'Groene kunst' actueler dan ooit

Toen Guy Gypens negen jaar geleden aan het hoofd kwam van het Brusselse Kaaitheater, was de boodschap simpel: we moeten het huis verder opengooien en een positie innemen als het over maatschappelijke problemen gaat. Zo werd Burning Ice geboren: een kunstenfestival dat de sociaal-ecologische crisis wilde aankaarten.

Negen jaar later is Burning Ice toe aan zijn tiende en laatste editie. Gooit het Kaaitheater met deze laatste editie de handdoek in de ring? Nee, integendeel, vindt Gypens. "We zijn er destijds mee begonnen om een statement te maken: voor die problematiek was extra aandacht nodig. Maar vandaag merk ik dat het sociaal-ecologische thema terugkeert in het hele seizoen. We willen het niet isoleren in een festival van een week."

Het bewustzijn is wel gegroeid, vindt Gypens. "Misschien zitten wij daar voor een heel klein beetje tussen", lacht de artistiek directeur, "maar ik denk dat je dat vooral kunt verklaren door de grootte en de urgentie van het probleem." De situatie zelf is er immers niet veel beter op geworden - iets waar de verkiezing van Donald Trump, die de klimaatopwarming ontkent, een pijnlijke herinnering aan is. "Het is niet veel beter dan tien jaar geleden", erkent Gypens, "en we hebben meer dan ooit redenen om met dit thema bezig te zijn. De realiteit maakt ongerust, en de urgentie is hoger dan ooit tevoren."

Onverwachte ontmoetingen

Eenzelfde geluid klinkt bij kunstenaars die al herhaaldelijk deelnamen aan Burning Ice en ook op deze sloteditie geprogrammeerd staan. "Vroeger moest je het ecologisch engagement echt aanwakkeren; vandaag is dat er al", stelt performance-kunstenaar David Weber-Krebs, die in 2013 voor het eerst op de affiche stond. "Dat zie je ook aan de seizoensprogrammatie van het Kaaitheater." Beeldhouwster en videokunstenares Els Dietvorst, sinds 2012 kind aan huis bij Burning Ice, vindt wel dat dat geen excuus mag zijn om ermee op te houden. "Het thema wordt steeds actueler. Ik hoop dan ook dat de insteek van Burning Ice nog een verder leven krijgt."

En dat lijkt alleszins de bedoeling. Al wil Gypens de boodschap niet langer beperken tot de vier muren van het kunstenhuis. Want daar loop je het risico om voor je eigen kerk te prediken. "Voor een paar edities is dat zeker zo geweest. Ik ben me heel bewust van de drempel van zo'n cultuurhuis. We hebben zo vaak mogelijk en voor specifieke thema's samengewerkt met niet-culturele organisaties, om uit ons artistieke wereldje te breken. En ik denk dat dat redelijk goed gelukt is. Maar zelfs dan blijft het moeilijk om heel breed te gaan."

Dietvorst sluit zich daarbij aan. "Ik heb snel de frustratie gehad om altijd voor hetzelfde publiek te werken. Dat zijn onderrichte en bewuste mensen, maar daarmee alleen kom je nog niet ver. Je moet ook een manier vinden om contact te leggen met de mensen in de wijk, de mensen op straat."

Daarom moet Burning Ice vanaf 2018 samenvloeien met Festival Kanal, een stadsfestival rond de Brusselse Kanaalzone. Onder de (werk)naam CityLand wil Gypens er op een creatieve manier aan de slag gaan met concrete sociaal-ecologische problemen die zich in de stad stellen. "We moeten nog meer de straat op", neemt hij zich voor. "De publieke ruimte opzoeken, onverwachte ontmoetingen mogelijk maken. Het collectieve is belangrijk, zeker in onze hypergeïndividualiseerde samenleving."

Lobbywerk

De erfenis van Burning Ice gaat dus niet verloren, maken de programmators en de makers zich sterk. En ze kijken met trots terug op wat ze al verwezenlijkt hebben. "De meer activistische momenten behoren voor mij tot de hoogtepunten", vertelt Gypens. "We hebben een bustour door de Europese wijk ingelegd om mensen een inkijk te geven in het lobbywerk van voedselbedrijven. Waarbij de vertegenwoordigers van de lobbyisten blijkbaar incognito op de bus zaten: dat wil zeggen dat we toch de aandacht hebben weten te trekken. Net als die keer dat we de discussie aangingen met KBC, onze toenmalige sponsor, over hun investeringsportefeuilles. Enkele weken later hadden zij hun sponsorcontract opgezegd."

Burning Ice heeft dus toch wel dingen kunnen veranderen, vindt de artistiek directeur. "Het belangrijkst is de overgang van bewustzijn naar activisme. Kennis van het probleem is één ding, maar we zijn ook steeds meer bezig met hoe we het kunnen oplossen. De kunstenaars die we programmeren willen niet langer enkel de problemen aankaarten: ze willen mee de toekomst vormgeven."

www.kaaitheater.be/burningice