Experts en muzikanten over plagiaatzaak tegen Ed Sheeran: ‘Dit proces bestaat enkel omdat hij een miljoenenartiest is’

Twee Britse singer-songwriters, Sam Chokri en Ross O'Donoghue, hebben de Britse zanger voor de rechter gesleept, omdat zij delen van hun nummer ‘Oh Why’ terughoren in Sheerans hit — wereldwijd op één in 2017. De twee zijn relatief onbekend, maar vol zelfvertrouwen.

Concreet gaat het over het gekende stukje ‘Oh-I’. Volgens Sheeran “een spontane ingeving en géén plagiaat”, zo verdedigde hij zichzelf deze week al in de Londense High Court. Sheeran zegt dat hij zijn meeste nummers spontaan schrijft, dat er dus geen zogenaamde voorbedachten rade aan te pas komt.

“En hij heeft wel degelijk een voet om op te staan in deze zaak”, zegt professor popmuziek Jeroen D'hoe van de KU Leuven. “Het typische melodietje van Ed Sheeran op die ‘Oh-I’ is zo ritmisch van identiteit. Hoe hij dat zingt, lijkt in geen geval op de ‘Oh Why’ waarin die twee aanleiding zien om er een plagiaatzaak van te maken. Dit is totaal van de pot gerukt en geen plagiaat. Dat er een gelijkenis is qua sound, ga ik niet weerleggen. Maar op basis van klankgelijkenis plagiaat zien, is een brug te ver. En dat is helaas een fenomeen vandaag in de muziekwereld. Allemaal door het proces rond ‘Blurred Lines’ van Pharrell Williams en Robin Thicke, wat een kantelmoment in plagiaatzaken betekende.”

Is het plagiaat? Oordeel zelf

Angstklimaat

Williams en Thicke moesten in 2018 een kleine 5 miljoen euro ophoestten aan de erfgenamen van Marvin Gaye. Zij vonden dat ‘Blurred Lines’ (2013) qua groove en sfeer veel weg had van zijn ‘Got to Give It Up’ (1984). “Terwijl de sfeer van een nummer níks met de compositorische kwaliteiten van een song te maken heeft”, stelt D'hoe.

“Tot voor dat proces keek men naar een gelijkenis tussen de melodieën van nummers en of die ritmisch gelijkaardig waren — los van een zelfde songtekst, wat voor zich spreekt”, aldus D’hoe. “Én hield men ook nog rekening met de harmonie. Dat was een cluster vooraleer we van plagiaat spraken, maar waar na ‘Blurred Lines’ geen rekening meer mee wordt gehouden. Sindsdien ruiken veel zogenoemde artiesten geld in hits van de groten. Wat dus ook het geval is bij deze twee singer-songwriters.”

“Ook al wordt dat plagiaat maar deels toegegeven, dan krijgen zij nog 2 of 3 miljoen van de opbrengst. 'We kunnen het dus maar proberen', denken ze dan”, zegt D’hoe. “Helaas creëert dat een angstklimaat bij de echte creatievelingen in de muzieksector.”

Het proces tegen Ed Sheeran zou volgens D'hoe opnieuw voor een kantelmoment kunnen zorgen. “Als Ed wint, zou dat een zeer goed signaal zijn richting een normale beoordeling van wat plagiaat is. Dat we weer nummers kunnen beoordelen puur op compositorische kwaliteit”, zegt de professor. “Als Ed deze zaak verliest, hou ik mijn hart vast. Dan gaan er nog massa's van die absurde zaken volgen. En waar zijn we dán mee bezig? Dan gaan alle disco-, rock-'n-roll-, reggae- en jazznummers ook gepikt zijn van elkaar. Dan is het einde compleet zoek.”

Tom Dice: ‘Deze zaak bestaat enkel omdat hij een miljoenenartiest is’

“Ed Sheeran gebruikt die ‘Oh-I’ als een gimmick, niet als een zanglijn”, meent Tom Dice van The Starlings. Bijgevolg geen plagiaat. “Want in hoeverre heeft dat ene stukje het nummer beïnvloed? Het zijn twee totáál verschillende nummers en dat zal Sheeran ook kunnen aantonen. Zelfs al zou hij zich hebben laten inspireren, in hoeverre moet hij dan miljoenen afgeven voor een song waarin per toeval een héél klein stukje gelijkaardig is? Als hij geen miljoenenartiest was, was dit proces er niet eens geweest. Hopelijk heeft de rechter enig gevoel voor muziek.”

Milo Meskens: ‘Beetje idioot om dat stukje te claimen’

“’Shape of You’ is één van de grootste hits uit het laatste decennium. Een nummer dat miljoenen opbracht. En nu beweren twee vrij onbekende mannen dat Sheeran hún nummer al gehoord zou hebben voor hij die miljoenenhit schreef. Dat zijn wel heel grove beweringen”, vindt Milo Meskens — hij woont en werkt tijdelijk in Londen en volgt het proces op de voet.

“Ed is al vaker aangeklaagd voor gelijkaardige melodieën”, zegt Meskens. “Zelfs een keer voor ‘Don’t’, wat ook nog eens qua tekst heel hard leek op ‘Don’t Mess With My Man’ van Lucy Pearl. Maar hij is wel altijd heel fair in zulke zaken. Hij geeft credits aan de originele schrijvers en heeft de zaak afgehandeld. Ik geloof hem dus als hij nu zegt dat hij niet schuldig is aan plagiaat bij ‘Shape of You’. Hij vertelde op het proces dat de lijnen in de twee nummers fundamenteel op elkaar lijken omdat ze allebei klinkers hebben en van dezelfde toonaard zijn. Maar ja, dat is letterlijk bij drie miljard nummers het geval.”

“En die ‘Oh-I’ vergelijken met ‘Oh why’? Het klinkt misschien vrijwel hetzelfde, maar dat zijn in beide nummers nietszeggende delen van een tekst”, aldus Meskens. “Het is dus een beetje idioot om dat stukje te claimen. Mag vanaf nu dan niemand nog dat stukje gebruiken? Dán gaan er wel heel veel nummers uit de boot vallen.”

Miguel Wiels: ‘Hij moet op de blaren zitten’

“Soms worden melodieën, of de samenstelling van de noten die een song herkenbaar maken, geript. En dat is naar mijn gevoel het geval met die ‘Oh-I’”, zegt Miguel Wiels. Overduidelijk plagiaat dus, wat hem betreft. “Het kan dat ze er allebei los van elkaar opgekomen zijn, maar in deze vind ik dat toch zeer verdacht. Zowel qua beweging, tekstkleur, klanken en tempo liggen die stukjes in ‘Shape of You’ en ‘Oh Why’ zó dicht bij elkaar. Zelfs als het toeval is, moet Sheeran nog met zijn gat op de blaren zitten, want dat andere nummer bestond eerst.”

Los daarvan blijft plagiaat tegenwoordig een grijze zone, zegt de componist. “Bij westerse popmuziek gaan liedjes vaak op elkaar lijken, omdat je als componist weinig ingrediënten hebt. Er zijn natuurlijk maar twaalf noten en het is heel moeilijk om nog originele combinaties te verzinnen, want er zijn al miljoénen popliedjes gemaakt van die twaalf noten. Er is momenteel heel weinig speelruimte voor componisten.”