Franse relschrijver Éric Zemmour: “We zijn te week geworden”

Éric Zemmour (60) schippert tussen rabiaat conservatief en rechts-populistisch. Hij is de meest gevreesde polemicus van Frankrijk, heeft een tiental werken op zijn naam en schreef zopas Destin français, een brok literaire non-fictie die de lange geschiedenis van zijn land en Europa omvat, van de Frankische koning Clovis tot huidig president Macron. Bij onze zuiderburen blijkt het een gigantische bestseller: op zijn kantoor bij de krant Le Figaro komt de ene confrater na de andere hem interviewen, The New York Times incluis.

Dat betekent: druk, druk, druk. Zenuwen ook. Eric Zemmour, klein van stuk, mager en feilloos in het witte overhemd, heeft de sleutels zoekgemaakt van de kamer waar ons gesprek had moeten plaatsvinden; bij wijze van alternatief wordt het de redactiekantine, waar de muziek opstaat. Dan is hij even zijn portefeuille kwijt. Paniek alom, een moment dat, aan de overzijde van het politieke spectrum, bij Woody Allen had kunnen passen. “Désolé, vraiment.”

Als het dat maar is. Zemmour schopt tegen bijna alle schenen die de Franse revue zijn gepasseerd: die van Victor Hugo omdat hij zijn lezers compassie leerde hebben voor slachtoffers; die van de eveneens 19de-eeuwse auteur Madame de Staël, omdat ze Duitsland hartstochtelijk bewonderde; die van de verlichtingsfilosofen Montesquieu en Voltaire ook; of nog, van de bekende feministe Simone de Beauvoir en haar uiterst linkse minnaar Jean-Paul Sartre, alias Monsieur de Beauvoir.

Het is dat Eric Zemmour Napoleon Bonaparte bejubelt, want voor de rest lijken Frankrijk en Europa hem uit het foute hout gesneden om de toekomst aan te kunnen “We zijn te week geworden”, jammert hij, “te behept met mensenrechten, te verslaafd aan soft power. Die overdaad aan altruïstisch sentiment zal Europa duur te staan komen. Te veel liefde leidt tot oorlog.”

Dat intellectuele stokebrand Zemmour een veelgevraagde radio- en televisiegast is, reken maar. Al is het voor de media marchanderen geblazen: hem niet uitnodigen gaat niet, want er heerst vrije meningsuiting, bij Charlie Hebdo zijn ze ervoor gestorven en de rechtszaken glijden van hem af; hem alsnog voor de camera halen is hoog spel spelen. Zoals laatst, toen hij de Frans-Senegalese televisiepresentatrice Hapsatou Sy de volle laag gaf om haar voornaam. Had ze maar Corinne moeten heten, op zijn Frans. Terwijl links Frankrijk kookte van verontwaardiging, repte rechts zich naar de boekenboer.

Éric Zemmour: “De voornaam maakt alleszins deel uit van de symbolische integriteit van een persoon. Net om die reden vind ik het zo cruciaal dat de staat er zich mee bemoeit. Ik betreur dat dat vandaag niet langer gebeurt. Een voornaam verwijst naar de gemeenschap waar een individu deel van uitmaakt. Als ouders hun kind een naam geven die naar het land van herkomst verwijst, dan leid ik daaruit af dat zij eigenlijk in dat land hadden willen blijven, en niet op integratie uit zijn, toch niet helemaal.”

Nu we daar toch zijn, waarom ook de familienaam niet veranderen? Uzelf hebt een Berberse naam.

“De familienaam verwijst naar de wortels van de persoon. De voornaam biedt de mogelijkheid om aan te tonen dat je deel wilt uitmaken van het nieuwe verhaal, in dit geval het Franse. Dat je je de Franse geschiedenis wilt toe-eigenen, de cultuur ook, of de namen, die meestal naar katholieke heiligen verwijzen.

“Ik ken mensen met migratiewortels die ook hun familienaam veranderd hebben, en dat is prima. Maar je kunt ook voor het intelligente evenwicht gaan, een vreemde familienaam voor het verleden, een Franse voornaam voor de toekomst.”

En die voornaam had Hapsatou Sy niet. U hebt haar wel heel hard aangepakt.

(fel) “Dat heb ik niet gedaan. Ik heb niet als eerste de woorden ‘belediging voor Frankrijk’ in de mond genomen, ik ben niet over voornamen begonnen, dat was zij. Kijk naar het filmpje, dat zij trouwens op het web heeft gepost. Ik reageer op wat zij mij verwijt, meer niet!”

Heeft de politiek zich daar eigenlijk wel mee te moeien, met namen?

“Natuurlijk wel! Dat heeft ze eeuwenlang gedaan. Het grootste deel van de 20ste eeuw mocht enkel de tweede naam op je Franse paspoort vreemd zijn. Het gaat ook niet over wat de politiek moet doen of niet, maar over wat ze de jongste decennia allemaal nagelaten heeft te doen. De politiek heeft zich uit talloze heel belangrijke componenten van de samenleving teruggetrokken, lang niet alleen de economie.

“Terwijl de staat jaar na jaar verder verdween, verscheen een nieuwe generatie burgers ten tonele die alleen dacht in termen van rechten, niet van plichten. De individuele vrijheidsdrang heeft het collectieve handelingsvermogen bijgevolg zwaar aangetast. Ze is zover doorgeslagen dat mensen die er niet mee om kunnen, gerecupereerd worden. Door de traditionele structuren, door de religie en door het land van oorsprong.”

U doelt vooral op moslims. Zegt u hetzelfde van de Johnny’s, de Kevins en de Jasons?

“Zeer zeker. Dat is veramerikanisering, de keerzijde van dezelfde medaille. Daar betreft het mensen die zich lieten onderwerpen aan de consumptie- en popcultuur. Het zijn mensen die hun kinderen een heel discriminerende stempel meegegeven hebben, omdat het op volkse afkomst wijst. Ik vind het vreselijk voor die mensen om meteen door de mand te vallen.”

Voor iemand van Joodse confessie klinkt u erg katholiek.

“Om Fransman te zijn moet je minstens een beetje katholiek zijn, cultuurkatholiek dan toch. Je kunt je Frankrijk niet eigen maken als je de schoonheid van de kerken niet proeft, als de grootsheid van de kathedralen je niets doet, als je niet met heimwee terugdenkt aan de gregoriaanse gezangen en als je de verwoesting van het kerkelijke erfgoed tijdens de Franse Revolutie niet betreurt. En ja, voor mijn part horen ook de kruistochten erbij.”

De Franse moslims zullen u graag horen.

“De moslims van de jongste generaties, ja. Zij hebben het erg lastig om zich Frans te voelen en ze hebben geen ongelijk. Frankrijk is nu eenmaal geen moslimland. Zelfs de heilige laïciteit, het seculiere principe waar de republiek op berust, is doordrongen van katholicisme.”

We zijn de laatsten in het gelag. Zemmours smartphone ligt al even te vibreren. Nu moet hij – “excusez-moi” – echt wel opnemen. Een collega die hij tutoyeert en liefst meteen zou willen zien.

– “Hoeveel vragen hebt u nog?”, kijkt hij onze richting uit.

– “Een paar, toch wel.”

Hij, licht geïrriteerd: “U bent echt veeleisend, hoor.”

Wij: “Excuus, we hadden een uur gevraagd.”

En tegen het heerschap aan de andere kant van de lijn: “Ik heb hier un journaliste flamand, ja. Dan zien we elkaar morgen maar, sorry!”

U hebt een heel definitieve visie op de islam, alsof die niet tot verandering in staat is, anders dan het christen- en jodendom. Nochtans...

(onderbreekt de vraag) “Het punt is dat de islam van meet af aan meer is dan een religie. De islam is een politiek en wettelijk systeem. Dat is niet eens een waardeoordeel, dat is een historisch feit. Voor de islam is het moeilijk zich te voegen naar een ander politiek en juridisch stelsel, het Franse bijvoorbeeld. Dat merk je met name in wijken waar de meeste mensen moslim zijn, en waar de islamitische wetten voorrang krijgen op de Franse. Daar zijn samenlevings-, voedsel- en kledingnormen van kracht die niet alleen duidelijk maken dat de islam vóór al het andere komt, maar die de moslims ook nog eens scheiden van de rest van de bevolking.”

Er is geen modernisering in het verschiet?

“Neen, ook geen seksuele revolutie en liberalisering, dat zijn westerse categorieën. Ik zeg niet dat er binnen de islam geen contestatie bestaat of dat er geen conflicten woeden, maar een modernisering? Neen, de vrijere strekkingen binnen de islam zijn erg minoritair en krijgen weinig grip op de meerderheid. Het is een westerse wensdroom om te denken dat de islam aan Europa kan worden aangepast, al is het wel zo dat zeker de seksuele moraal ooit veel minder puriteins was dan de hedendaagse.”

De modernisering binnen de katholieke kerk sinds het Tweede Vaticaans Concilie is al evenmin uw ding. U spreekt van een ‘dolgedraaide liefdesboodschap’ in het christendom.

“De enorme nadruk op liefde is een fundament van het christendom. Aanvankelijk stond de eerbied voor God centraal, maar toen dook er een ketterse variant op, de gnostiek. Binnen die strekking was de kerkelijke leer minder belangrijk dan de liefde op zich. Nadat de kerk de gnostici eerst eeuwenlang had vervolgd, liet ze stukje bij beetje toe dat hun liefdesboodschap een kernidee werd. De exclusieve liefde voor de ander is vandaag helemaal doorgeslagen.”

‘Bemin je naaste zoals je jezelf bemint’, heet het in de Bijbel...

“Maar de naastenliefde is in zelfontkenning ontaard. De tragiek is dat Frankrijk als weinig andere landen doordrongen is van katholicisme. Dat katholicisme heeft enerzijds universele pretenties en verdedigt anderzijds de liefde. Die is subversief omdat ze zich boven de wet acht. Ze injecteert ook sentiment in de politiek, waardoor het Franse beleid sentimenteel wordt, en niet langer beleid is. Echte staatslui zijn niet sentimenteel. Ze zijn realistisch, hard, cynisch zelfs, en als het moet gebruiken ze agressie.”

Uw man is Napoleon.

“Als Frankrijk sterk genoeg is om Europa te overheersen, dan voelt Frankrijk zich echt Frans. Als Frankrijk te zwak is om Europa te overheersen, dan voelt het zich anti-Frans. Dan schurkt het zich tegen de sterkste speler van Europa aan, vandaag is dat Duitsland, in de hoop alsnog een beetje te kunnen overheersen.

“Bij de finale nederlaag van Napoleon, in 1815, begrepen de Fransen dat ze Europa nooit meer zouden overheersen. Het zou nog even duren voor het goed en wel tot iedereen doordrong, maar op dat moment valt het doek over de Franse hegemonie in Europa. Wel, en dat weet u, een Frankrijk zonder grandeur is Frankrijk niet en keert zich wraaklustig tegen zichzelf.”

Aan het einde van de rit heeft Waterloo ons toch maar mooi het onafhankelijke België opgeleverd. Begrijpt u dat niet iedereen uw visie deelt, en dat Frankrijk nog altijd als arrogant ervaren wordt?

“Maar ach, België is niet meer dan een secundair fenomeen, excuseer mij, het resultaat van het ene imperialisme dat het andere heeft overwonnen! U weet beter dan ik dat België een Engelse creatie is. België is het levende bewijs van Napoleons nederlaag. België moest vermijden dat de Fransen de haven van Antwerpen inlijfden. Dat Frankrijk een arrogant imago heeft, tja, dat komt doordat het twee eeuwen lang Europa heeft gedomineerd – politiek, militair en cultureel.

“In 1810 had Frankrijk het legitieme recht op arrogantie omdat het zo machtig was. Frankrijk heeft onder Napoleon echt wel iets betekend voor Europa, en zijn nederlaag heeft Europa veel gekost. Ik blijf ervan overtuigd dat als Napoleon gewonnen had, Europa de beide Wereldoorlogen zou hebben vermeden. België zou niet bestaan hebben, oké, maar Duitsland zou ook geen eenheidsstaat geworden zijn.”

Dat lijkt me interpretatie achteraf. Als de neus van Cleopatra korter was geweest...

“Non, cher ami, het is de werkelijkheid! Door Waterloo kan Duitsland zich gaan opwerken en verdedigt het zich tegen de dreiging van Engeland. Daardoor komen er uiteindelijk twee wereldoorlogen. Napoleon probeerde de geschiedenis te versnellen door het Romeinse Rijk op zijn manier nieuw leven in te blazen. De Engelsen kregen er lucht van en deden het uitschijnen alsof de Fransen de grote boeman waren, terwijl zijzélf dat waren. Daar heeft de Franse arrogantie echt wel in ons nadeel gespeeld. Dus ja, in de 19de nam Engeland het voortouw in de wereld, in de 20ste kwam Amerika aan zet. Als Europeaan zou ikzelf veruit de Franse overheersing verkozen hebben.”

U hekelt het feit dat president Macron straks, op 11 november, de Franse overwinning in 1918 niet nadrukkelijk herdenkt.

(fel) “Zoals Frankrijk destijds ook Napoleons overwinning in Austerlitz (1805, toen de Oostenrijkse en Russische legers verslagen werden, LD) niet wilde herdenken, terwijl de Engelsen wél Trafalgar herdenken! Wat voor land zijn we als we onze eigen triomftochten niet meer in de verf durven te zetten! Na de Eerste Wereldoorlog werden overal monumenten opgericht voor onze helden, de soldaten...”

… van wie inmiddels is gebleken dat ze toch vooral kanonnenvlees waren.

“Neen! Ze hebben gevochten voor de grootsheid van het vaderland en de eer van Frankrijk. Hen daarvan beroven door te zeggen dat ze maar kanonnenvlees waren is verfoeilijk en onwaardig, zijzelf hebben zich nooit als kanonnenvlees beschouwd! Zij zijn het die Frankrijk hebben verdedigd toen het door de Duitsers onder de voet gelopen werd.”

U bent niet voor een verzoeningsplechtigheid, dan?

“Niet als die te mals is voor de andere, neen. De Frans-Duitse verzoening heeft geen zin als we vergeten hoe hard er is gevochten. We moeten durven zeggen dat wij gewonnen hebben, in 1918, en dat de Duitsers verloren hebben. Hoe dan ook, vandaag domineert Duitsland, omdat Europa enkel economisch denkt, en omdat Frankrijk zijn militaire macht niet uitspeelt, terwijl het wel het sterkste leger van het vasteland heeft.”

Dat treft: u vindt dat Europa, of beter, de Europese volkeren zichzelf beter moeten verdedigen. Vindt u het fijn dat les jeunesses identitaires – een Europees kluwen waar ook het extreemrechtse Schild en Vrienden zijn plaats in heeft – steunbetogingen voor u opzetten?

“Ik wil niet alleen voor jongeren spreken, maar voor alle Europese volkeren die proberen om niet te sterven. Dat is wat de populisten zijn: Europeanen die niet willen sterven. De Europese identiteit bestaat, de christelijke identiteit bestaat. Als we niet willen dat dit alles uitsterft, zoals ik vrees, dan moeten we ons verdedigen.”

Éric Zemmour, Destin français, uitgeverij Albin Michel, 580 p., 18,99 euro