Feestelijke ode aan het betere kunstlicht

“Let there be sound / let there be light / let there be drums / let there be guitar”, zong de betreurde Bon Scott in 1977. AC/DC-fan en kunstenaar Joris Van de Moortel nam de tekst van ‘Let There Be Rock’ voor een vierdelige expo, gespreid over evenveel jaar. De gelegenheid? De vijfde verjaardag van de Antwerpse Gallery Sofie Van de Velde, die ook voor Van de Moortel heel wat betekend heeft.

“Joris is verbonden aan een andere galerie”, legt Van de Velde uit, “maar we willen niet in rigide patronen denken. Ik ben ervan overtuigd dat kruisbestuivingen tussen verschillende galeries nodig zijn.” Die kruisbestuivingen begonnen vijf jaar geleden al, dankzij Van de Moortel. “Hij is de eerste kunstenaar met wie we een tentoonstelling hebben georganiseerd. En we zijn sindsdien altijd blijven samenwerken.”

Samenwerking staat niet enkel centraal in de aanpak van Van de Velde, maar ook in de expo die Van de Moortel heeft opgezet. “De eerste groep kunstenaars die ik heb gecontacteerd, zijn mensen die ik al van bij het begin van mijn carrière ken, zo’n tien jaar geleden”, zegt Van de Moortel. “En de meeste anderen zijn kunstenaars die ik gaandeweg heb leren kennen.”

In de etalage hangt Sale, een neon-installatie van mode-iconen A.F. Vandevorst, met wie Van de Moortel geregeld samenwerkt. In de inkom van de galerie valt dan weer ‘Neon’ op – van designduo Müller-Van Severen, die Van de Moortel al kent van toen ze hoofdzakelijk met kunst bezig waren. “Als galerie vinden we het belangrijk om die dwarsverbinding met andere sectoren, zoals mode en design, te verkennen”, benadrukt Van de Velde.

Nachtwinkels

Wereldwijd bekende namen als Tracey Emin moesten het afleggen tegen minder bekende, maar daarom niet minder interessante kunstenaars – net omdat Van de Velde en/of Van de Moortel er een persoonlijke band mee hebben. Blikvangers zijn Purple Heart, een fascinerende, chaotische constructie van Suicide-zanger Alan Vega, en Composition Trouvée, een readymade-compositie van de ledverlichting die we allemaal kennen uit nachtwinkels, pizzeria’s en tattooshops – speciaal voor de expo samengesteld door Guillaume Bijl.

“En blijkbaar was Guillaume erbij toen Suicide in 1978 in Brussel optrad, in het voorprogramma van Elvis Costello”, lacht Van de Moortel. “Hij heeft dat verhaal helemaal verteld toen hij zijn werk hier samenstelde. Over het publiek dat Suicide volledig uitjouwde, en Vega het na 23 minuten aftrapte. En Elvis Costello het ook na twee nummers voor bekeken hield, omdat het publiek zo weinig respect had voor Suicide.”

Persoonlijke verhalen lopen als een neonrode draad door Celebrations: Let There Be Light. De kunstenaar Mekhitar Garabedian leerde Van de Moortel kennen via Jan Hoet Jr. Zijn Il n’y pas de la victoire is een van de meest tekstgedreven werken in de tentoonstelling. Maar Garabedians gekrabbelde, verlichte handschrift staat in schril contrast met Patrick Van Caeckenberghs Boerepatee, een werk dat lang in het SMAK hing en refereert aan de bekende, traditionele lichtreclames, waarbij de boodschap vooral zo duidelijk mogelijk moet zijn. “Een ijkpunt in de Belgische kunstgeschiedenis”, vindt Van de Velde. Net als Leo Copers’ ‘Z.T.’, een installatie van tl-lampen in een waterbak uit 1971, en een pionierswerk als het op lichtkunst aankomt.

Maar de absolute blikvangers die – pun intended – worden uitgelicht, zijn hedendaagser. Zo is er Keith Sonniers U-Beam Variation uit 1999, een eerder abstracte installatie die radicaal botst met wat we van neon gewoon zijn: geen duidelijke, wervende boodschap, wel een vrij interpreteerbaar, esthetisch geheel van lichtbuizen. Even vrijgevochten is Van de Moortels eigen Let There Be Light, een scherpe constructie waar de rock-'n-roll vanaf druipt, en Odio 4, een werk van de Chileense artiest Iván Navarro. Met een spiegeleffect worden de halve neon-letters vervolledigd tot het woord 'odio’ – Spaans voor ‘haat’ – dat dankzij een ingenieuze mise-en-abymeconstructie tot in het oneindige wordt uitgediept.

De druminstallatie legt al de link met een van de volgende tentoonstellingen – de komende drie jaar volgen nog expo’s rond drums, gitaren en geluid, om AC/DC’s heilige kwartet te vervolledigen. Telkens in de wintermaanden, en dat is niet toevallig, besluit Van de Moortel: “Hoe minder lichtpollutie van buitenaf komt, hoe sterker de kunstwerken zelf overkomen.”

Celebrations: Let There Be Light loopt tot 21 januari in Gallery Sofie Van de Velde, Antwerpen.