In 1971 was muziek niet alleen de soundtrack van de tijd, maar de stem van de verandering zelf

Zet een stel muziekkenners bij elkaar en het gesprek gaat al snel over wat het beste muziekjaar ooit was. Probeer dit ook met bijvoorbeeld film. Of voetballers. En voor de duidelijkheid: er bestaat geen goed antwoord op deze vraag, maar de achtdelige documentaireserie van Asif Kapadia met als titel 1971 – The Year That Music Changed Everything geeft een aantal goede argumenten om dat jaar op zijn minst als een sleuteljaar, een kantelpunt, te beschouwen. Of misschien is het al genoeg om te weten dat in 1971 What’s Going On van Marvin Gaye uitkwam. En Blue van Joni Mitchell, Tapestry van Carole King, Sticky Fingers van The Rolling Stones, Who’s Next van The Who en There’s a Riot Goin’ on van Sly and the Family Stone.

De serie van Kapadia, de meester van de archieffilm, die eerder onder meer Amy (over Amy Winehouse) en Maradona maakte, is gebaseerd op het boek 1971 – Never a Dull Moment van David Hepworth. Het was het eerste jaar van het post-Beatles-tijdperk; het jaar dat ex-Beatle John Lennon de wereldvrede op de agenda wilde zetten en dat George Harrison met zijn Concert voor Bangladesh het tijdperk van de benefietconcerten inluidde. Maar ook het jaar dat het zwarte muziekprogramma Soul Train landelijk werd uitgezonden, waarmee zwarte artiesten een veel breder, en ook witter publiek kregen.

Allereerst: alleen een club als Apple kan een dergelijke productie maken, want alleen aan muziekrechten al zal deze serie een fortuin hebben gekost. Kapadia en zijn team hebben prachtig, en vaak onbekend, archiefmateriaal opgediept waarmee ze zelfs enkele gebaande paden van de muziekgeschiedenis nieuw elan geven. Het beeldmateriaal komt niet alleen uit muzikale hoek, want het hele punt dat hier overtuigend wordt gemaakt, is dat muziek niet alleen de soundtrack van de tijd is, maar in 1971 ook steeds vaker de stem van de verandering zelf was.

De eerste aflevering opent met de protesten tegen de Vietnamoorlog en het bloedbad op Kent State University waar de Nationale Garde vier demonstranten doodschoot, een hoofdstuk dat ook uitgebreid wordt behandeld in The Vietnam War van Ken Burns. Maar hier horen we als getuige Chrissie Hynde, een van de studenten-demonstranten aan de universiteit en de latere oprichter van The Pretenders. Ze vertelt ook hoe belangrijk het was dat de verschrikkelijke gebeurtenissen een eigen nummer kregen, het woedende ‘Ohio’ van Neil Young (als lid van Crosby, Stills, Nash & Young). Als we dan de beelden van de dode studenten zien, de gitaar van Stephen Stills invalt en we de tekst van Young over het archiefmateriaal geprojecteerd zien (“What if you knew her/And found her dead on the ground?”) dan krijgt de muziek weer de oorspronkelijke en kippenvel veroorzakende zeggingskracht van het moment. Ook al heb je het nummer grijsgedraaid.

1971 – The Year That Music Changed Everything, nu op Apple TV+.