Het verhaal achter Charlotte van België: een historische roman over liefde, schoonheid en geheimen

Charlotte van België, de dochter van ­Leopold I, ging de geschiedenis in als de krankzinnige vrouw van de keizer van Mexico. Kristien Dieltiens laat ‘Carlota’ terugblikken op haar eigen leven.

Het is een van de bekendste doeken van Édouard Manet, L’Exécution de Maximilien, waarop te zien is hoe de Mexicaanse keizer Maximiliaan samen met twee van zijn generaals door een executie­peloton doodgeschoten wordt. Manet maakte het schilderij in 1868, een jaar na de feiten. Over Maximiliaan, de broer van de Oostenrijkse keizer Frans Jozef I en de schoonbroer van diens vrouw Sisi, zijn er al verschillende boeken geschreven. Het verhaal van de toch wat sullige en overbodige prins die door Napoleon III naar Mexico werd gestuurd om er een katholiek rijk te stichten en om de protestantse Noord-Amerikanen op afstand te houden, spreekt namelijk tot de verbeelding. Zeker omdat het na drie jaar al eindigde in zijn dood – de Mexicanen zaten niet bepaald te wachten op een Europese keizer.

Minder bekend is dat Maximiliaan tijdens zijn Mexicaanse avontuur steun kreeg van zijn vrouw Charlotte, de dochter van de Belgische koning Leopold I. En als er al iets over geweten is, dan gaat het niet veel verder dan dat Charlotte na de dood van haar man krankzinnig werd. In haar kasteel in Tervuren stond een geüniformeerde pop, die ze Max noemde en waar ze dagelijks een vaas verse rozen bijplaatste. Het gerucht ging dat Maximiliaan niet dood was, maar dat hij zich verschool tot hij ongemerkt terug naar Europa kon komen. Charlotte, of keizerin Carlota zoals ze zich sinds haar Mexicaanse escapades liet noemen, geloofde het maar al te graag.

Met bloed geschreven

Kristien Dieltiens dacht dat er meer te zeggen moest zijn over Carlota en dus las ze ongeveer alles wat er over haar te vinden was. Ze reisde naar Triëst, waar de pas getrouwde Maximiliaan in 1856 het kasteel Miramare liet bouwen, en bezocht zelfs Mexico om er in de voetsporen van het keizers­koppel te treden. De historische roman Carlota, de vrouw die rozen at, meteen Dieltiens honderdste boek in 25 jaar tijd, vormt de neerslag van dit onderzoek.

Dieltiens vatte haar boek op als een grote flashback, en laat Carlota vanuit haar kasteel van Tervuren zelf terugblikken op haar leven. Wat je te lezen krijgt, heeft ze met haar bloed geschreven – en soms ook wel met wat rode inkt, bekent ze. Iedere dag knipt ze met een gouden naai­schaar een stukje uit de huid van haar dij, waarna ze het bloed opvangt en begint te schrijven. Terugkeren naar het verleden is voor haar een vorm van auto­mutilatie. Maar wel een noodzakelijke auto­mutilatie, want ze stelt haar levens­verhaal te boek voor de lange tijd onbekend blijvende B.

De kleine Charlotte werd, zoals het een ­koningskind betaamde, opgevoed om een rol te spelen. En omdat ze een meisje was, ging dat wel heel ver. Ze moest immers ooit in de voetsporen van haar moeder Louise Marie van Orléans treden, de dochter van de Franse ­koning die door Leopold eerder als een ­ornament dan als een echtgenote werd gezien. Het huwelijk van haar ouders was een zakelijke deal waar geen liefde aan te pas kwam, zag ze al gauw en dat wou ze zelf anders doen. Op haar zestiende werd ze voorgesteld aan enkele huwelijkskandidaten en werd ze verliefd op de acht jaar oudere Maximiliaan. Hij was een beetje een houten klaas, bekent ze, maar hij rook naar hout, amber en muskus, wat haar aan haar vader herinnerde wanneer die met de hond voor de haard zat. Mannen moesten naar vuur en hond ruiken, vond ze, liefst met een aarde­toets op de ­achtergrond.

Dat Maximiliaan even later met een lijst van 27 hoogstaande levens­regels voor de dag kwam, nam hem helemaal voor haar in. En dus trouwden ze en merkte Charlotte tot haar scha en schande dat haar man die regels onophoudelijk aan zijn laars lapte. Hij stond helemaal niet gewillig tegenover België en de Belgen, zoals hij beloofd had. En wanneer het op huwelijkse trouw aankwam, bleek hij al net zo erg als haar vader, wiens concubine Arcadie Claret in een open koets door Brussel reed, ­zodat de hele stad haar twee bastaards kon bewonderen. Maximiliaan hield van vrouwen en bezorgde Charlotte bij een van zijn ‘drie stoten en klaar’ een dijk van een syfilis. Pas jaren later, toen ze in Mexico een minnaar had, ontdekte de prinses dat ook een vrouw genot kon beleven aan seks.

Grootheidswaanzin

Mexico bracht wel meer in haar naar boven. Geconfronteerd met de uitbuiting en achterstelling die er schering en inslag waren, verzette ze zich tegen de macht van de katholieke kerk en hield ze een pleidooi voor algemeen onderwijs, wat haar door de conservatieve kringen rond Maximiliaan niet altijd in dank werd afgenomen. Bovendien ontdekte ze al gauw dat Napoleon III haar man een flinke pad in de korf had gezet. Zijn kans op slagen was miniem en al na een paar weken trok de ­Fransman zijn handen van hem af, waarna een Belgisch vrijwilligers­leger bestaande uit gelukszoekers en geweldenaars, gesteund door 6.000 Oostenrijkers, koers zette naar Centraal-­Amerika om er orde op zaken te stellen, wat het natuurlijk alleen nog maar erger ­maakte.

Tien jaar geleden schreef Dieltiens Kelderkind, een breed uitgewerkte historische roman waarin ze Kaspar Hauser neerzette als een natuurlijk kind van Napoleon. In Carlota – die trouwens rozen eet omdat haar bonne-maman Joséphine de Beauharnais haar ooit zei dat dit de beste remedie is tegen verdriet – doet ze iets gelijk­aardigs. Niet alleen maakt ze gebruik van dezelfde negentiende-eeuws aandoende bloemige stijl vol hyperbolen en verzuchtingen, ook hier is er een natuurlijk kind in het spel, en wel een waarmee het Belgische koningshuis liever meteen komaf maakt. Dat Leopold II zo gretig was om zijn zus gek te laten verklaren had dus niet alleen te maken met zijn gewetenloze gulzigheid en zijn grootheidswaanzin, die ertoe leidden dat hij met haar geld allerhande monumenten en triomfbogen liet bouwen, tot zelfs het koloniaal museum toe dat op de plek verrees waar ooit het kasteel van Tervuren stond. Nee, in een proeve van victoriaanse dubbele moraal kon deze ­notoire schuins­marcheerder het niet hebben dat zijn zus een kind zou grootbrengen.

Kristien Dieltiens, Carlota, de vrouw die rozen at, Borgerhoff & Lamberigts, 471 p., 27,50 euro.

--

Een uitgelezen koningshuis: nog drie recente boeken

Recht door zee met tomatensap

“Een droevig geval,” noemde voormalig hofmaarschalk Herman Liebaers de huidige koning Filip ooit in een interview in deze krant, “iemand die het nooit zal kunnen”. En inderdaad, een vlotte jongen is hij nooit geworden, maar wel een populaire. Dat heeft hij vooral aan koningin Mathilde te danken, schrijft Jo De Poorter. Ze is plichtsgetrouw, recht door zee, een vrouw die weet dat haar plaats naast de koning is en die een warme moeder wil zijn voor haar kinderen. En het liefst van al drinkt ze tomatensap.

Jo De Poorter, De macht van Mathilde, Pelckmans, 340 p., 29,50 euro.

--

Naturel in de Zara

Wat maakt Mathilde zo anders dan andere Europese koninginnen? Nu ze een halve eeuw oud is en tien jaar koningin, lijkt het een terechte vraag. Vooreerst haar afkomst natuurlijk, de familie d’Udekem d’Acoz, een warm nest waar iedere frank twee keer omgedraaid werd alvorens hem uit te geven. Dat houdt kinderen met de voetjes op de grond. En dan was er haar opleiding als logopediste, een job als een ander. En zo gedraagt ze zich ook, volkomen naturel, shoppend in de Zara.

Brigitte Balfoort & Joëlle Vanden Houden, Mathilde 50, 10 jaar koningin, Houtekiet, 210 p., 29,99 euro.

--

Hollanders verboden

Naar aanleiding van haar 21ste verjaardag schreef Jo De Poorter een boek over Elisabeth, de toekomstige koningin van België. En wat blijkt? Ze is al net zo voorbeeldig als haar ouders. Geen wilde uitspattingen dus, maar wel netjes studeren in Oxford, en op zoek gaan naar een man of vrouw die al net zo’n onbeschreven blad moet zijn als haar. Maar geen Nederlander, of toch geen van koninklijken bloede, want dat is sinds 1830 bij wet verboden om te verhinderen dat de Nederlanders België weer zouden inpalmen.

Jo De Poorter, Wij, Elisabeth, Pelckmans, 400 p., 29,50 euro.