik ben te ontroerd", stamelde ze.

In 2006 kreeg Panahi al de Zilveren Beer voor zijn film Offside. In 2013 werd hij bekroond met een Zilveren Beer voor beste scenario voor Closed Curtain. Om aan repercussies in Iran te ontkomen kreeg Taxi geen aftiteling of andere verwijzing naar cast en regisseur mee. Opvallend: de laatste jaren wordt het ook voor het grote publiek steeds duidelijker dat Iran verschillende regisseurs van wereldformaat telt. Abbas Kiarostami bijvoorbeeld, maar ook Asghar Farhadi, die furore maakte met A Separation. Iran heeft een rijke filmtraditie, maar door censuur verkiezen regisseurs ervoor om naar het buitenland uit te wijken.

undefined

Meesterwerk

In het verleden stelden critici al de vraag of politiek op de Berlinale niet primeert op het artistieke. Dat het statement soms belangrijker lijkt dan het verhaal, de acteerprestaties of cinematografie. Nu lijkt dat argument alvast niet op te gaan. Taxi krijgt overwegend lovende recensies. Variety heeft het over een "speels doch diep portret van de intersectie tussen leven en kunst", de blog Indiewire spreekt van een "uniek cinematografisch meesterwerk".

"Beperkingen kunnen soms zo verstikkend werken dat ze een project of de ziel van een artiest vernietigen", zegt voorzitter Darren Aronofsky. "Maar in plaats van op te geven of zich te verliezen in woede en frustratie heeft Panahi een liefdesbrief gecreëerd. Zijn film is gevuld met liefde voor zijn kunst, zijn gemeenschap, zijn land en zijn publiek."