Het gevoel snijdt dieper dan ooit

Het verhaal van Billie Holiday - het racisme, de drugs, de vroege dood - is in de loop der jaren belangrijker gaan worden dan haar muziek. Wat natuurlijk belachelijk is, want met het vlotste gemak is Holiday een van de adembenemendste jazzartiestes en zangeressen aller tijden.

In 1957 was Billie Holiday niet meer tevreden over haar contract met Verve Records. Ze schreef zelf het grote Columbia aan - het label waar ze in de jaren 30 voor werkte, en dat in twee jaar tijd Lady in Satin én Miles Davis' Kind of Blue zou uitbrengen - en vroeg om samen te werken met arrangeur Ray Ellis. Columbia was verbaasd, maar blij met de interesse en reserveerde een blanco cheque voor het project.

Een noodzaak

Een reden dat Holiday met Ellis wilde samenwerken, is dat ze zachte, mooie, traditionele composities wilde om haar stem te ondersteunen. Misschien een esthetische keuze, maar waarschijnlijk gewoon een noodzaak, omdat haar lichaam tegen die tijd op was. Haar stem was al even niet meer het zalvende instrument dat ze ooit was geweest. Op haar 43ste klonk ze makkelijk dubbel zo oud - niet meer krachtig en honingzoet, maar fragiel en aangevreten door drank en drugs. Tijdens de opnames dronk Holiday wodka als water.

Dat zorgt ervoor dat Lady in Satin tot op vandaag zijn tegenstanders heeft. Voor de nay-sayers is de plaat een trieste echo van een grootse artieste die aan het eind van haar Latijn was. Niemand die naar Lady in Satin heeft geluisterd, is verbaasd om te horen dat Billie Holiday nauwelijks één jaar nadat de plaat uitkwam, stierf. De beroemde Penguin Guide to Jazz omschreef de plaat als "een voyeuristische inkijk in een gebroken vrouw". Ook op de arrangementen van Ray Ellis kwam veel kritiek - te kitscherig, te somptueus, te hoog Broadway-gehalte; Frank Sinatra meets Disney. Rolling Stone vond de plaat beneden Holidays waardigheid.

En toch. Er is iets dat Lady in Satin volledig uniek maakt, dat je naar de plaat toe blijft trekken, dat een onuitwisbare indruk nalaat. Ray Ellis zelf wist het het best in woorden te vangen: "Na de opname van 'I'm a Fool to Want You' was ik ontevreden over Billies takes, maar zelf zat ze bij een herbeluistering te snikken. Toen begreep ik het. Ik was aan het luisteren in mijn hoedanigheid van klassiek getrainde muzikant, terwijl ik alleen maar hoefde te letten op de emotie." De muzikaliteit was niet meer wat ze ooit geweest was, het gevoel sneed dieper dan ooit.

De Morgen bundelde 10 iconische platen uit de muziekgeschiedenis op vinyl. Bestel hier.