Gevierd producer en veroordeeld moordenaar Phil Spector verenigde genialiteit en waanzin

Zelden was genialiteit en waanzin in de popgeschiedenis zo in één persoon verenigd als in producer Phil Spector die zaterdag op 81-jarige leeftijd overleed. Zijn dood, die bekendgemaakt werd door The Californian Department of Corrections and Rehabilitation vond plaats in gevangenschap. Spector zat vast nadat hij in 2009 schuldig werd bevonden aan de moord op actrice Lana Clarkson in 2003.

Het zijn tragische laatste jaren voor de man die in de vroege jaren zestig een belangrijke dimensie toevoegde aan de rock-’n-roll: sound. Bijna zestig jaar oud zijn zijn de grootste hits, (Be My Baby van de Ronettes, You’ve Lost that Loving Feeling van de Righteous Brothers, Da Doo Ron Ron van The Crystals) waaraan hij zijn wall of sound gaf die hem in de woorden van schrijver Tom Wolfe tot de first tycoon of teen maakten. De techniek bestaat uit het stapelen van geluidseffecten tot ze samen een ‘klankmuur’ vormen.

Als eerste popproducer zette Spector op deze manier de studio in als extra bandlid met magistrale, tijdloze muziek als resultaat. Popmuziek bevond zich rondom 1960 in een merkwaardig vacuüm. De rebellerende eerste rock-’n-roll-explosie was voorbij, en het zou nog tot pakweg 1963 duren voordat de Beatles de popgeschiedenis deden kantelen.

Precies in deze periode kon Spector floreren en de fundamenten van zijn Wall of Sound neerleggen. Producers waren tot die tijd hooguit een veredeld soort technicus, iemand die precies deed wat de platenbaas wilde. Ook de artiest zelf had weinig te zeggen. Liedjes moesten vooral goedkoop worden opgenomen, met weinig muzikanten.

Eigen label

In 1939 in de New Yorkse Bronx geboren was hij op zijn negende, nadat de zelfmoord van zijn vader, met zijn moeder naar Los Angeles verhuisd. Hij formeerde als tiener een band, de Teddy Bears, waarmee hij in 1959 zijn eerste nummer 1 hit scoorde: To Know Him is to Love Him. Componeren kon hij aardig, zo schreef hij met Ben E. King in 1961 de hit Spanish Harlem. Maar zijn hart lag bij het produceren van platen waarvoor hij een eigen label begon, Philles Records.

Spector dacht groots. Hij streefde naar wat hij zelf een ‘Wagneriaanse benadering’ van de rock-’n-roll noemde. Plaats van handeling werden de Gold Star Studios in Los Angeles, musici recruteerde hij uit een subliem stel sessiemuzikanten die deel uitmaakten van wat de Wrecking Crew ging heten.

Met onder meer drummer Hal Blaine, gitaristen Barney Kessel en Glenn Campbell, bassiste Carol Kaye en een batterij aan blazers en strijkers bouwde hij voor ieder liedje een andere ‘muur van geluid’.

Als een van de mooiste voorbeelden geldt nog altijd de single die hij in 1963 produceerde voor The Ronettes. De eerste vier klappen van drummer Hal Blaine in het intro werden de opmaat voor een liedje waaraan Brian Wilson van de Beach Boys tot op de dag van vandaag een minderwaardigheidscomplex heeft overgehouden.

Niet dat Ronnie Bennett (met wie Spector later zou trouwen) zo geweldig kon zingen. Het was wat muziekjournalist Dave Marsh ‘de kathedraal die Spector om haar stem heen bouwde’ die het liedje de magie gaf die Spectors beste producties kenmerkte.

Tina Turner

De mooiste kathedraal bouwde Spector in 1966 om de stem van Tina Turner. River Deep, Mountain High is misschien wel het mooiste voorbeeld van wat Spector zelf zijn ‘little symphonies for the kids’ noemde. Het prachtig naar een climax toe leidende nummer werd echter niet de hit waar Spector op rekende. In Nederland haalde het de Top 10 maar in de Verenigde Staten kwam het niet verder dan nummer 88.

Spector begreep er niets van, trok de deur achter zich dicht en zou nooit meer dezelfde zijn. De spaarzame producties die hij daarna nog zou doen, voerde hij uit in opdracht. De man die het vak van producer binnen de popindustrie een ander aanzien had gegeven, juist door alles zelf onder controle te houden, zou alleen nog maar in loondienst produceren.

Even fleurde hij op toen hij in 1969 door The Beatles gevraagd werd het vastgelopen Let It Be-project vlot te trekken. Hij werkte vervolgens mee aan uiterst succesvolle soloplaten van George Harrison (All Things Must Pass) en John Lennon (onder meer het album Imagine ).

Maar waar hij in de loop der jaren bij opdrachten wat meer zeggenschap kreeg, liep het mis. Zoals in 1977 bijvoorbeeld met Leonard Cohen (Death of A Ladies Man) en in 1979 bijna met The Ramones (End of the Century) . Deze producties kunnen tot hun mindere albums gerekend worden. Een samenwerking met Celine Dion in 1995 leidde tot niets.

Moord op actrice

Spector verdween langzaam uit beeld, totdat in 2003 de moord op actrice Lana Clarkson, thuis bij Phil Spector, het nieuws haalde. Hoofdverdachte was Phil Spector. Dat deze graag met een pistool op zak liep en daar in de studio ook nogal eens intimiderend mee wilde zwaaien, was uit diverse biografieën bekend, en deed zijn zaak geen goed. Uiteindelijk werd hij in 2009 veroordeeld tot 19 years to life.

Het was het definitieve einde van een carrière die welbeschouwd nog geen tien jaar duurde. Maar Phil Spectors belang voor de popgeschiedenis is nauwelijks te overschatten. Zo zijn er die klassiek geworden singles van meidengroepen als The Ronettes en The Crystals en er is dat ene kerstalbum dat nog altijd tot de allermooisten mag worden gerekend: A Christmas Gift for You from Phil Spector uit 1963.

Maar het belangrijkste is dat Phil Spector het vak van pop- of rockproducer heeft uitgevonden. Niet gewoon registreren wat er in de studio gebeurde, maar het geluid mede zelf vormgeven. Dat is wat Phil Spector zo geweldig goed kon en waarmee hij echt pionierde.