‘Ik zie mijn werk als een meditatie, als een spirituele reis’: Giancarlo Esposito is de grote ster in ‘Kaleidoscope’

De afleveringen van de nieuwe Netflix-serie Kaleidoscope kan je in gelijk welke volgorde bekijken, behalve de finale. Telkens is de hoofdattractie wel dezelfde: Giancarlo Esposito. Na jarenlang belangrijke bijrollen spelen – Breaking Bad! The Mandalorian! –, is hij nu de grote ster. Door rollen te spelen ‘ga ik beter begrijpen wie ik zelf ben’, zegt hij.

Giancarlo Esposito is aan het peinzen over roofovervallen.

“Ben je ooit binnengegaan in een bank met de gedachte: ‘Hoeveel geld ligt hier niet?’ Daar is de deur, en je ziet die lieve jonge bankbediende. Je weet dat ze onervaren is. Wat als je op haar afstapt en zegt: ‘Doe al je geld in deze zak’? Zou ik ermee wegkomen?”

Het is wat nu omgaat in de geest van de man die de hoofdrol speelt in de nieuwe reeks Kaleidoscope op Netflix, over een meesterdief die uit is op wraak, een team samenstelt en de confrontatie aangaat met zijn sterfelijkheid.

Maar eigenlijk is het vaste prik voor Esposito, een acteur die in gedachten constant bezig is met zijn werk, of hij nu een buurtopruier speelt die vindt dat er ook zwarte gezichten op de fotomuur van de lokale pizzeria horen (Buggin’ Out in Do the Right Thing), een meedogenloze drugsbaron (Gus Fring in Breaking Bad en Better Call Saul) of de leider van het restant van het Galactic Empire (Moff Gideon in The Mandalorian).

Esposito lijkt zowat alomtegenwoordig. Maar de automatische piloot gaat nooit aan – dat staat zijn natuur hem niet toe. Zijn werk is dan ook intens persoonlijk.

“Ik ben een heel geëngageerde acteur”, zei hij onlangs tijdens een videogesprek, zoals steeds keurig gekleed, in dit geval: zwart overhemd, zilveren vest, stijlvolle bril. “Ik geloof erin dat mijn werk mijn persoonlijkheid ten goede komt, dat het me in staat stelt beter te weten wie ik ben en meer emoties te ervaren. Op die manier begrijp ik beter wat me motiveert in het leven. Ik zie mijn werk als een meditatie, als een spirituele reis. Het is een onderzoek.”

Dat onderzoek gebeurde voor het grootste deel van zijn carrière in bijrollen, waarmee hij met regelmaat scènes wegkaapte van bekendere sterren. In Kaleidoscope, een experimentele thriller, is hijzelf de grote ster, als leider van een criminele bende en een cast waarvan onder anderen ook Paz Vega, Rufus Sewell, Rosaline Elbay en Jai Courtney deel uitmaken. Het is een zeldzame gelegenheid om een populaire karakteracteur te zien uitblinken in een hoofdrol.

Podium

Niet dat al die bijrollen hem geen podium boden om zijn kunnen te etaleren. In deze fase van zijn carrière, die begon toen hij in 2009 zijn opwachting maakte in Breaking Bad en die hem vijf Emmy-nominaties opleverde, zijn dat steevast rollen waarvoor hij zorgvuldig goed en kwaad kan afwegen.

Fring groeide uit tot een iconische televisieschurk, een zoetgevooisde moordenaar die nooit uit zijn rol van respectabele zakenman viel. Gideon, het personage waarmee Esposito deel ging uitmaken van het waanzinnig populaire Star Wars-universum, is een oorlogsmisdadiger die gelooft in de rechtsorde. In Godfather of Harlem, dat op 15 januari aan zijn derde seizoen begint, speelt hij volksvertegenwoordiger Adam Clayton Powell Jr. als een moreel wankele man.

In Kaleidoscope, dat een niet-lineaire structuur heeft waardoor de afleveringen theoretisch in willekeurige volgorde bekeken kunnen worden, heeft het personage van Esposito eigenlijk twee identiteiten en twee namen. De ene is Ray Vernon, een toegewijde familieman die daarnaast ook juwelendief is en in de gevangenis belandt.

Wanneer hij jaren later ontsnapt, lijdt aan de ziekte van Parkinson en zijn einde voelt naderen, wordt hij Leo Pap. Verteerd door revanchegevoelens tegenover zijn vroegere compagnon (Sewell), die hij de schuld geeft voor zijn gevangenisstraf en de dood van zijn vrouw, stelt Leo een kleurrijke en allesbehalve kreukloze bende samen om nog één Laatste Klus uit te voeren, zoals dat hoort in het genre van het klassieke ‘heist’-verhaal.

Het personage is een vintage Esposito-creatie: een goede slechte kerel, of een slechte goede kerel, of misschien gewoon een reflectie van het gegeven dat zelfs de besten onder ons demonen moeten temmen. De vaardigheid van de acteur in zulke rollen verklaart mee zijn huidige populariteit in een televisietijdperk waarin antihelden, ook al liggen de hoogdagen van Tony Soprano en Walter White ver achter ons, nog altijd op handen gedragen worden.

“We worstelen met onze eigen natuur”, zegt Esposito. “Om dat geloofwaardig te blijven brengen ga ik ervan uit dat mensen al die aspecten in zich dragen. Als ik daar geen uiting aan geef, dan doe ik maar alsof. Voor mij is acteren altijd een manier geweest om te delen wie ik ben: the good, the bad, the ugly.”

Giechelen

In het wereldje heeft Esposito anders wel de reputatie een van de goeden te zijn.

Eric Garcia, bedenker en showrunner van de reeks, herinnert zich een lastige gevangenisscène waarin de gedetineerden een maaltijd met paddo’s voorgeschoteld krijgen om hun gedachten weg te houden van ontsnappen. Het is een bevreemdende en erg grappige sequentie waarin een kantine vol stoere criminelen ineens oncontroleerbaar begint te giechelen en zich over het leven verwondert. Er kwamen veel figuranten bij te pas. Garcia had er geen goed oog in.

“Toen gaf GC een speech waarin hij zei dat je je eigen medium bent, een vat waar het acteren doorheen vloeit”, zei Garcia in een interview. “Het duurde vijf, tien minuten, voor de vuist weg. Toen hij klaar was, waren ze allemaal Brando. Al die acteurs waren er allemaal zeker van dat ze het zouden maken, want hij had hen daarvan doordrongen. Het gevolg was dat ze fantastisch waren in die scène. Het was een heerlijke filmdag.”

“En dat is maar een voorbeeld”, zegt Garcia.

Die goede luim etaleerde hij niet altijd zo formeel. “Wat ik zo fijn vond, was als hij tussen opnames door naar me toe kwam en me een grapje toefluisterde, waarvan je helemaal strijk ging”, zegt Elbay, die Judy, de chemicus van het team, speelt.

Op een dag was Elbay op de set een van de miniatuurdiertjes aan het bewonderen die Leo uitsnijdt om zijn handen bezig te houden. “Op de laatste dag van de opnamen stak hij er eentje in mijn zak”, zegt ze. “Hij is gewoon een heerlijke teamleider en medespeler. Dankzij hem werd het een heel fijne ervaring voor me.”

Tragiek

De acteerprestatie van Esposito in Kaleidoscope put veel van haar kracht uit haar bescheidenheid, vooral wanneer Ray ontsnapt uit de gevangenis en Leo wordt. We zien hem alsmaar frêler en kwetsbaarder worden naarmate de ziekte toeslaat en hij met spijt terugblikt op zijn leven.

“Hij heeft nog het mentale vermogen, maar het lichaam wil niet mee”, zegt Esposito. “In zekere zin is dat de tragiek van het leven. Naarmate we ouder worden, worden we fragieler en breekbaarder. Ik heb nog de hersenen en het gevoel van een jongere man, maar ook die ellendige gedachte: ‘Oppassen bij het afstappen van het trottoir.’

“Tegen dat Leo beseft dat hij ziek is, is het te laat en weet hij dat het alleen nog bergaf zal gaan. En dat maakt de job des te belangrijker voor hem.”

Debuut op Broadway

Esposito (64) kreeg de acteermicrobe al vroeg te pakken. Hij werd in Kopenhagen geboren als zoon van een Italiaanse toneelknecht en schrijnwerker en een Afrikaans-Amerikaanse opera- en nachtclubzangers. Hij beleefde als kind zijn debuut op Broadway in de musical Maggie Flynn, over de rellen in New York City in 1863 vanwege de mobilisatie. Hij was meteen verkocht. “Ik had het gevoel dat de wereld waarin ik kon leven anders was dan de wereld waarin de meeste mensen leefden”, zegt hij.

In zijn eerste filmrollen voor Spike Lee – School Daze, Mo’ Better Blues, en vooral Do the Right Thing – overheerst de jeugdige uitbundigheid. Maar in veel tv-rollen legt hij een verstilling aan de dag die je alleen bereikt als mature acteur na een lange carrière. Denk aan Fring die zijn das fatsoeneert met de helft van zijn gezicht weggeschoten bij zijn exit uit Breaking Bad.

“Hij is erg kalm, en hij probeert altijd het beste van zichzelf te geven om een goede sfeer rondom zich te creëren”, zegt Vega, die Ava speelt, Leo’s advocaat. “Als je aan het werk bent en constant van hot naar her moet en zo veel dingen moet doen met zo veel aspecten, dan is het fijn om er iemand als hij bij te hebben.”

Wat die hoofdrol betreft? Het is leuk, maar je hebt niet het gevoel dat die meer betekent of zwaarder om dragen is voor Esposito. Hij vindt probleemloos zinvol werk, en krijgt daar ook erkenning voor. Zijn balboekje staat vol, met onder meer een film van de Russo Brothers voor Netflix, The Electric State.

Hij is een van die mensen die je gelooft als ze zeggen dat het allemaal om het werk draait. “Ik vind wat ik doe heerlijk”, zegt hij. “Veelzijdig zijn is belangrijk, en ik heb het vermogen en de gelegenheid gehad om diverse dingen te doen in mijn carrière. Ik prijs me dus heel gelukkig.”

Kaleidoscope is nu te zien op Netflix.

(c) The New York Times