Herman de Coninck, 25 jaar dood, maar nog springlevend, wordt herdacht in Mechelen

Komend weekend is het een kwarteeuw geleden dat Herman de Coninck fataal neerzeeg in Lissabon, amper 53 jaar. Nu brengt zijn geboortestad Mechelen een driedaags eerbetoon, met ook een bundeling interviews.

Schrijversroem is genadeloos vergankelijk. Maar voor dichter Herman de Coninck (1944-1997) gaat dat voorlopig niet op. Nadat Behoud de Begeerte met het programma Koningsblauw langdurig de dichter van De lenige liefde en De hectaren van het geheugen eerde, neemt nu zijn geboortestad Mechelen het estafettestokje over. Daar barst vanaf vandaag een driedaagse herdenking los met onder meer raamgedichten, de expo Saudade voor Herman van zus Magdalena en dochter Laura de Coninck, en een grote hommage op zondag met dichters en muzikanten. Klap op de vuurpijl: een bundeling van zijn Humo-schrijversinterviews.

“Vroeger duurt het langst”, vond Herman de Coninck. “Maar zo zie je maar dat bij hem vroeger al een kwarteeuw duurt”, lacht radiomaker Pat Donnez, die zondag als gastheer fungeert én Eva Gerlach, Jo Govaerts, Mark Van Tongele, Piet Piryns en Kristien Hemmerechts ontvangt. Donnez, zelf ook dichter-schrijver, prijst “Hermans onthutsende, bedrieglijke eenvoud: Die spreekt de poëzieminnaar aan, maar palmt ook de gelegenheidslezer in, voor een gedicht bij een geboorte of dood. Over de poëzie van Eva Gerlach zei De Coninck ooit dat een perfecte regel zo mooi is dat je niet kunt uitleggen waarom. Een goeie dichter moet grossieren in verzen van ‘ingewikkelde eenvoud’. Wel, dat gaat ook voor Herman zelf op.”

Ook zijn biograaf Thomas Eyskens, medebezieler van het festival, vindt dat De Coninck als poëzieambassadeur zijn gelijke niet kende. “Ik zie tegenwoordig enkel Ellen Deckwitz enigszins zijn rol overnemen.” Donnez vult aan: “Hij maakte een ongewone spreidstand: gewaardeerd dichter maar ook genereuze criticus die zelden polariseerde. Goede poëzie verdient goede lezers, was zijn devies, en of dat nu de uiterst toegankelijke poëzie van Hans Lodeizen of de hermetische van Hans Faverey was, hij brak voor beiden een lans.”

Logica zelve

Dat Mechelen De Coninck nu weer aan het hart drukt, is de logica zelve, aldus Donnez. “Natuurlijk associëren we hem vooral met Antwerpen, waar hij destijds de spil - sommigen zeggen maffiabaas (lacht) - van het literaire leven was. Maar Herman verwees later ook vaak naar Mechelen, onder meer in zijn vadergedichten. En vergeet niet de impact van zijn retorica in het Sint-Romboutscollege, waar hij onder meer met Paul Goossens en latere BRT-journalist Etienne van den Bergh in de klas zat.”

Onlangs is aan de Plaisancebrug een gedicht van De Coninck aangebracht. Eerder kwamen er ook versregels op de plek van zijn ouderlijk huis, de voormalige krantenwinkel van zijn ouders. Maar ook in Antwerpen, in ‘zijn wijk’ Zurenborg, is een zopas door zijn dochter ontworpen gedenkplaat onthuld.

Biograaf en medeorganisator Thomas Eyskens maakte met Piet Piryns werk van een heruitgave van de fameuze schrijversinterviews van Piryns en De Coninck voor Humo. “Ik vond dat er iets ontbrak: je hebt weliswaar de verzamelde gedichten, essays en brieven, maar van zijn journalistiek werk is amper iets beschikbaar, behalve de nu onvindbare bundel Woe is woe in de nedderlens (1972). Vandaar Onder literatoren, een heruitgave van 25 schrijversinterviews.” De Coninck was er trots op: “Als me toen gevraagd werd wat mijn beroep was, zou ik altijd geantwoord hebben “journalist”, en nooit “dichter””, zei hij ooit.

De gesprekken bieden een verrassend tijdsbeeld van de jaren 70 en 80, vindt Eyskens. “Alle groten van die tijd passeren de revue: Nooteboom, Mulisch, Geeraerts, Kopland, Claus, Wolkers…. We lieten ze ook ongecensureerd: ja, het woord ‘neger’ valt weleens. En je ziet hoe mei ’68 nasmeult, Cuba en Idi Amin, de Koude Oorlog en de dekolonisatie. Ze waren ook vernieuwend, omdat het duo in navolging van Bibeb, spotte met de brave journalistiek. Zo lachten ze met de stopwoordjes van de geïnterviewden, die ze pesterig lieten staan. En bij Ivo Michiels werden vragen over zijn collaboratieverleden niet geschuwd. De inleidingen van De Coninck pik je er trouwens zo uit, zijn taalspeelsheid verraadt hem.”

De bundel bevat amper twee schrijfsters. “Dat was toen zo én absoluut geen kwade wil. Want later werden De Conincks grootste poëzievoorbeelden vrouwen: Judith Herzberg, Eva Gerlach, Anna Enquist…” In 1983 zei De Coninck Humo adieu om met het Nieuw Wereldtijdschrift te beginnen. Eyskens hoopt ook nog de sportinterviews van De Coninck te bundelen: “Daar zitten pareltjes tussen.”

Of De Coninck zelf opgezet zou zijn met al dat herdenkingsvertoon? “Hij zou zeker niet bij de prominenten vooraan zitten”, denkt Donnez. “Eerder bij de tapkast achteraan. Zo probeer ik me hem voor te stellen. Sigaretje tussen de lippen, mompelend en monkelend. Kunnen we voor een keer dat rookverbod opheffen?”

Herman De Coninck, Onder Literatoren, Arbeiderspers, 336 pagina’s, €23,5. www.paradijsmechelen.be