En toen verdronk Jimmy Kets in de ogen van een varken

“Lucske! Jij bent speciaal, hè!”

Halverwege New Pigs on the Block richt een passant zich zoals velen op Luc, het vetste varken van het trio beesten dat deel uitmaakt van een sociaal buurtproject. Op enkele vierkante meters niemandsland, tussen een spoorweg en parking in Gentbrugge, verwerken ze de voedseloverschotten van de buurt.

Het spilvarken is een project dat in 2014 ontstond, maar Jimmy Kets ontdekte het initiatief pas in 2018. “Ik was tijdens een zomeravond mijn hond aan het uitlaten. Meestal wandel ik elke dag dezelfde route, maar die avond nam ik een andere weg.” Zo stootte de fotojournalist op drie varkens, op 300 meter van zijn woonst. “Het was liefde op het eerste gezicht”, grijnst hij, “al weet ik niet of dat wederzijds was.”

Het idee dat een willekeurig stuk stadsgrond een varkensstal was geworden, kittelde Jimmy Kets’ fantasie. “Ik was meteen gefascineerd door het beeld van die drie varkens. Er was geen infobord met uitleg aanwezig, maar toen ik twee dagen later terugkeerde, was een buurtbewoonster de dieren aan het voederen. Ze vertelde mij over het project, waarbij bewoners de varkens beurtelings te eten gaven met voedselresten van de plaatselijke bakker en een buurtrestaurant.”

Hij voelde de innerlijke drang opwellen om iets met Anja, Luc en Mia – zo heten de varkens – aan te vangen. “Het overkomt mij nochtans niet vaak dat een onderwerp zo koppig door mijn hoofd blijft spoken.” Meestal vervaagt een idee, vertelt hij. Die keer niet. “Ik heb even gedacht om er een fotoreeks rond te maken die ik had kunnen verkopen aan een krant of magazine, maar fotografie kon de speciale dynamiek tussen de varkens onmogelijk vatten.”

En dus trok Jimmy Kets met een camera naar de varkensstal. “De begroeting was hartelijk: ze hadden het meteen op mijn schoeisel en de kabels van mijn camera gemunt”, grijnst hij. Eerst bleef hij enkele uren, de keer daarop weer iets langer. Uiteindelijk zou hij gedurende vier maanden elk vrij moment doorbrengen in het gezelschap van Anja, Luc en Mia. Tot ergernis van zijn dan hoogzwangere vrouw. “Als je dagen in een varkensstal doorbrengt, kan ik je verzekeren dat je stinkt als een varken.”

New Pigs on the Block is een ontroerende documentaire over de relatie tussen mens en dier, waarin Jimmy Kets de stilte laat vertellen. “Voor de varkens is dat stuk grond in Gentbrugge een aards paradijs: ze worden gevoederd en krijgen er affectie van de buurtbewoners. Maar ik wist natuurlijk ook dat hun paradijs in de loop van de maanden zou afbrokkelen”, verwijst de maker naar het einde van de film, wanneer het trio de weide inruilt voor minder fraaie oorden.

“In het begin heb ik nooit gedacht dat dit een volwaardige film zou worden. De eerste maand gebeurde er niets. Ze aten en sliepen, dus veel interessant materiaal had ik niet.” Toch bleef hij naar de stal gaan, vaak al om 5 uur in de ochtend. “Omdat ik wist dat als ik hen lang genoeg zou observeren, ook de kleinste details mij zouden beginnen op te vallen, waardoor ik de taal van de varkens machtig zou worden.”

New Pigs on the Block is een documentaire met een boodschap, ondanks het feit dat er geen script was. “Je kunt een varken moeilijk orders geven, maar dat heb ik als een pluspunt ervaren”, vertelt hij. “Wanneer ik mensen fotografeer, zeggen ze ‘doe je ding’, maar na enkele minuten slaat de toon over in ‘ben je bijna klaar?’. De varkens zeiden nooit ‘stop met filmen’. Ik had voor één keer geen verantwoording af te leggen.”

100 uur aan beeldmateriaal herleidde Jimmy Kets tot 70 minuten. Alles is gefilmd vanuit het standpunt van de varkens. “Ik heb mezelf in het begin enkele regels opgelegd: ik zou de weide nooit verlaten en ik wilde alles op een statief filmen. Je bent dan minder beweeglijk dan wanneer je uit de losse pols filmt, maar in dat laatste geval zouden kleine nuances in hun manier van bewegen verloren gaan.”

Plassen voor de lens

De documentaire opent met een briljant beeld. Anja, Luc en Mia plassen een voor een recht voor de lens van Jimmy Kets – het lijkt zowaar een gescripte voorstelling van de personages. Dat ene shot vertelt veel over de band die de filmmaker en de dieren hebben opgebouwd. “De eerste vier weken kwamen ze telkens naar mij toegelopen, in de verwachting dat ik eten bij mij zou hebben. Maar na een maand zijn ze mij als het vierde varken gaan beschouwen.”

New Pigs on the Block is het verhaal van drie varkens en de weg tussen hemel en hel voor zulke dieren. Ondanks een moedige poging van Mia om in de kijker te staan – op een bepaald moment ontsnapt ze uit de stal – gaat vooral Luc, het vetste varken, met de show lopen. Wist Jimmy Kets meteen dat Luc het hoofdpersonage van de film zou worden?

“Het was mij eigenlijk nooit opgevallen dat Luc vaker bij naam wordt genoemd dan de anderen”, bedenkt hij zich. “Er was een duidelijke hiërarchie. Dat zag je naarmate het kouder werd en de strijd om voedsel grimmiger werd: Luc haalde het altijd van Anja en Mia. Luc… (Kets mijmert) Ik voelde mij van dag één enorm aangetrokken tot hem. Hij heeft prachtige ogen – het zijn net mensenogen. Ook wanneer hij sliep, ademde hij als een mens. Ik had een band met hem opgebouwd, maar bij varkens weet je dat wie het gulzigst is het vroegst in de hel zal belanden. Ik heb daar een traan voor gelaten, ja.”

New Pigs on the Block is op 26 en 28 maart te zien op Docville in Leuven.