Hoe de wedergeboorte van ‘Family Guy’ een TikTok-trend teweegbracht: de ‘ADHD-video’

Een onlinerenaissance van de serie Family Guy leidde tot een fascinerend (en tikje zorgwekkend) TikTok-fenomeen: kijken op twee schermen tegelijk.

“Een zwart gat voor aandacht”, worden ze wel genoemd: de filmpjes die sinds november steeds vaker opduiken op TikTok waarin in de bovenste helft een clipje uit de tekenfilmserie Family Guy te zien is, en in de onderste een game of ander fascinerend maar betekenisloos beeld. Een officiële naam heeft dit fenomeen niet, al noemen sommige socialemediagebruikers het de ‘Family Guy TikTok Pipeline’, ‘Family Guy Overstimulation Videos’ of ‘Family Guy ADHD-videos’.

“Hoe ben ik hier beland?”, kun je denken als je wakker schrikt uit de hypnose van zo’n filmpje. De serie Family Guy, die al sinds 1999 bestaat en waarvan in 2022 het 21ste seizoen werd uitgebracht, beleeft al een paar jaar een onlinerenaissance. Omdat de korte grapjes zich makkelijk laten delen als gifs of als losse clips op TikTok of YouTube. Maar omdat beelden waarop copyright rust kunnen worden verwijderd, gingen gebruikers Family Guy-clips uploaden met een splitscreen met andere felgekleurde beelden eronder, vaak vanuit het perspectief van een gamer die een spel als Subway Surfers speelt, of beeld uit het internetgenre ‘satisfying’.

Dat bleek een soort hack te zijn voor het algoritme. TikTok staat erom bekend: het algoritme leert razendsnel wat de aandacht van een gebruiker vangt en biedt al snel meer van hetzelfde aan op de ‘For You Page’. De splitscreens van Family Guy (en algauw ook clips uit South Park of The Simpsons) blijken in die persoonlijke feed, waarin je filmpjes snel kunt wegswipen, extreem veel ogen vast te kunnen houden gedurende de minuut die zo’n filmpje ongeveer duurt.

De aandacht wordt gevangen door één van beide video’s en vervolgens blijft de kijker hangen om de punchline van de grap te zien. De filmpjes vallen ook te zien in de traditie van zogeheten ‘ASMR’-video’s, die geen narratief hebben maar alleen stimulans bieden, bijvoorbeeld van kinetisch zand dat wordt gesneden of grind dat wordt geharkt. De aantrekkingskracht van de Family Guy-filmpjes heeft ervoor gezorgd dat veel bot-accounts soortgelijke filmpjes zijn gaan spuien, wat volgens sommige gebruikers zorgt voor een plaag waardoor ze tegen hun zin worden opgeslokt.

“Wat begon als een manier om copyrightwetten te omzeilen, werd al gauw een zintuiglijk dopamine-infuus dat onze collectieve aandachtsspanne naar nul zal brengen”, schreef de Amerikaanse journalist Trung Phan in januari over de Family Guy-trend. De filmpjes voeden zorgen over langetermijneffecten van het toch al zo gefragmenteerde TikTok-gebruik. De app werd door het Amerikaanse zakenblad Forbes al eens “digitale crack cocaïne voor het brein” genoemd. Uit een studie van de Technische Universiteit van Denemarken uit 2019 bleek dat een overvloed aan informatie onze collectieve aandachtsspanne verkort, maar bewijs voor een kortere aandachtsspanne door TikTok is anekdotisch, omdat de app nog niet zo lang bestaat. De splitscreentrend wordt overigens al uitgebreid naar drie, vier of vij schermen tegelijk − als parodie, hopelijk.