Even lokaal als divers: M HKA zet 15 beloftevolle kunstenaars in de schijnwerpers

Nel Aerts, Guy Woueté, Mashid Mohadjerin, Mathieu Verhaeghe,... Het zijn maar enkele klinkende namen uit het lijstje kunstenaars van wie het werk door het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA) is aangekocht voor de aanleg van een Antwerpse stadscollectie hedendaagse kunst. Met dank aan de stad Antwerpen, dat inzet op het stadspatrimonium. De komende vijf jaar schenkt het jaarlijks 200.000 euro om de stadscollectie uit te breiden met hedendaagse kunst.

Antwerpen schaart zich daarmee in een steeds langer wordend lijstje van steden die kunst kopen. Recentelijk nog startte ook het Brussels gewest met de aankoop van werken voor het ambitieuze KANAL-Centre Pompidou. In Antwerpen krijgen de werken straks een thuis in het nieuwe museumgebouw dat gepland staat voor 2027, een timing waar overheden nog steeds van uitgaan nadat de architectuurwedstrijd in het voorjaar op niets uitdraaide. De stad blijft eigenaar van de collectie en geeft ze in langdurig bruikleen aan het M HKA.

Directeur van het M HKA Bart De Baere is dankbaar. Hij stelde meteen een werkgroep van acht experten samen en ging met Antwerpse galeries en kunstenaars samenzitten. Het resultaat van die zoektocht werd een mooie mix van werken van voornamelijk jonge kunstenaars met internationale weerklank.

“We hebben een inhaalbeweging ingezet”, stelt De Baere. “Meer dan vijftig jaar hebben we niet alleen onze eigen Antwerpse talenten voor lief genomen, maar ook al wie hier passeerde doorheen zijn carrière. Onze collecties missen grote namen. Kunstenaars als James Lee Byars of David Lamelas, die hier een rijke voedingsbodem vonden, maar van wie we nooit zelf stukken verzamelden, staan vandaag in musea als het MoMA in New York tentoongesteld. Dat mag niet meer gebeuren.”

Het opzet dateert uit pre-coronatijd, maar voor de Antwerpse kunstscene kon het op geen beter moment komen. “We moeten onze jonge kunstenaars in covidtijd zo veel mogelijk ondersteunen”, knikt De Baere. “Toen de pandemie uitbrak kwam de finale doorslag om louter op Antwerpse artiesten te focussen. Werk aankopen voor de vaste collectie is het mooiste cadeau dat je kan geven aan een kunstenaar. En het is meteen ook een win-winsituatie. Naast kunstenaars steun je ook musea en galerieën en tegelijk spijs je je eigen portemonnee, want deze werken zijn pure investeringen.”

Divers

De collectie is uiterst divers. Hoewel de focus op de stad ligt, gaat ze ver buiten de Antwerpse stadsgrenzen. Er wordt gekozen voor kunstenaars van alle slag, vaak met internationale roots. “Een correcte interpretatie van de samenleving”, vindt fotograaf Mashid Mohadjerin, een van de vijftien kunstenaars die de collectie haalde. “Geen selectie van kunstenaars met de ‘juiste’ connecties of de ‘juiste’ achtergrond. Wel een representatie van kunstenaars die echt leven en werken in Antwerpen.”

De titel van de collectiepresentatie, Lippenstift en gasmaskers, is overgenomen van een werk van Mohadjerin over de Arabische Lente. De spanning erin representeert voor het M HKA de vragen over de positie van kunst in de samenleving vandaag, het spanningsveld tussen esthetiek en maatschappelijke relevantie.

Mohadjerins projecten focussen voornamelijk op sociale en culturele identiteit. Haar reeks Lipstick and Gas Masks uit 2016 ontstond in de nasleep van de Arabische Lente. Ze koos als onderwerp bewust niet voor het heetst van de strijd. Wanneer het stil werd in de media ging ze ter plekke en documenteerde er het dagelijkse leven van de vrouwelijke activisten die er zijn blijven strijden.

Mohadjerin is opgetogen dat ze als fotograaf deel uitmaakt van de collectie. Op de vijfde verdieping van het M HKA exposeert ze ook met Freedom Is Not Free, waarin ze gaat experimenteren met collages. “Het wordt tijd dat fotografie ten volle gezien wordt als een kunstvorm. België loopt op dat vlak ver achter.”

“Opnieuw die inhaalbeweging waar ik over sprak”, vult De Baere aan. “Kunst is al lang niet meer opgedeeld in afgelijnde takken. Door internationaal te denken kom je automatisch op diverse raakvlakken uit. De grenzen zijn flou en met dat idee is ook gespeeld in de selectie. Zo grenst het werk van Adrien Tirtiaux tegen het architecturale aan en van Imge Özbilge kochten we onder meer een animatiefilm. Breder gaan kan haast niet.”

Carte blanche

De opstelling loopt kriskras door het gebouw het lijstje kunstenaars af. Daardoor duurt het even voor de werken ten volle doordringen. Els Dietvorsts indrukwekkende Engel bleef wat onderbelicht in de inkomhal. The Accumulator van Otobong Nkanga viel wel op en is van het mooiste dat we de afgelopen tijden gezien hebben. Het werk brengt de herinnering en historische impact van menselijke ingrepen in de natuur aan het licht. Nkanga woont al sinds 2007 in Antwerpen, pas onlangs verwierf ze er de erkenning die ze verdient. Zo liep er al een expo van haar in M HKA in 2014. Voor de stadscollectie kreeg de kunstenaar zelfs carte blanche. “Het getuigt van een groot vertrouwen dat ik gewoon mocht creëren”, blikt ze terug. “In tijden van corona is dit wat een museum moet doen. Vertrouwen en steun geven aan zijn artiesten.”

Lippenstift en gasmaskers loopt nog tot 18 april in M HKA.