Het cultureel najaar: de expo’s, optredens, voorstellingen, albums en boeken die u niet mag missen

U hebt gisteren de Cultuurmarkt in Antwerpen gemist, waarop liefst 175 culturele instellingen hun najaarsprogramma voorstelden? Geen paniek, wij stuurden onze verslaggevers op pad en vroegen hen het kaf van het koren te scheiden. Dit zijn hun ultieme tips voor de events en releases die u best nu al in uw agenda aanstipt.

Opera: ‘Rusalka’ van Antonín Dvořák bij Opera Vlaanderen

De nieuwe intendant van Opera Vlaanderen, Jan Vandenhouwe, beloofde niets minder dan ‘de opera nog eens opnieuw uit te vinden’. Hoe, dat valt te bezien. Maar in elk geval probeert hij opera en ballet te doen samenwerken. In Rusalka bijvoorbeeld, een toverachtige opera van Antonín Dvořák, laat hij een poëet onder de choreografen, de Noor Alan Lucien Øyen, als regisseur aan het werk. In de voorstelling wordt elke zanger gespiegeld door een danser van Ballet Vlaanderen. Øyen belooft veel verwijzingen naar popcultuur én hoge kunst, in een melancholische stijl. En voor wie dat niet per se hoeft, is er nog altijd fabelachtige muziek. Het beroemde ‘Lied aan de maan’ bijvoorbeeld van het titelpersonage (een waternimf nota bene), dat gestalte wordt gegeven door de Zuid-Afrikaanse sopraan Pumeza Matshikiza, die al twee solo-cd’s opnam voor het prestigieuze Decca-label. (Stephan Moens)

Van 12/12 tot 31/12 in Antwerpen en van 9/1 tot 23/1 in Gent.

Kunst: Charline Tyberghein bij Sofie Van De Velde en Nel Aerts in Museum M

Ik kijk uit naar zo veel dingen, dat ik nu al weet dat ik er een hoop ga missen. Ik kijk zelfs uit naar dingen waar ik niet naar uitkijk, en die straks misschien keihard meevallen. Gelukkig bestaat er een parallel universum genaamd kunst, het is het beste universum dat we hebben. Ik kijk uit naar het debuut van Charline Tyberghein bij Sofie Van De Velde (van 7/9 tot 13/10) en naar de consecratie van Nel Aerts in Museum M (van 25/10 tot 23/2). Ik kijk halsreikend uit naar de allereerste solotentoonstelling van Wolfgang Tilmans in België, al is het nog lang (in Wiels, van 1/2 tot 31/5).

Verder van huis kijk ik uit naar de grote Giorgio De Chirico-retrospectieve in Milaan (Palazzo Reale, van 25/ 9 tot 19/1). Iedereen kent zijn stadstaferelen, die ontvolkte piazza’s in mysterieus licht. Maar hij heeft ook een hoop afgrijselijk slecht werk gemaakt. Ik weet nu al dat het zal tegenvallen. (Danny Ilegems)

Fotografie: Stephan Vanfleteren in FOMU Antwerpen

Goed mogelijk dat het Antwerpse FOMU zich dit najaar mag opdoffen voor een publieksoverrompeling. Eind oktober palmt de Belgische fotograaf Stephan Vanfleteren (°1969) er het volledige museum in voor zijn eerste grote overzichtsexpo. Aanleiding is zijn vijftigste verjaardag. Curatoren Rein Deslé en Joachim Naudts kampen ongetwijfeld met een embarras du choix. Meervoudig World Press Photo-laureaat Vanfleteren ontpopte zich de laatste jaren met Hannibal en Kannibaal tot een bevlogen fotoboekenuitgever, maar bleef uiteraard ook eigen werk schieten. Daarbij richtte hij zijn lens opvallend vaak op de sportwereld: denk maar aan Surf Tribe of aan zijn Rode Duivels-portretten in 2014. Maar ook zijn atypische stillevens met dode dieren voor het Armando-museum intrigeerden. In deze tentoonstelling – twaalf jaar na Belgicum – krijgen zowel Vanfleterens iconische zwart-witportretten, zijn documentaire fotografie als ongekende parels een plaats, belooft FOMU. (Dirk Leyman)

Van 25/10 tot 1/3 in het Antwerps Fotomuseum.

Theater: ‘Zero for conduct’ van Kloppend Hert en fABULEUS

Onlangs werd bekend dat danser, acteur en choreograaf Haider Al Timimi vanaf volgende zomer de artistieke leiding van het Kortrijkse Theater Antigone op zich neemt. Belangrijk nieuws is dat: na Chokri Ben Chikha is hij nog maar de tweede theatermaker met niet-westerse roots die een dergelijke functie vervult.

Zijn hele leven al werkt Al Timimi met jongeren met diverse achtergrond, in Zero for conduct neemt hij samen met hen ons onderwijssysteem op de korrel. Krijgt iedereen er dezelfde kansen? Is er ruimte om buiten de lijntjes te kleuren? Hoe vormt het onderwijs hun toekomstbeeld? Al Timimi is geen regisseur die zijn acteurs en dansers zegt wat ze moeten doen, maar de jongeren triggert om zelf te creëren.

Zero for conduct is een voorstelling van Al Timimi’s eigen gezelschap Kloppend Hert, en het Leuvense fABULEUS. Het wordt ongetwijfeld een uitspatting van energie, misschien ook van woede. Een feest om naar te kijken, met een belangrijke maatschappelijke boodschap. (Evelyne Coussens)

Van 6/11 tot 1/2, onder meer in Opek Leuven, De Studio in Antwerpen en Vooruit in Gent.

Literatuur: ‘Waagstukken’ van Charlotte Van den Broeck

In de Nederlandstalige letteren is het dit najaar volop drummen geblazen, met alleen al in september nieuw werk van onder meer Roderik Six, Griet Op de Beeck, Ivo Victoria, Herman Brusselmans en Christophe Vekeman, to name a few. Maar zoals steeds is er een boek dat zich mag verkneukelen in enige voorafgaandelijke buzz.

Dat geldt ongetwijfeld voor Waagstukken, het prozadebuut van Charlotte van den Broeck (°1991). De Vlaamse dichteres hees zich met bundels als Kameleon en opvolger Nachtroer meteen in de hoogste rayons van het poëzielandschap en maakte ook als performer furore. In Waagstukken reist Van den Broeck dertien tragische architecten achterna, vergeten en bekende bouwmeesters die in een door hen ontworpen gebouw zelfmoord pleegden, of verlamd raakten door hun eigen scheppingen. Van den Broeck beet zich vast in deze verhalen van hoogmoed, faalangst en noodlot. (Dirk Leyman)

Waagstukken, verschijnt op 1/10 bij De Arbeiderspers, presentatie in De Singel op 12/10.

Concert: Cornucopia van Björk

Björk vindt opnieuw de weg naar België, met “een onmisbare muzikale en visuele totaalervaring”. Zo wordt Cornucopia (‘hoorn des overvloeds’) alleszins gepromoot: een scifi-popconcert waarmee de IJslandse dit najaar een beperkt aantal Europese steden aandoet. Zou ze revanche kunnen nemen voor haar passage op het Gentse Sint-Pietersplein vorig jaar, een concert dat niet alleen véél te kort van stof was, maar ook nog eens te kort in emotie schoot.

In november volgt de ultieme herkansing in Vorst Nationaal met een theatrale show die afgelopen lente in New York in première ging. Ze belooft een “een intrigerende ontmoeting tussen akoestisch en digitaal”, en de internationale media lijken haar daarin te volgen. “Haar meest ambitieuze show ooit”, klinkt het unaniem. Thema’s als vrouwelijkheid en de klimaatverandering beheersen de voorstelling, in een indrukwekkend decor met een vijftigkoppig (!) koor en een rist muzikanten die ook als dansers dienen. (Gunter Van Assche)

13/11 in Vorst Nationaal

Album: Kim Gordon met ‘No Home Record’

“Waarom een soloplaat? En waarom nu?”, vroeg Kim Gordon zich onlangs retorisch af. Omdat we er godverdomme al járen op zitten te wachten, hoorden wij onszelf met overslaande stem naar een computerscherm schreeuwen. Acht jaar ligt Sonic Youth inmiddels onder de zoden, en een reünie zit er niet meteen in na de vechtscheiding met frontman Thurston Moore.

Tot nu moesten we het stellen met de bittere toon van haar memoires en het muziekproject Body/Head, dat “stonermuziek voor niet-stoners” maakte. Maar op Gordons soloplaat No Home Record (geparafraseerd naar de laatste documentaire van Belgische cinematografe Chantal Akerman) keert ze naar haar roots terug, begin jaren 80. Toen experimenteerde ze met gitaar, een drummachine en lyrics die ze uit tijdschriftadvertenties viste. Een vertrouwd recept dus, maar niet noodzakelijk een vertrouwd geluid: de vooruitgestuurde single ‘Sketch Artist’ klinkt bijvoorbeeld alsof Trent Reznor van Nine Inch Nails en Patti Smith haar geadopteerd zouden hebben. (Gunter Van Assche)

No Home Record verschijnt 11/10 bij Matador Records.

Film: ‘Cleo’ van Eva Cools

Cleo, het langspeeldebuut van de Vlaamse cineaste Eva Cools, vertelt het verhaal van een 17-jarig meisje (Anna Franziska Jäger) dat een auto-ongeval overleeft, maar wel haar beide ouders verliest. Ze dreigt zichzelf helemaal te verliezen, maar vindt toevlucht in de muziek. Net als haar vader wil ze een groot concertpianist worden, vooral het werk van Rachmaninov biedt haar troost.

Cools werkte liefst zes jaar aan het filmproject. In die tijd maakte ze de hele filmscene razend benieuwd naar het resultaat. Onder meer omdat ze vorig jaar nog een grootse crowdfunding op poten zette om een cruciale scène te kunnen draaien in een vol concertgebouw in Eindhoven, waar het integrale Piano Concerto no. 2 van die Rachmaninov door een bekende pianist en een symfonisch orkest onder leiding van Dirk Brossé werd uitgevoerd. Verder is Cleo haast integraal opgenomen in Brussel, en zijn er grote rollen weggelegd voor onder meer Natali Broods, Yolande Moreau en Martha Canga Antonio. (Robin Broos)

Vanaf 27/11 in de zalen