Een moslima in nikab als lid van X-Men? Een geslachtsverandering voor Thor? Of ziet u liever Wolverine en Hercules tongen? Uitgeverij Marvel was nooit vies van controverse en liet het allemaal gebeuren. Maar toen hun striphelden filmhelden werden, veranderden de regels. En met die regels, hun geaardheid. Niet getreurd: ‘De wereld is eindelijk klaar voor zijn eerste openlijke homoseksuele superheld.’
Zo fier als een pauw was ze. Maar haar geluk was van korte duur. “Ze is bi. En ja, ze trekt zich weinig aan van wat mannen over haar denken. Hemels om haar te spelen!”, twitterde actrice Tessa Thompson nog in oktober 2017 bij de filmrelease van Thor: Ragnarok. In de montagekamer was toen echter al een expliciete scène gesneuveld waarbij een vrouw uit de slaapkamer van krijger Valkyrie – haar personage – sloop, en daarmee diens biseksualiteit moest onderstrepen.
In het Hollywood van vandaag, waarin de oproep tot diversiteit steeds luider klinkt, fronsen de wenkbrauwen van acteurs en actrices wel vaker. Black Panther mocht dan geprezen worden door de Afro-Amerikaanse gemeenschap, tegelijkertijd werd de geaardheid van enkele bekende personages ongedaan gemaakt. Voor actrices Lupita Nyong’o en Danai Gurira genoeg reden om een statement te maken. Op de Golden Globes kusten ze elkaar op de mond voor de ogen van de camera’s. Naar het waarom was het niet lang raden. De filmmaatschappij had volgens hen enkele scènes verwijderd die de lesbische relatie tussen hun personages verduidelijkte – iets dat in de Black Panther-comics wel expliciet aanwezig is. (Voor de volledigheid: op de dvd werden die scènes er opnieuw aan toegevoegd.)
De hunkering naar een heteroseksuele love interest in dit soort mainstreamfilm was er altijd al. In de comic was Elektra een lesbienne, in de film werd haar geaardheid onder de mat geveegd. Halle Berry maakte dan weer geen enkele allusie op de biseksualiteit van Catwoman. En mocht John Constantine geportretteerd worden als in de strips, dan zou Keanu Reeves mogelijk in een sm-bar seks hebben gehad met zowel mannen, vrouwen als transen. Maar goed, voorgaande films dateren van zo’n twaalf tot vijftien jaar geleden. De dag van vandaag is diversiteit alomtegenwoordig in de cinema. Of toch niet?
Deadpool
Hoewel er enige opschudding ontstond toen DC in 2016 de religieuze en homofobe sciencefictionschrijver Orson Scott Card aanwierf als Superman-gastschrijver (eerder wierf Marvel hem ook al aan), werden zowel DC als Marvel in het verleden bewierookt door de Amerikaanse Gay & Lesbian Alliance Against Defamation (GLAAD) voor de manier waarop ze lgbt-personages presenteerden. De lijst van lgbtq-superhelden en -schurken is dan ook lang. Ellenlang. Zomaar een greep uit het aanbod: Batwoman is lesbienne terwijl Catwoman, Catman, Harley Quinn en John Constantine biseksueel zijn. Bekende superhomo’s zijn onder meer Green Lantern, Northstar, Rawhide Kid, Morph, Iceman en het koppel Hulkling en Wiccan. Als transvrouw wordt Lord Fanny aangehaald, terwijl Mystique door het leven gaat als genderfluïde en Deadpool als panseksueel.
Maar hoe lovend lgbtq-organisaties ook waren over de strips van Marvel en DC, zo teleurgesteld waren ze over de verfilmingen ervan. Al wordt er een uitzondering gemaakt voor tv-reeksen. Daarin bleek Marvel minder conservatief, getuige de lgbtq-personages in series als Agents of SHIELD, Jessica Jones of Runaways. Ook DC Comics deed zijn duit in het zakje. In het nieuwe tv-seizoen van Supergirl zal actrice Nicole Maines – zelf een transvrouw – de eerste transgender met superkrachten spelen, terwijl dit jaar Batwoman wordt uitgezonden – de eerste lesbische superheldin die een tv-reeks op haar naam kreeg.
Fijn zo, maar voor bioscoopfilms gelden andere regels, zo bleek. Het ‘deseksualiseren’, onder de mat vegen van iemand geaardheid of klassieke love interest tussen een overwegend blanke heteroseksuele man en blanke heteroseksuele vrouw; Comic-Con Londen was er in 2016 wel klaar mee. Ze lanceerde toen een campagne waarin via een trailer twee homoseksuele superhelden annex geliefden werden getoond. Het filmpje eindigde met een innige kus en de tekst “It’s time all superheroes were accurately portrayed on screen. Tell the studios to stick to the script.” Met de trailer wilde men Disney, dat eigenaar is van de Marvel-films, en Warner Bros., dat zich ontfermt over de DC-films, aansporen tot meer diversiteit. Jonge lgbtq’ers zouden nood hebben aan eigen helden, zo werd geargumenteerd.
#MeToo
Waarom homo’s en lesbiennes vandaag ondervertegenwoordigd zijn in superheldenfilms, weet Michael De Geynst (39), directeur van UGC Antwerpen en zelfverklaarde geek, ook niet. “Een van de argumenten is dat men rekening moet houden met landen als, pakweg China, die zulke diversiteit misschien niet appreciëren. Maar of dat nog een argument is als je weet dat dit soort films er aangepast worden en extra scènes krijgen, al dan niet met Chinese acteurs?”
Volgens De Geynst heeft het ook te maken met het medium op zich. “Strips zijn veel progressiever en inclusiever. Ze hebben ook een ander tempo, waardoor bijna alles kan. Zo was Captain America een tijdlang zwart, was Thor een vrouw, Spider-Man een latino en The Wasp een Russische migrant die problemen had met zijn asielaanvragen voor de VS. (grijnst) Je ziet, daarin kan alles. In de strip bouw je zoiets geleidelijk op. Daarin maken ze ook gebruik van parallelle en alternatieve universa. Werkt het niet, dan begin je toch gewoon opnieuw met een verhaallijn in weer een ander universum.”
De Geynst ziet wel progressie bij Marvel en DC. “Vooral bij DC is er de jongste jaren iets veranderd. Daar heeft men bijvoorbeeld plots meer vrouwen als scenaristen aangeworven. Ik denk dat dat alles een uitloper is van de #MeToo-beweging. Men kwam erachter dat veel van hun auteurs schreven over seksisme en racisme maar er zelf niet altijd een blanco strafblad op nahielden. Ook is men er intussen van overtuigd dat niet enkel die witte blanke man superheld kan blijven. Kan natuurlijk ook bijna niet in dit genre, waar superhelden – vaak mutanten – centraal staan. Dat gaat sowieso al om anders zijn, dus uitsluiting en segregatie. Het is dubbel interessant om binnen dat universum facetten van discriminatie aan te kaarten. Ben je een mutant én gay, dan kan dat toch interessante verhaallijnen opleveren? Daar is men inmiddels wel achter.”
De tijd is rijp
Intussen staat ook Hollywood niet stil. Toen Variety op de Los Angeles-première van Captain Marvel bij Marvel’s productiechef Victoria Alonso het gerucht wilde confirmeren of er een film met een homoseksuele superheld als hoofdrolspeler aankwam, bevestigde ze tot ieders verbazing: “De wereld is klaar voor een openlijk homoseksuele superheld”, klonk het. En dat zij en Marvel erg gepassioneerd waren door diversiteit. “Ons hele succes is gebaseerd op mensen die erg verschillend zijn. Waarom ook niet? Waarom zouden we enkel erkend worden door één type mens? We bereiken een publiek over de hele wereld, en dat publiek is divers en inclusief. Als we niet blijven focussen op diversiteit en inclusie, falen we.”
Niet veel later liet ook Kevin Feige, directeur van de Marvel Studios, zich in Entertainment Tonight ontvallen dat het idee van een lgbtq-superheld ‘gaande’ is. Hij ging nog een stapje verder door eraan toe te voegen dat “alles misschien sneller komt dan men denkt”. Op de vraag of Marvel Studios ook dacht aan een verfilming van moslimsuperheld Kamala Khan of tiener-Avenger Nova, antwoordde hij: “Waarom niet allemaal samen?!”
Dat is een heel andere zienswijze dan jaren geleden, toen Marvel weigerde in te gaan op de kritiek dat het lgbtq-superhelden geen kansen gaf in grote films en hun seksualiteit verborg voor het brede publiek. Onlangs confirmeerde Marvel Studios zelfs dat het inderdaad op zoek was naar een openlijk homoseksuele acteur om een homoseksuele superheld te spelen.
Waar Alonso en Feige naar verwezen is intussen bekend: Hercules. Dat personage, een Avenger uit de Griekse mythologie, zou de hoofdrol krijgen in Marvel’s The Eternals. De Geynst: “Hercules, tja, dat is altijd een wat slap afkooksel geweest van Thor. Die halfgod uit de Griekse mythologie heeft altijd een wat meer hedonistische levensstijl gehad. Hij is voor zover bekend de eerste superheld die opbiechtte alcoholist te zijn en naar de AA te gaan. Hij is bruter, minder sluw en krachtig dan Thor. Hij is de man die een huis sloopt vooraleer hij erover heeft nagedacht. Maar hij heeft het hart wel op de juiste plaats. In mijn tijd was hij hetero, nu is hij homo, zeg je? Dat wist ik niet. (grijnzend) Tja, elke goede superheld duikt tegenwoordig op in zeventig reeksen in twintig parallelle universa. Je kan nog amper volgen.”
Ryan Reynolds
Nu Wonder Woman en Captain Marvel – Marvel Studios’ eerste film rond een vrouwelijke superheldin – succesvol zijn gebleken, staat de deur open naar nog meer diversiteit. Ook lange tijd op de lange baan geschoven: andere nationaliteiten als superhelden. Ook dat wordt nu aangepakt. In Variety maakte Marvel Studios onlangs ook bekend dat het Destin Daniel Cretton onder contract nam om Shang-Chi, te regisseren, hun eerste superheldenfilm met een Aziatische protagonist.
Acteur Ryan Reynolds wrijft zich alvast in de handen bij al dat nieuws. Vanaf de eerste Deadpool-film liet hij zich al ontvallen dat het biseksuele kantje van Deadpool weleens vorm mag krijgen. In de twee films werd dat eerder subtiel aangekaart. Zelfs flirten met Wolverine kon toen door de beugel. Maar op een cynische manier. Volgens Reynolds mag het allemaal wat explicieter. “Ik zal niet degene zijn die die ontwikkelingen zal tegenhouden”, wist hij. “Joepie, ik krijg een vriendje in de derde film. Eindelijk!”
