Hollywood in de Borinage: expo en docu kijken terug op de opnames van 'Lust for Life'

Het was niet normaal, herinnert Monique Caudron zich, toen ze als klein meisje de aankomst van al die auto's, vrachtwagens en caravans in de buurt van de mijnsite Le Grand Hornu gadesloeg: "Ik dacht dat het een circus was."

Voor de inwoners van die arme mijnstreek moet de aanwezigheid van een Hollywoodploeg, tien septemberdagen lang, een echte cultuurschok geweest zijn. Zestig jaar later zijn de herinneringen nog steeds springlevend. "Het was mijn grootvader die in La Maison du Peuple voor de catering zorgde", vertelt Marcel Nazé vol trots. En hij weet ook nog dat Kirk Douglas - of 'Krik' zoals veel Borains die ongewone naam mismeesterden - dol was op vol-au-vent en koude kip.

Monique en Marcel zijn slechts twee van de vele getuigen die aan het woord komen in de documentaire 'Hollywood au pied du terril' en in de gelijknamige tentoonstelling in het kader van Mons 2015. Veel van de nog levende ooggetuigen hebben zo'n scherpe herinneringen aan die draaiperiode omdat ze toen kind waren en er voor de film verschillende scènes nodig waren waarin kinderarbeid in de mijnen centraal stond.

Voor de jonge figuranten was het een feest: ze hoefden niet naar school, mochten tussen de opnames door blijven spelen op de stoffige terril (zodat hun gezichten goed zwart en hun kleren goed vuil werden) en werden ook nog eens betaald. Victor Cygalek kan zich de exacte bedragen perfect herinneren: 150 frank voor een draaidag. Dus 300 frank voor de twee dagen dat hij ingehuurd werd. Zijn figurantenloon heeft hij nooit willen uitgeven, want hij laat vol trots de zorgvuldig bewaarde, oude Belgische bankbiljetten zien.

Frappante gelijkenis

Het avontuur van de biopic 'Lust for Life' begint in 1953 op een avond in Beverly Hills. Filmregisseur Jean Negulesco heeft net de komedie 'How to Marry a Millionaire', met Marilyn Monroe en Lauren Bacall gedraaid, en komt dineren bij Kirk Douglas. Hij heeft een zelfgeschilderd cadeau mee, namelijk een portret van Kirk Douglas als... Vincent van Gogh. De gelijkenis is frappant. De steracteur weet wat hem te doen staat: hij wil en zal de hoofdrol vertolken in een biografische film over de beroemde Nederlandse schilder.

Maar er is meer. Douglas heeft een jaar eerder de dramatische film 'The Bad and the Beautiful' gedraaid, met Vincente Minelli als regisseur en John Houseman als producer. Groot succes. Bekroond met vijf Oscars, maar zelf heeft Douglas naast de zesde nominatie gegrepen, die voor beste acteur. Met 'Lust for Life' wil hij voor zichzelf een herkansing afdwingen. Hij kan Minnelli en Houseman overtuigen om opnieuw met hem in zee te gaan.

Regisseur Minnelli ziet er voor zichzelf een uitdaging in: in de film wil hij de kleuren uit de schilderijen van Van Gogh tot hun volle recht laten komen. Van zijn kant kan producent Houseman zich vinden in de voorwaarde van Hollywoodstudio MGM om in Europa te gaan draaien op de echte locaties waar de predikant-kunstenaar gewoond en gewerkt heeft: in Nederland, in Frankrijk en ook in de Belgische mijnstreek Borinage. Het was immers daar dat Vincent van Gogh tussen december 1878 en oktober 1880 als predikant woonde.

In 'Lust for Life' zit een scène waarin de jonge Vincent, na een carrière van twaalf stielen en dertien ongelukken, aan zijn overste vraagt om hem naar een plek te sturen "waar niemand anders heen wil". De Borains zijn niet onder de indruk. Als Van Gogh aan een mijnwerker vraagt om hem binnen te laten in zijn armoedige huisje, omdat hij met eigen ogen wil zien hoe men daar leeft, reageert de man schamper: "Hier wordt alleen geslapen. Ons leven speelt zich af onder de grond." En dus wil de idealistische prediker van het evangelie mee de put in.

Op de tentoonstelling 'Hollywood au pied du terril' wordt onder meer een promotiefilmpje van MGM getoond waarin een studiobaas vertelt hoe de filmploeg honderden meters in de donkere aarde is afgedaald om daar opnames te maken. Het blijkt een puur promopraatje, want in werkelijkheid werd de onderaardse mijngang nagebouwd op de begane grond, maar bepaald bij mijnschacht nummer 4, de site van de eerste kolenmijn die buiten dienst was gesteld. De neergang van de Borinage als mijnstreek was begonnen, maar de locatie heet nu nog steeds La Cité Van Gogh.

Na tien dagen in de Borinage is de draaiperiode, waarvan uiteindelijk zo'n 15 minuten in 'Lust for Life' zijn overgebleven, achter de rug. Maar de herinneringen zijn gebleven. "Ce film a rendu la fierté au Borinage", zegt Pierre Lemal. Maar Monique Caudron kijkt bij 'Lust for Life' nog steeds weg bij de scènes van de dode en verbrande kinderen na een mijngasontploffing.

Anne Delfosse laat fier het kleine notaboekje met de handtekening van Kirk Douglas zien. En herinnert zich haar verbazing toen zij en haar vriendinnetjes merkten dat de Amerikaanse acteur, met dat zo herkenbare kuiltje in de kin, zowaar Frans sprak. De acteur was namelijk enkele jaren eerder (voor de tweede keer) getrouwd met Anne Buydens, die in Duitsland geboren was, maar in België was opgegroeid. Eind november 1955 schonk ze hem een zoon, halfbroer van Michael en Joel Douglas. Die derde zoon werd Peter genoemd, met als tweede voornaam... Vincent.

Geen Oscar

Het is nog steeds met een mengeling van berusting en ontgoocheling dat Mauricette Dieu zich de aanwezigheid van Anne Buydens-Douglas op de set van 'Lust for Life' herinnert. Toen ze "die knappe dame" zag, was het voor het verliefde tienermeisje van zeventien "alsof ik een levensles kreeg. Ga terug naar huis, ken je plaats, blijf waar je thuishoort, in jouw wereld. Wat was ik een romantische ziel in die tijd."

En hoe zat het met de Oscardroom van Kirk Douglas? Wel, hij kreeg opnieuw een Oscarnominatie, maar het beeldje glipte hem nogmaals door de vingers. Er was wél een Oscar (voor beste mannelijke bijrol) voor Anthony Quinn in de rol van schilder Paul Gauguin. Zelf zou Douglas nooit een Oscar winnen. Toen hij tachtig werd, kreeg hij er in 1996 wél een voor zijn hele carrière. Misschien heeft hij zich toen getroost met de gedachte dat Vincent van Gogh ook zo lang op erkenning heeft moeten wachten - en in zijn geval niet eens tijdens zijn leven.

Expo 'Hollywood au pied du terril', tot 17/05 in de Anciens Abattoirs, rue de la Trouille 17, Mons.

De docu wordt vanavond uitgezonden op Arte, na de vertoning van 'Lust for Life' om 20.50 uur.