‘Ik acteer al zo lang, of er nu iemand keek of niet’: Keke Palmer maakt in ‘Nope’ komaf met stereotypen over zwarte acteurs

Lange tijd waren zwarte acteurs veroordeeld tot een rol als dienstbaar ­nevenpersonage, terwijl de echte helden witter dan wit waren. In de mysterythriller Nope bewijst actrice Keke Palmer (28) eer aan anonieme acteurs van kleur, met een vertolking die je niet snel zult vergeten.

In het buitenopnamegebied van Universal Studios zijn de ‘straten’ genoemd naar oude sterren van het bedrijf: Kirk Douglas, Jimmy Stewart, Nat King Cole, Gregory Peck. Een van de wegen heet Louise Beavers Avenue. Zegt u niets? U bent niet de enige. Louise Beavers (1900-1962) was actrice die vooral bekend is om haar rol in Imitation of Life, een dramatische film uit 1934 over rassendiscriminatie.

Haar eerste filmrol was in Uncle Tom’s Cabin, een Universal-productie uit 1927, waarin ze een niet op de generiek vermelde figurantenrol had als slavin op een bruiloft. Toen Beavers in 1962 overleed − ze was vooraan in de 60, over haar precieze leeftijd bestaat twijfel − had ze in meer dan 150 films gespeeld, meestal in de rol van meid, huisbediende, slaaf, zwart kindermeisje. Later vernoemde Universal Studios als teken van waardering een straat naar de actrice.

Op de hoek van Canopy Street en Louise Beavers cirkelen kapsters en visagistes om Keke Palmer heen. Assistenten en publicisten lopen binnen en buiten.

Palmer is enthousiast maar ook ietwat sceptisch over het gedoe rond Nope, de jongste film van schrijver en regisseur Jordan Peele. Ze is naar Universal Studios gekomen voor de ‘content day’ van de film, om interviews te geven en een paar ‘behind the scenes’-opnames te doen.

“Deze film is waarschijnlijk een van de zotste volgende-stap-momenten van mijn carrière”, zegt ze. “Terwijl ik me eigenlijk gewoon wil laten meedrijven.” Ze grinnikt. “Ik kan echt niet zeggen wat er hierna nog komt, hoe de wind zal staan. Het is me nooit eerder overkomen dat zo veel mensen tegelijk naar mijn werk keken.”

Ze spreekt met een bizarre ritmiek, waarbij ze bepaalde woorden accentueert, waardoor die iets magisch krijgen. Ze zegt met een souffleursstem tegen haar visagiste: “Ik wil opvallende wenkbrauwen, veel mascara, zachte lippenstift.”

Eeuwige kindster

Palmer heeft iets van een variétéartieste uit vervlogen tijden, tot de dictie toe. Als ze opgewonden is, klinkt ze als iemand uit een oud verhaal over Hollywood die van de bus stapt en met grote ogen naar de opwindende stad kijkt.

Maar schijn bedriegt: ondanks haar jonge leeftijd (28) is Palmer een veteraan in de entertainmentbusiness. Al twintig jaar zit ze in het vak. Als kindacteur voor Nickelodeon en Disney Channel zat ze in drie seizoenen van True Jackson, VP, een serie over een tiener die bedrijfsleider wordt, en in Jump In!, een populaire tv-film over kinderen die deelnemen aan wedstrijden touwtjespringen.

Sindsdien heeft ze zowat elke denkbare entertainmentjob gedaan: ze had een rol in de film Hustlers (2019) en in de camphorrorreeks Scream Queens van Ryan Murphy; ze was eventjes cohost van Good Morning America op ABC; ze speelde in Cinderella op Broadway; ze maakte pop/r&b-platen. Ondanks haar succes als volwassen performer blijft ze voor sommige kijkers voor eeuwig een kindsterretje.

Maar haar hoofdrol in Nope, met zijn beroemde regisseur/scenarist Jordan Peele, zijn ambitieuze plot en zijn potentiële blockbusterallures, zou daar verandering in kunnen brengen.

In deze mysterythriller spelen Palmer en Daniel Kaluuya (bekend van Black Panther en Jordan Peeles horrorhit Get Out) een zus en een broer die paarden opleiden. Zij zijn de fictieve nakomelingen van een zwarte jockey die wél echt bestaan heeft, en die te zien is op eind-19de-eeuwse beelden van fotograaf Eadweard Muybridge van paarden in beweging. Als je die foto’s op een glazen schijf zette en inbracht in een toestel genaamd de ‘zoöpraxiscoop’, dan creëerden de snel ronddraaiende frames de ­illusie van beweging − de techniek was als het ware de voorloper van film.

De zwarte jockey van Muybridges foto’s kreeg nooit een naam; hij en zijn paard blijven anoniem tot in de eeuwigheid bewegen. Hetzelfde lot was ook andere zwarte acteurs en figuranten beschoren. Als zwarte mensen plaatsnemen voor de camera, riskeren ze in de ergste gevallen wrede karikaturen en anonimiteit.

Nope laat zich bekijken als een aanklacht tegen zo’n gang van zaken. De film brengt tegelijk ook hulde aan de mysterieuze zwarte jockey, een man die Emerald (het personage van Palmer) in de film omschrijft als ‘de eerste stuntman, dierentemmer en filmster − allemaal tegelijk’.

Anders dan in de overlevering krijgt de jockey in Nope wel een naam: Alasdair Haywood. Zijn nakomelingen, onder wie Emerald, haar oudere broer O.J., en hun vader Otis Sr. (Keith David), hebben een manège in de buurt van Los Angeles en leiden paarden op voor Hollywoodproducties. Met hun ranch willen ze opnieuw een centrale plaats voor hun familie opeisen in de filmgeschiedenis. Na de mysterieuze dood van vader Otis vinden broer en zus wat volgens hen een ufo is, en besluiten ze het te filmen met een geïmproviseerde filmcrew.

Terwijl ze wat ze zien vastleggen met de ­camera, beginnen ze zich af te vragen: wat is de waarde van aandacht?

Werk en uitbuiting

Te midden van al die gebeurtenissen is er de zwierige vertolking van Palmer. In een scène waarin haar personage Emerald en haar broer O.J. bezig zijn op de set van een reclamefilmpje, profiteert ze van het moment om haar eigen talenten in de verf te zetten; ze vertelt dat ze ‘regisseert, acteert, produceert, zingt en daarnaast catert op de filmset’. Palmer improviseerde die scène en gaf zo blijk van haar ongedwongen creativiteit en onvermoeibare energie.

Eerder had regisseur Jordan Peele me dit verteld: “Emerald heeft veel van Keke, als Keke tenminste nooit was doorgebroken en zo succesvol was geweest op jonge leeftijd.” Dat verschil toont goed aan hoe dun de scheidingslijn voor zwarte artiesten − zoals de zwarte jockey, zoals Louise Beavers − soms is tussen bekendheid en anonimiteit, tussen werk en uitbuiting.

‘We zeggen weleens dat sinds het moment dat beelden gingen bewegen, we onze huid duur moesten verkopen’, zegt Emerald op de set van het reclamefilmpje. Beide lezingen van die uitspraak zijn in zekere zin ook van toepassing op Palmer. Aangezien ze al twintig jaar rondloopt in de showbizz, moest ze er altijd vol voor gaan, ook al merkten mensen niet altijd hoe ze almaar virtuozer werd. “Ik acteer al zo lang, of er nu iemand keek of niet. Dat is best interessant, en daar gaat deze film ook over: hoe mensen zo aangetrokken worden tot spectaculaire dingen.”

Acteerdromen

Palmer werd geboren in Harvey in Illinois en groeide op in Robbins, een kleine gemeente dertig minuten rijden ten zuiden van Chicago. Robbins was een van de vroegste volledig zwarte enclaves die werden opgenomen in de staat. Een artikel in The Denver Star uit 1918 noemde Robbins ‘het eerste en enige dorp dat volledig gecontroleerd wordt door negroes’.

Haar ouders, Sharon en Lawrence Palmer, hadden elkaar in de zomer van 1986 als acteurs leren kennen tijdens een theatercursus aan Kennedy-King College in Chicago. Sharon deed onder meer de belichting voor de drama-afdeling en acteerde in The Wiz. Lawrence speelde een rol in een productie van Joseph A. Walker, The River Niger, een toneelstuk dat voor het eerst opgevoerd werd door de legendarische Negro Ensemble Company.

Later, toen de Palmers pas getrouwd waren, werkte het koppel als professionele acteurs. Maar uiteindelijk werden ze verantwoordelijk voor een klein gezin en gaven ze hun acteer­dromen op. Sharon Palmer ging dramales ­geven in middelbare scholen en het deeltijds kunstonderwijs. Haar man werkte voor een ­polyurethaanbedrijf.

Onder invloed van haar ouders raakte Palmer in haar jeugd verslingerd aan de showbusiness. Toen ze 3 jaar was, namen haar ouders haar mee naar de musical The Jackie Wilson Story in het Black Ensemble Theater; ze was totaal in de ban. Ze zag haar moeder zingen in de kerk en verwerkte wat ze hoorde in toneelstukjes die ze in elkaar flanste in de kleuterschool.

In haar boek voor adolescenten, I Don’t ­Belong to You, beschrijft Keke Palmer hoe zij en haar gezin thuis films bekeken en bestudeerden, wat er eigenlijk op neerkwam dat ze hun eigen commentaar gaven bij de carrière van ­acteurs en regisseurs die ze zagen.

Al snel ging Palmer zingen en acteren in het schooltoneel. En ze deed auditie voor The Lion King. “Toen we merkten dat ze talent had, konden haar vader en ik haar helpen om haar tekst uit het hoofd te leren en de scenario’s te begrijpen”, vertelde Sharon Palmer me. “Als ik het beu was, nam hij het over en vice versa. Dat was een enorm voordeel voor haar, dat haar beide ouders acteur waren.”

Beaat glimlachen

Palmers vastberadenheid was een teken voor haar ouders dat het het waard was te investeren in haar droom. Eerst kwam een auditie voor American Juniors (waarvan ze als invaller nooit de uitzending haalde), en kreeg ze een rol in Barbershop 2, een film uit 2004. Later dat jaar speelde Palmer een verwaarloosd kind in de televisiefilm The Wool Cap, een rol die haar op haar tiende een nominatie voor een Screen ­Actors Guild Award opleverde (ze verloor van Glenn Close).

Om Palmers carrière te ondersteunen verkochten haar ouders hun nieuwe huis, gaven ze hun baan op en verhuisden ze met het gezin naar Pasadena in Californië.

Haar doorbraakrol was in Akeelah and the Bee in 2006, naast Angela Bassett en Laurence Fishburne. Palmer speelde het titelpersonage, een 11-jarig meisje uit South Los Angeles dat erop hoopt om ooit de Scripps National Spelling Bee te winnen. De rol maakte haar enorm populair, vanwege de moed waarmee Akeelah ondanks haar beperkte mogelijkheden haar droom nastreefde.

Palmer vertelde me dat ze als kind, werkend in het ecosysteem van Nickelodeon en Disney, al snel merkte hoe die bedrijven op zoek waren naar talent dat ze breed konden uitspelen, gaande van sitcoms en films tot muziek en rondreizende voorstellingen. Palmer werkte aan haar zang- en dansvaardigheden, en bleef acteren en schrijven. Ze zong onder meer de titelsong van True Jackson, VP in voor Nickelodeon, en maakte singles en muziekvideo’s voor de soundtrack van Jump In! voor Disney. “Actief zijn in al die domeinen leerde me om alles heel zakelijk te houden, op tijd op te dagen, mijn ding te doen, professioneel te zijn, en daarna naar huis te gaan om ook daar nog een leven te hebben”, zegt ze.

Historisch gezien was het voor zwarte Hollywood-pioniers vaak moeilijk om een leven buiten de set te hebben. Het licht van de roem wierp ook een schaduw van raciale clichés die hen achtervolgden. Ze kregen stereotiepe rollen toegekend, zoals de beaat glimlachende, in hun rol berustende meiden die Louise Beaver speelde − patronen die ook bestonden buiten de ­cinema.

Geniale improvisator

In Nope speelt Palmer ongegeneerd haar jovialiteit uit, zonder evenwel te neigen naar de bekende minstrel-beeldtaal van de breed lachende zwarte. Ze vertolkt Emerald als een jonge vrouw die op zoek is naar iets. Haar naam refereert vaag aan de kleurrijke hoofdstad in The Wizard of Oz, een toevluchtsoord voor zoekende zielen. En in haar vertolking voel je een zweem van The Wiz − de zwarte versie met Diana Ross en Michael Jackson.

Als Daniel Kaluuya Jordan Peeles Robert De Niro is − de regisseur vergeleek hun samenwerking in een interview met de relatie tussen Martin Scorsese en Robert De Niro − dan zou Palmer, met wie hij nu voor het eerst samenwerkte, misschien wel Joe Pesci zijn. Ze voegt een emotionele reikwijdte aan haar rol toe die uiting geeft aan alledaagse gevoelens die net iets te groot worden.

Palmer bewondert multigetalenteerde artiesten zoals Carol Burnett, Eddie Murphy en Elaine May, die teruggrijpen naar de hoogdagen van de Amerikaanse vaudeville. Op hun slechtst versterkten die variétéartiesten en minstrel-muzikanten de heersende discriminerende rollenpatronen. Maar op hun best manipuleerden ze stereotypes − de aangever, de nar, de punchlineman − en herinterpreteerden ze archetypische personages zo dat we er met een nieuwe blik naar keken.

Je ziet hun invloed in de manier waarop Palmer acteert. Zo is er een scène waarin Emerald danst bij de Haywoods thuis. Ze draait het volume van de platenspeler omhoog en dempt zo letterlijk de wanhoop, terwijl ze zich pop-lockend in gekke bochten kronkelt. De scène is versneden met shots van een sinistere aanwezigheid buiten het huis, waarvan Emerald zich niet bewust is. Met haar lichtvoetige lichaamsbewegingen accentueert Palmer het momentum door precies het tegenovergestelde van ernst te belichamen.

Pop-locking lijkt een perfect dansgenre voor een actrice zoals Palmer. Het simuleert pogingen van het menselijk lichaam om binnen bepaalde begrenzingen te functioneren, en precies aan die beperking ontleent de danstaal haar elegantie. Dansen te midden van alle rampspoed en tegenslagen: het is de functie van zwarte kunst in Amerika ten voeten uit. Close-ups van Palmers gelaat onderstrepen de mengeling van kabuki-theatraliteit en in toom gehouden gratie waarop ze een patent heeft. “Ze slaagt erin op een heel natuurlijke manier vreugde weer te geven”, vertelde Kaluuya me. Haar spontaniteit is aanstekelijk: je begint meteen te glimlachen. Dat betekent evenwel niet dat ze subtiliteit mist. Palmer, die dialogen vergelijkt met muziek, lardeert haar tekstlijnen met ritme en bravoure en de nuances van een goeie jazz-scatzanger. “Keke is een geniale improvisator”, zegt Peele. “Ze is fantastisch in die impromptu dingen”, vindt ook Kaluuya.

Eerherstel

Palmer schreef ooit dat ze haar rollen zorgvuldig uitkiest en niet zomaar alles aanvaardt wat haar wordt aangeboden. Ik vraag me af of dat ook gold voor haar beslissing om Nope te doen, een film die deels ook gaat over weigering. De film accepteert immers niet dat een zwarte jockey gereduceerd wordt tot een voetnoot, en doet een poging om hem in ere te herstellen, hem uit de anonimiteit te halen.

De film plaatst haar zo in de traditie van andere zwarte acteurs en filmmakers die iets gelijksoortigs probeerden. Denk aan de melodrama’s van de zwarte regisseur Oscar Micheaux (1884-1951) over ambitieuze middenklassers, die een tegenwicht boden tegen de stereotiepe minstrelpersonages. Of blaxploitationfilms die stereotypes van een gewelddadige, seksueel geobsedeerde zwarte cultuur te lijf gingen. Of de filmmakers van de L.A. Rebellion, die traditionele portretteringen van zwarte mensen poëtisch ondermijnden.

De acteerprestatie van Palmer in Nope is haar eigen versie van verzet en werpt een ander licht op de manier waarop haar uiterlijk en haar expressiviteit een weg kunnen vinden in onze cultuur. Ze komt met een intense gevoeligheid tot leven op het scherm. Tegenover Kaluuya’s sereen treurende O.J. plaatst Palmer een andere wijze om verdriet te beleven. Ze onderhandelt met haar broer en zichzelf, en baant zich al grappend en grollend een weg door de scènes.

Ze slingert en swingt zich voorbij een depressie, en gaat maar door en door, en als kijker word je meegezogen in de tornado van haar persoonlijkheid, terwijl zich aan de einder stormwolken samenpakken. Palmers rol in Nope stelt haar in staat te doen wat Louise Beavers niet vermocht: een zwarte vrouw in Hollywood zijn wier huid niet louter een visuele ­attractie is.

© The New York Times