‘Florida’ van Lauren Groff: verhalen als zuigende moerassen ★★★★★

Alligators. De geur van ‘slijmzwammen’. Gebouwen vol schimmel, in ‘saliegroen en steenrood’. ‘Zielzuigende warmte’, zinkgaten, tornado’s. Oververhit water dat een broedplaats wordt ‘voor zweepdiertjes die via de neus het lichaam binnendringen en de hersenen aantasten, oneindig veel piepkleine knabbelende eencelligen’.

Welkom in het Florida van de Amerikaanse auteur Lauren Groff. Hier vind je nergens de vrolijke pretparkdrukte van Disney World of Cape Canaveral. Hier geen toeristische tripjes naar de Keys om, in navolging van Hemingway, je key lime pie weg te spoelen met een mojito.

Nee, bij Groff is Florida een duistere staat, waarvan de bewoners constant bedreigd worden door de omliggende natuur. In zo’n omgeving wordt ook de mens zelf een bedreiging, en zo wemelen de elf verhalen in de bundel Florida van de relationele stormen, dreigende of daadwerkelijke verkrachtingen, armoede, honger en raciale problemen, zorgen over klimaatverandering.

Visioenen

Het wonder is dat de verteltoon steevast monter is, soms buitengewoon humoristisch, vaak lyrisch in woordkeuze en oog voor detail. Schitterend is het relaas van een vrouw die ondanks de dreiging van een tornado haar huis weigert te verlaten en met suïcidale bravoure de storm ondergaat, terwijl ze de dure wijnen van haar ex-man opdrinkt. Kort nadat haar man haar had verlaten voor een veel jongere minnares, begaf zijn hart het. ‘Hij had nooit kinderen gewild tot hij er uiteindelijk een lag te neuken. Ik was blij dat zij degene was die klem kwam te liggen onder zijn klamme, verkillende lichaam, degene die zijn naam riep en geen antwoord meer kreeg.’

Wraakzucht, verbittering en verdriet waaien hier door elkaar heen, zoals buiten de storm woedt, steeds heviger. Als de ramen kapot gespat zijn, dringt de storm binnen: ‘Het huis zwoegde om me heen en de wind volgde, gooide klokken en stoelen omver, doorbladerde de bladmuziek op de piano voordat hij die meegriste en wegvoerde.’

De vrouw krijgt visioenen: haar ex-man komt haar opzoeken, een vroeggestorven studievriendje, haar vader. De storm vernietigt bijna alles, maar: ‘Geleidelijk ging de wind liggen. Snikte. Stopte.’

Dat woord ‘snikte’ is zo mooi, zo precies: zoals iemand na afloop van een huilbui nog af en toe een snikje laat horen. De vrouw heeft de storm overleefd, misschien wel tegen haar zin.

Moed der wanhoop

Hoezeer de verhalen in deze bundel ook van elkaar verschillen in vorm en perspectief, ze eindigen nooit met de dood. Het alternatief is niet per se hoop, dat is een te zoetsappig concept voor de genadeloze wereld van Groff, maar misschien gaat het om doorzettingsvermogen, desnoods met de moed der wanhoop. Want wie niet doodgaat, moet wel voortleven en dat is uiteindelijk de opdracht van alle personages in Florida. De jongen die eenzaam opgroeit in een huis vol slangen; de twee zusjes die op een eiland worden achtergelaten door hun verwaarlozende moeder; de jonge studente die aan lager wal raakt en in een dak­lozenkamp in de Floridiaanse wildernis belandt.

Of neem de neurotische moeder, tevens schrijfster, die in vier van de elf verhalen opduikt, waaronder het magistrale, ouverture-achtige openingsverhaal ‘Geesten en lege hulzen’, en in het slotverhaal, ‘Yport’. Naar dat Normandische plaatsje reist zij af met haar twee jonge zoons om de zomerhitte van Florida te ontvluchten. Ze probeert er te schrijven over Guy de Maupassant, voor wie zij tijdens haar studie een fascinatie opvatte, maar die zij inmiddels vooral ‘moreel weerzinwekkend’ vindt. De moeder vervalt in ledigheid, gepieker, overmatige wijnconsumptie. Er ligt ‘een steen op haar hart’, en pas heel geleidelijk gedurende dit bedwelmende, meanderende verhaal wordt duidelijk wat er met haar aan de hand is. Groff doet dat heel subtiel, stapje voor stapje stapelt ze motief op motief. En als die steen eenmaal is blootgelegd, moet de moeder concluderen: ‘Van alle plaatsen die er op de wereld zijn, hoort ze in Florida. Wat ontmoedigend om dat over haarzelf te leren.’

Ontmoedigend, maar de lezer weet dat deze vrouw, die zich tegenover haar zoontjes ‘de stoer-ste moeder van de wereld’ noemt, ook terug in Florida niet zal opgeven, ondanks haar zorgen over de toekomst. Doorgaan, blijven bewegen.

Daarmee grijpen de thematiek van de verhalen in Florida en de stijl waarin ze zijn opgeschreven, in elkaar, want ook op zins­niveau tref je voortdurend beweging aan in dit wervelende proza. Proza van zo’n grote schoonheid, dat uw recensent bij vlagen bevangen werd door het Stendhal-syndroom: ademnood, hartkloppingen.

Zo verpletterend kan literatuur soms zijn.

Lauren Groff, Florida (★★★★★), De Bezige Bij, 272 p., 23,99 euro. Vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap.