Ebissé Rouw en Dalilla Hermans brengen verhalen uit van zwarte auteurs: ‘Tonen hoe divers literaire wereld is’

Je hoort het steeds vaker: dekoloniseringsactivisten zijn het praten over racisme moe. Ze willen concrete verandering in plaats van gesprekken en analyses. AfroLit, moderne literatuur uit de Afrikaanse diaspora is een positief antwoord op die verzuchting. Samenstellers Dalilla Hermans en Ebissé Rouw vroegen zeven Belgische en acht Nederlandse auteurs om een bijdrage. Het resultaat is een breed palet aan kortverhalen en non-fictie over uiteenlopende onderwerpen.

Duidelijk is dat het boek niet alleen een statement is, maar vooral vertrekt vanuit de liefde voor het geschreven woord. Wanneer Rouw en Sulaiman Addonia, één van de vijftien auteurs, inloggen voor dit zoom-interview raken ze dan ook meteen verwikkeld in een enthousiast gesprek over de verhalen uit AfroLit. Als Nederlandse redacteur met Ethiopische roots heeft Rouw niet alleen haar huidskleur gemeen met de in Brussel gevestigde Eritrees-Ethiopisch-Britse schrijver. Beiden weten ze wat het betekent om mee te draaien in een wit instituut als de boekensector. En dat is geen makkie, zo blijkt.

“Met AfroLit willen we een spot zetten op talent dat binnen het reguliere veld geen kans krijgt om te tonen wat het kan”, vertelt Rouw. “Nederland heeft een lange geschiedenis met zwart Afrika en het Caribische gebied, maar die band wordt totaal niet gereflecteerd door de literatuur.” Addonia knikt. Hij bracht zijn jeugd door in Saudi-Arabië waar hij stiekem boeken las die omwille van de censuur illegaal gesmokkeld waren. “Toen ik hier toekwam, ontdekte ik dat van de 160.000 boeken die jaarlijks gepubliceerd worden in dit taalgebied er slechts honderd geschreven zijn door mensen van kleur. Zulke statistieken slaan me met verstomming. Ook in Europa worden dus heel wat auteurs de mond gesnoerd.”

Niet toevallig richtten zowel Addonia als Rouw een platform op voor literair talent van kleur. Rouw doet dit met haar podcast en online magazine Dipsaus en de samenwerking met Uitgeverij Pluim. AfroLit is bovendien de opvolger van het succesvolle Zwart, de verhalenbundel die ze drie jaar geleden uitgaf. Addonia richt dan weer een cursus creatief schrijven in voor vluchtelingen, net als het jaarlijkse meertalige Asmara-Addis Literary Festival (in Exile).

“Brussel telt zo’n 140 verschillende nationaliteiten”, zegt Addonia daarover. “Maar als je naar een literair evenement gaat, zijn er bijna alleen maar witte mensen en staan enkel Nederlands- of Engelstalige boeken centraal. Op ons boekenfestival worden meer dan twaalf Afrikaanse, Aziatische en Europese talen gesproken. Op die manier tonen we hoe divers het literaire veld eigenlijk is.”

Een eigen platform zorgt er bovendien voor dat auteurs geen water bij de wijn moeten doen. “Bij Dipsaus hoeven we ons niet te conformeren aan verwachtingen van bepaalde instituten”, stipuleert Rouw. “Uitgeverijen hebben vaak een witte doelgroep voor ogen. Dat geldt ook voor de fondsenwerving waardoor heel wat interessante verhalen geen financiering krijgen. Nochtans is het onzin te denken dat witte lezers enkel herkenbare verhalen willen. Daarmee onderschat je hen echt. Mensen die graag lezen zijn net op zoek naar verhalen die buiten hun eigen universum liggen.”

Bange uitgeverijen

Sulaiman Addonia kent de worsteling met uitgeverijen. Dat hij niet alleen een vluchtverleden heeft maar ook vanuit Brussel in het Engels schrijft, maakt hem blijkbaar ongrijpbaar. Belgische uitgeverijen vonden het financiële risico alleszins te groot om zijn tweede boek Silence is My Mother Tongue (2018) naar het Frans of het Nederlands te vertalen. Uiteindelijk komt de Nederlandse versie nu pas uit bij een Amsterdamse uitgeverij. “Dat is toch niet te geloven,” zegt Rouw verbolgen, “en dat terwijl het zo’n goede boeken zijn.”

Bovendien botste Addonia ook tijdens het schrijfproces op vooringenomenheid. “Literaire agenten wilden voortdurend ingrijpen op de inhoud van de roman”, vertelt hij. “Ze vonden het bijvoorbeeld raar dat ik binnen de context van een vluchtelingenkamp over erotiek schreef. Er zijn uiteraard altijd redactionele twistpunten, maar ik kan me niet voorstellen dat een witte auteur zo moet knokken voor de inhoud van zijn boek. Vandaar dat het zo heerlijk was dat Dalilla en Ebissé ons helemaal carte blanche gaven.”

Die carte blanche was een bewuste zet van Hermans en Rouw. “Aan zwarte mensen wordt in de media steeds gevraagd hun mening te geven over racisme of Black Lives Matter,” zegt Rouw, “maar er zijn zoveel andere dingen waarover we kunnen meepraten.” In het boek gaat het bijgevolg over uiteenlopende onderwerpen zoals relaties, een schoonmaker of de zee.

“Dankzij de verboden boeken die ik in mijn jeugd las, stond ik al vroeg open voor de wereld”, geeft Addonia nog mee. “Ik kon me identificeren met Oliver Twist of Virginia Woolf en vandaag kan ik verliefd worden op Japanse cinema of genieten van Chinese literatuur. Er is niks mooiers dan toegang krijgen tot de kunst van iemand anders. Waarom zouden we ons dan beperken tot het werk van slechts een deel van de bevolking?”

AfroLit wordt uitgegeven bij Uitgeverij Pluim en is een samenwerking met Dipsaus Podcast.