‘Fragments’ toont hoe eind jaren 90 plots het licht scheen in Dylans invallende duisternis

De duisternis was nog niet volledig ingetreden in Bob Dylans carrière, maar het ging wel die richting uit. En toen, in 1997, kwam Time Out of Mind: Dylans renaissance, ook al liet hij nadien bijna het leven. Fragments, het 17de hoofdstuk in The Bootleg Series, toont hoe Dylan weer uit het dal klom.

“Ik dacht echt dat ik weldra Elvis zou zien”, zei Bob Dylan na de release van Time Out of Mind. Zijn 30ste album was al opgenomen toen de singer-songwriter uit Minnesota in het ziekenhuis werd opgenomen met een levensbedreigende infectie aan zijn hart en longen, en dan moest de plaat zelf nog komen. “Sometimes my burden is more than I can bear / It’s not dark yet, but it’s gettin’ there”, dat moest toch wel over zijn nakende levenseinde gaan? Of, zoals hij het in de zestien minuten durende afsluiter ‘Highlands’ verwoordt:

“I see people in the park, forgetting their troubles and woes / They’re drinking and dancing, wearing bright-colored clothes / All the young men with their young women looking so good / Well, I’d trade places with any of them in a minute, if I could.”

Dylans goede vriend Jerry Garcia, frontman van The Grateful Dead, had voor de opnames het tijdelijke voor het eeuwige ingeruild, en Dylans eigen carrière leek al met één been in het graf te staan. Dylans dorre jaren 80 waren dan wel afgesloten met het mooie Oh Mercy, maar het daaropvolgende Under the Red Sky gaf aan dat berichten over een comeback voorbarig waren. De songs waren op, zo leek het wel: zijn volgende twee albums, Good as I Been To You en World Gone Wrong, bevatten alleen traditionele standards.

Dik vijfentwintig jaar na de release van Time Out of Mind – een kwarteeuw waarin de inmiddels 81-jarige bard de langste creatieve bloeiperiode uit zijn carrière beleeft – is het bijna moeilijk om je in te beelden dat Dylan onzeker was over het dik dozijn songs waarmee hij naar producer Daniel Lanois stapte. De U2-knoppendraaier (die ook achter de mengtafel zat tijdens Oh Mercy) drukte Dylan op het hart: “Ik denk dat we een album hebben.” En maar goed ook: Dylan zelf vond voordien dat hij klaar was met songs opnemen, gaf hij jaren later toe in Rolling Stone, maar zijn platenmaatschappij had hem een contract aangeboden dat hij “niet kon weigeren”.

De drie Grammy Awards voor het album zou hij evenmin afslaan.

Kapotte gitaren

Maar misschien had Time Out of Mind nóg beter kunnen zijn. Tussen de 60 tracks van Fragments, het 17de hoofdstuk in Dylans Bootleg Series, zit onder meer ‘The Water is Wide’, een warm bad van melancholie, dat niet op Time Out of Mind had misstaan in plaats van ‘Make You Feel My Love’. Volgens zangeres Adele maakt haar hitgevoelige cover uit 2008 Dylan nog “een miljoen pond per jaar” rijker, en ook Billy Joel (zijn cover kwam nog uit vóór de Dylan-versie) en Jasper Steverlinck grepen naar het brede appeal van de song, maar op Time Out of Mind wringt hij toch een beetje.

Mooi liedje, daar niet van, maar de romantische schmalz misstaat tussen de droefenis, de eenzaamheid en zelfs de verbittering die de plaat inkleuren. De nieuwe, heldere mix van de elf albumtracks waarmee Fragments opent, benadrukt eens te meer hoe scherp Dylan klinkt op een song als opener ‘Love Sick’. Het verschil met de originele plaat is niet hemelsbreed, maar het is al lang geen geheim meer dat Dylan niet tevreden was over Lanois’ productie – alles wat nadien volgde zou hij zelf produceren – en op Fragments wordt Time Out of Mind gestript van de sfeervolle, wazige sound die Lanois uit de knoppen had gedraaid. De outtakes en alternatieve opnames laten zelfs nog spaarzamere arrangementen horen.

Tussen Lanois en Dylan kwam het overigens geregeld tot aanvaringen: de zanger moest niet al te veel weten van het amalgaam aan muzikanten dat de producer voor de sessies had verzameld, en hun visie over hoe de bluesy songs juist moesten klinken, lag soms mijlenver uit elkaar. “Lanois is een uitstekende producer”, gaf Dylan enkele jaren later wel toe in Rolling Stone, en “hij kan heel gepassioneerd zijn over wat hij denkt dat klopt”.

Dat uitte zich weleens in kapotgeslagen gitaren, vertelde de latere Nobelprijswinnaar erbij. “Dat kon me nooit schelen, tenzij het er één van mij was. De boel kwam een keer onder hoogspanning op de parking. Hij probeerde me ervan te overtuigen dat een song ‘sexy, sexy en méér sexy’ moest zijn. Maar ik weet ook wel wat van sexy”, vertelde Dylan, die het na het succes van Time Out of Mind tot in een Victoria’s Secret-commercial schopte. “Maar hij had zijn eigen manier om naar de zaken te kijken, en uiteindelijk moest ik dat afwijzen want ik hechtte te veel belang aan de expressieve betekenis achter de teksten om ze te begraven in een stomende hutsepot van drumtheorie.”

De veertien livetracks op Fragments – waarvan er twee eerder verschenen op Tell Tale Signs – beklemtonen de meesterlijke simpliciteit van Dylans songs. De opnamekwaliteit is niet om over naar huis te schrijven en de opname van ‘Not Dark Yet’ uit 2000 klinkt misschien een tikkeltje te melig, maar het snedige live-arrangement van ‘’Til I Fell In Love With You’ toont dat Dylan na de opnames van Time Out of Mind de onzekerheid van zich heeft afgeworpen en wíst dat hij nog steeds een songschrijver par excellence was. Fragments laat horen hoe Dylan na 35 jaar in zijn carrière werd herboren. Dit keer niet als vrome christen, zoals twintig jaar eerder, maar als levende legende.

Fragments – Time Out of Mind Sessions: The Bootleg Series, Vol. 17 is verschenen bij Columbia.