Heeft Hollywood een wapenprobleem? ‘Wat er gebeurt in onze samenleving met wapens, daar draait mijn maag van om’

‘Ik weet niet of ik wapens weer zo zou willen verheerlijken als ik deed in een paar Terminator-films’, vertelde Avatar-regisseur James Cameron deze week. Wapens zijn nochtans niet weg te denken uit heel wat filmklassiekers. Leidt dat tot ook tot meer wapengeweld?

“Because it’s so much fun, Jan! Get it?” Na de release van Kill Bill, bijna twintig jaar geleden, beet regisseur Quentin Tarantino zich van af in een tv-interview toen hem werd gevraagd waarom hij zo veel “gruwelijk en glamoureus geweld” gebruikt in zijn films. Daar hoort ook vuurwapengeweld bij, van John Travolta die per ongeluk een handlanger afknalt in Pulp Fiction tot het titelpersonage dat een portie slavendrijvers omverschiet in Django Unchained.

Tarantino heeft zich al vaak moeten verantwoorden voor het excessieve geweld in zijn films, en hij niet alleen. In een interview met Esquire vertelde Titanic-regisseur James Cameron over zijn Terminator-films, waarin Arnold Schwarzenegger duchtig met geweren zwaait.

“Ik kijk terug op sommige films die ik heb gemaakt en ik weet niet of ik die vandaag opnieuw zou maken”, vertelde Cameron. “Ik weet niet of ik wapens zo zou willen verheerlijken, zoals ik deed in een paar Terminator-films, meer dan dertig jaar geleden. Wat er gebeurt in onze samenleving met wapens, daar draait mijn maag van om.”

Zo werpt Cameron een oude vraag op: wat is de verantwoordelijkheid van filmmakers als het aankomt op wapengeweld buiten films? De relatie tussen Hollywood en vuurwapens is lang en innig: klassieke filmgenres als gangsterdrama’s en westerns zijn ondenkbaar zonder vuurwapens.

Dat vuurwapens zouden verdwijnen uit de filmwereld, is ondenkbaar, ook na tragische gebeurtenissen als de dood van cameravrouw Halyna Hutchins, die vorig jaar overleed toen ze op de filmset van Rust werd geraakt door een kogel van een slecht gecontroleerd vuurwapen.

Spelende kinderen

Volgens cijfers van Brad Bushman, een onderzoeker aan de Ohio State University, is het aantal scènes met vuurwapengeweld in PG-13-films, films waar kinderen naartoe kunnen, verdriedubbeld tussen 1985 en 2015.

Bushman deed vijf jaar geleden een experiment waarbij kinderen tussen 8 en 12 werden gemonitord in een speelkamer. Tussen het speelgoed lag ook een onklaar gemaakt .38-pistool. Kinderen die voordien een filmfragment met vuurwapens te zien hadden gekregen, hielden het wapen langer vast (53 seconden tegenover 11 seconden) en haalden vaker de trekker over dan kinderen die een fragment zonder vuurwapens zagen. Een kind zette het wapen tegen een hoofd van een speelkameraadje, een ander richtte het op voorbijgangers op straat.

“Er zijn drie conclusies te trekken uit mijn experiment”, legde Bushman uit aan Business Insider. “Eén: laat je kinderen niet naar wapengeweld kijken in films of op tv. Twee: vraag aan de filmindustrie waarom er waarschuwingen zijn voor alcohol en tabak, maar niet voor vuurwapens. Drie: voor wapeneigenaars, beveilig je wapens.”

Bushmans experiment kreeg ook kritiek, omdat het geen rekening houdt met andere factoren zoals eerder vastgesteld antisociaal of gewelddadig gedrag, en omdat het enkel een correlatie zou aantonen, geen oorzakelijk verband.

Daarnaast was het voor de kinderen in Bushmans proef ook mogelijk om hun handen op een vuurwapen te leggen. Dat stelt niet enkel het effect van vuurwapens in films in vraag, maar ook de lakse wapenwetgeving in de VS.

Cameron woont tegenwoordig in Nieuw-Zeeland, en is daar blij om. “Ze hebben hier alle aanvalsgeweren verboden, twee weken na die verschrikkelijke schietpartij in een moskee enkele jaren geleden”, vertelde hij in Esquire.

Hij is niet de enige met die mening. “Elk ander land heeft dezelfde toegang tot videospelletjes en films en televisie als wij, en zij hebben niet dezelfde epidemie van vuurwapengeweld als wij”, vertelde acteur Clark Gregg aan The Hollywood Reporter. Ondanks zijn hoofdrol in de actieserie Agents of S.H.I.E.L.D. is Gregg een vurig voorstander van striktere wapenwetten.

Allerbeste reclame

Tegelijk worden Gregg en andere acteurs die pleiten voor striktere wapenwetten – zoals Matt Damon, Liam Neeson, Jamie Foxx en Matthew McConaughey – beschuldigd van hypocrisie, terwijl ze hun geld verdienen door met wapens te zwaaien.

De National Rifle Association (NRA) beschuldigt Hollywood er vaak van een “liberaal bastion” met on-Amerikaanse ideeën te zijn, maar heeft in haar hoofdkwartier wel een museum waar vol trots wapens uit Die Hard en Pulp Fiction tentoongesteld worden.

Bovendien gebruiken wapenproducenten Hollywood-films om hun product in de verf te zetten: pistoolfabrikant Glock kreeg in 2010 een ‘Lifetime Achievement Award for Product Placement’ nadat hun wapens dat jaar in 22 nummer 1-films te zien waren.

Iconische rekwisieten als Clint Eastwoods .44 Magnum in Dirty Harry hebben fabrikanten als Smith and Wesson geen windeieren gelegd. Volgens The Hollywood Reporter is de macht van wapenmerken en de NRA zo groot dat zíj eisen durven te stellen over hoe hun product getoond wordt: “Schiet alsjeblief niet op honden of kinderen en blokkeer niet”, zegt een voormalige medewerker van Smith and Wesson. “That’s the bottomline.”

Ondanks de bedenkingen van een actieregisseur als James Cameron lijken revolverhelden dus niet meteen te hoeven vrezen voor hun hoofdrollen. Cameron knipte dan wel tien minuten met vuurwapens uit Avatar: The Way of Water, maar erkent ook dat je “conflict” nodig hebt: “Dat is het dilemma van elke actieregisseur.”

Of, zoals Justin A. Joyce, auteur van het boek Gunslinging Justice, het verwoordde in The Atlantic: “Ik kan me moeilijk voorstellen dat in een cultuur waarin we sneller boeken verbannen dan wapens, we plots geen shoot-outs meer hebben in films.” Want, zo zegt hij nog: “Het klinkt afgezaagd, but guns make for good movies.”