‘Ik kan nogal drammerig zijn over boeken’: Bart Somers over zijn boekenkast

Matthias M.R. Declercq portretteert een fervente lezer tussen zijn boeken. Wat zijn de favorieten en waarom?

Het zullen er zo’n 4.000 zijn, verspreid over meerdere boekenkasten. Op mijn bureau in Brussel staan er een duizend – vooral over diversiteit en stedelijkheid –, in de woonkamer thuis staat heel veel fictie, en in dit bureel in onze tuin, waar ik me vaak terugtrek om te lezen, vind je een mix van allebei.

“Eens mijn carrière voorbij is en ik alle boeken naar hier moet verhuizen, denk ik eraan een slaapkamer van de kinderen, die het huis uit zijn, om te bouwen tot een extra bibliotheek. Ik kan moeilijk afscheid nemen van boeken. Ik wil ze dicht bij me.

“De fictie staat hier alfabetisch geordend, de non-fictie staat per thema: liberalisme, nationalisme, de Koude Oorlog, de Tweede Wereldoorlog, Nederland, Mechelen, enzovoort. De geschiedenis van de mensheid is chronologisch geordend en begint bij Sapiens van Harari.

“Ik zit aan mijn dertiende boek van het jaar, en houd dat bij op mijn telefoon. Altijd heb ik een boek bij me, en hoewel er soms tot zeventig uur per week gewerkt wordt, probeer ik af en toe te lezen. Op mijn bureau, tussen de vergaderingen in, of in de auto. Nu lees ik De nieuwe tsaar: de opkomst en heerschappij van Vladimir Poetin van Steven Lee Myers. Uit interesse, maar ook om bij te blijven en nieuwe inzichten op te doen.

“Ik kan nogal drammerig zijn als het over boeken gaat. Dat merk ik in mijn eigen partij en fractie: dit moet je lezen, zeg ik dan. De ene pikt het op, de andere zegt: ’t is goed jong, kom, we gaan iets eten. (lacht) Met geestesgenoten als Björn Rzoska (Groen) en Bruno Tobback (Vooruit) praat ik af en toe over boeken. Zo ontdek je ook wie mensen zijn.

“Hoe ouder ik word, hoe meer fictie ik lees. Als student zoek je naar kennis en probeer je alles te begrijpen. Maar op zeker moment treedt er verzadiging op als je wéér een boek leest over economie of Belgische politiek. Ik heb geleerd dat je uit romans soms meer haalt over de menselijke conditie, over het functioneren van samenlevingen, over al wat belangrijk is in het leven.

“Fictie biedt een breder perspectief. Vooral Oost-Europese romans spreken me sterk aan. Auteurs als Joseph Roth, Sándor Márai en Stefan Zweig, die schrijven over wat voor hen het echte Europa is: dat van Duitsland, Hongarije, Polen, Oekraïne, Oostenrijk… Zij evoceren een Europa dat niet meer bestaat, het cultuurgebied waar zich vreselijke dingen hebben voorgedaan.

“De ineenstorting van Oostenrijk-Hongarije is het drama van de 20ste eeuw, daar is de multiculturaliteit vernietigd. Want dat was het: superdivers. Het idee van Europa als een netwerk van monoculturele naties is een illusie die stamt uit het nationalisme van de 19de eeuw: één volk, één land. Lviv is daarom zo’n ontzettend mooie stad, Lemberg, beschreven in zoveel boeken. Ik ben er nog met mijn zoon geweest. Lviv is uniek. Dat daar nu bommen vallen, raakt me oprecht diep. Opnieuw wordt een cultuur vernietigd.

“Maar vergis u niet: door Oekraïne te bombarderen, heeft Poetin hen een identiteit geschonken.”