La casa del artista
Het huis dat verzoop én afbrandde: hier werd regisseur Andrej Tarkovsky geboren
Waar en hoe leefden beroemde kunstenaars? Deze week: het geboortehuis van regisseur Andrej Tarkovsky.
Het klinkt als de onwaarschijnlijke plot voor een van zijn mysterieuze films: de beroemde Russische regisseur Andrej ‘Solaris’ Tarkovsky (1932-1986) speelde zijn houten geboortehuis kwijt, omdat het in een overstromingsgebied lag. Die farce had hij aan Lenin en Stalin te danken.
In de jaren 20 startte Lenin een ambitieus initiatief om met waterkrachtcentrales en stuwdammen afgelegen gebieden in Rusland van elektriciteit te voorzien. Toen Stalin in de jaren 50 de hydro-elektrische centrale van Gorky wilde bouwen, ontstond er een enorm stuwmeer. Stalin liet tientallen dorpen compleet evacueren. Ook Tarkovsky’s geboortehuis, dat aan de oevers van de Wolga in Zavrazhye stond, verzoop in het Gorky-reservoir. Wonder boven wonder overleefde een verdieping van het huis de overstroming. Een nietsvermoedende dorpeling brak de overgebleven houten structuur van het huis af en bouwde het aan land opnieuw op.
In 1989, drie jaar na de dood van de regisseur, herkende de lokale leerkracht Galina Aleksandrovna in de houten barak de resten van het geboortehuis van Tarkovsky. Het pand kwam haar bekend voor, omdat de woning in Tarkovsky’s films zo vaak te zien is. In zijn laatste film, Het offer (1986), liet de regisseur zelfs een maquette symbolisch in vlammen opgaan.
Dat water overvloedig aanwezig is in zijn poëtische films, linken sommigen eveneens aan de moedwillige overstroming. Aan het slot van Solaris (1972), zijn ‘meditatieve sciencefictionfilm’, zie je een huis geïsoleerd in het water staan. En ook Stalker (1979) is deels autobiografisch: de film is gedraaid in en rond een waterkrachtcentrale.
In 1993 kreeg Galina Aleksandrovna van het ministerie van Cultuur de toelating om het teruggevonden pand te restaureren, maar dat project mislukte. Pas in 2002 vond ze privésponsors om een zeer bescheiden Tarkovsky-museum te starten in Zavrazhye, met foto’s, polaroids en memorabilia uit de zeven langspeelfilms van Tarkovsky. Plus de originele houten tafel waarop de regisseur geboren zou zijn. Typisch: ook in Jurevets, op 3,5 uur rijden van Zavrazhye, opende in 1996 een Tarkovsky-museum in het huis van zijn grootmoeder. In Jurevets pronken ze tegenwoordig met hun collectie archiefstukken die ze bij Sotheby’s heel duur betaalden, maar in Zavrazhye hebben ze het strafste verhaal.
Tarkovsky & Pavel Florensky Museum in Zavrazhye, Kostroma, Rusland.
Tarkovsky Museum Centre, 8 UlitsaTarkovskogo, Jurevets, Ivanovo, Rusland.
