23 jaar geleden debuteerde DJ Shadow met Endtroducing....., de eerste plaat ooit die van voor tot achter uit samples was opgetrokken. Een verwezenlijking waarmee hij in het Guinness Book of Records én in menig lijstje met de beste platen aller tijden belandde – dat hij de plaat in elkaar bokste met enkel een vooroorlogse sampler en twee draaitafels, maakte zijn krachttoer er alleen maar indrukwekkender op. Vandaag heeft hij nieuw werk uit, maar de tijden zijn veranderd, net als de teneur op zijn plaat. ‘We moeten allemaal bang zijn.’
Shadow, echte naam Josh Davis (47), heeft sinds 1996 natuurlijk nog prachtplaten gemaakt – geef zeker The Private Press uit 2002 en The Less You Know, the Better uit 2011 een kans – maar geen enkele deed de aarde nog zo daveren als zijn debuutalbum. Zijn nieuwe worp Our Pathetic Age is een tweeluik: de ene kant is gevuld met meeslepende instrumentals, de andere met partyhiphop. Voor deel twee wist hij goed volk als De La Soul, Run the Jewels, en Wu-Tang-mannen Inspectah Deck, Ghostface Killah en Raekwon te strikken. Wij strikten Shadow in het Sheraton Hotel in Zaventem, tussen twee vluchten in.
Je hebt een plaat gemaakt met een titel waar we niet zomaar omheen kunnen: Our Pathetic Age. Waarom zijn het pathetische tijden?
“Waar zal ik beginnen? Je kunt eender welk onderwerp aanhalen, maar zullen we het tot muziek beperken? Neem nu die rechtszaak tegen Robin Thicke en Pharrell Williams, die een nummer hadden geschreven (‘Blurred Lines’, red.) waarvan de erven van Marvin Gaye vonden dat het te hard leek op zijn muziek. Eerlijk: ik hoor het niet. Maar de rechter heeft ernaar geluisterd en gezegd: ‘Inderdaad, dat klinkt te hard als Marvin Gaye. Dat is dan zoveel miljoen dollar.’ Zo heeft die rechter wettelijk vastgelegd dat vanaf nu élke nieuwe song een onbevlekte ontvangenis moet zijn. You cannot be inspired by anybody, ever. Dat is toch aandoenlijk? Het gaat niet meer over goed of fout, eerlijk of oneerlijk, maar over legaal of illegaal. Het gaat over graaien wat je maar graaien kunt, zoals in die song van Depeche Mode: ‘The grabbing hands, grab all they can’. Ook in de politiek geldt tegenwoordig: iets mag moreel compleet fout zijn, het doet er niet toe, zolang het maar legaal is. Dat is een überkapitalistische, antimenselijke kijk op de wereld. (lachje) Stel je voor: de man die voor het eerst twaalfmatige blues heeft gespeeld, kan de halve muziekwereld voor de rechter slepen.”
Schrikt dat je af wanneer je aan het componeren bent?
“Ja, en niet alleen wanneer ik aan het componeren ben. (lacht) Ik vind dat we allemaal bang moeten zijn. Iedereen die ook maar iets creatiefs doet in zijn leven, is slechts één gek verwijderd van het moeten verdedigen van zijn levenswerk. Jij kunt een kortverhaal schrijven over iets wat je hebt meegemaakt, maar eender wie kan zeggen: ‘Hey, plagiaat! Ik heb dat al eens eerder meegemaakt.’ En vanaf dan gaat het er alleen nog maar om wie de beste advocaat heeft. Mijn plaat, Our Pathetic Age, is een afspiegeling van de tijden waarin we leven. Af en toe moet je als artiest de wereld een spiegel voorhouden. Benoemen wat je ziet. Zeggen: zo staan de zaken ervoor. Al was het maar om ervoor te zorgen dat de volgende generatie weet wat hen te wachten staat.”
Heb jij kinderen?
“Ja, een tweeling van 14.”
Een tekstregel uit ‘You Never Know’ van Wilco komt me voor de geest: ‘Every generation thinks it’s the last / Thinks it’s the end of the world’.
“Mijn kinderen hebben gereisd, hebben meer dan andere kinderen de wereld gezien. Ze zijn al meerdere keren in Australië geweest, in Japan, Europa, de Verenigde Staten… Ze zijn er zich meer dan hun leeftijdsgenoten van bewust hoe verschillend we allemaal zijn, en hoe we met zijn allen toch met dezelfde problemen kampen. Reizen is de beste opleiding die je een kind kunt meegeven. Het verbreedt je kijk op de wereld. Je ontmoet mensen met een andere religie, mensen die zich anders kleden, mensen die – los van wat hun regering zegt – allemaal hetzelfde willen: overleven, vrij zijn en gelukkig zijn. Ik heb een soortgelijke opvoeding gehad. We werden thuis aangemoedigd om naar het journaal te kijken, maar ook om kritisch vragen te stellen en niet alles wat werd gezegd voor waar aan te nemen.”
Yuval Noah Harari beweert in zijn boek 21 lessen voor de 21ste eeuw dat artificiële intelligentie in de nabije toekomst in staat zal zijn om de perfecte song te schrijven bij de gemoedstoestand van een individuele luisteraar.
“Ik heb het gevoel dat dat proces eigenlijk al een hele tijd aan de gang is, maar dan uitgevoerd door menselijke robots. Steeds meer muziek wordt gemaakt volgens formules, onder het motto: wat één keer werkt, zal ook de volgende vijftig keer werken. Hoeveel popsongs hoor je niet met steeds weer dezelfde akkoordenreeks? En allemaal moeten ze passen bij dat individuele gevoel van ‘I’m so sad’, of ‘I’m so confused, my girlfriend left me’. Ik heb het ook met veel hiphop van tegenwoordig: ik weet perfect wat er gaat komen nog voor ik het gehoord heb. Ik word er eerlijk gezegd heel erg moe van. Ik hoop dat artificiële intelligentie daar óók rekening mee gaat houden.” (lacht)
Tom Waits heeft ooit gezegd: als ik een goeie titel heb, hoor ik de muziek vaak al.
“Dat herken ik, ja. Maar het compleet tegenovergestelde komt even vaak voor: dat de plaat naar de drukker moet en ik nog altijd niet weet hoe ik ze moet noemen. Daarom noteer ik de hele tijd coole titels, om achter de hand te hebben. Op elke plaat staan er wel twee songs met een titel die ik lukraak uit die lijst heb geplukt.”
De eerste twee keren dat ik Our Pathetic Age had beluisterd, vond ik het simpelweg te veel muziek. Vanaf de derde keer had ik er vrede mee. Dat het halfweg een feestje wordt, hielp.
“Een feestje is altijd leuk om mee te eindigen.” (lachje)
Dit is de eerste keer dat je het feestje en de boodschap strikt gescheiden houdt. Op vroegere platen gooide je alles gewoon door elkaar, soms zelfs in één song.
“Ik had een hele hoop instrumentals en ik merkte dat het veel makkelijker was om tot een geheel te komen als ik die allemaal bij elkaar zette. Ik noem het een suite, zoals ‘Bitches Brew’ van Miles Davis, waarvan één song de volledige A-kant in beslag neemt. Op de tweede helft van mijn plaat is het inderdaad een feestje. Vroeger wilde ik altijd dat de mensen koste wat kost in één hap de twee dingen binnenkregen, dit keer wilde ik ze zelf laten kiezen waar ze zin in hebben.”
Nostalgie
Er is al veel gezegd en geschreven over de rudimentaire wijze waarop je Endtroducing..... hebt opgenomen. Ik neem aan dat je methode intussen veranderd is?
“Uiteraard. Als je op dezelfde manier te werk blijft gaan, zullen de resultaten na verloop van tijd heel erg op elkaar gaan lijken. Ik ben gestopt met de Akai-MPC60-sampler toen ik het gevoel kreeg dat ik er niets nieuws meer mee kon doen. Ik ben toen overgestapt op ProTools: een bijzonder moeilijke overgang. Zo moeilijk dat ik zelfs even ben teruggegaan naar de MPC, maar dat voelde veel te retro aan. Ik heb dan maar doorgezet met ProTools en heb mij, als ik heel eerlijk ben, een decennium lang verloren gevoeld. Muziek maken voelde als een proces, een werk in fases. Tien jaar van software uitproberen, virtuele synths, samplers. Daar zijn coole dingen uit voortgekomen, maar ik had niet het gevoel dat ik vol met muziek bezig kon zijn. Constant upgraden, nieuwe versies downloaden, handleidingen doornemen, virusscanner installeren… Voor elke acht uur die ik werkte, was ik vier uur aan het troubleshooten. In 2013 ben ik overgeschakeld op Ableton en sindsdien voel ik me weer mezelf. Er is geen grens meer tussen een idee en de uitvoering ervan.”
Luister je nu op een andere manier naar muziek?
“Zoals iedereen heb ik zo’n zestien jaar geleden iTunes leren gebruiken. (denkt na) Mijn favoriete nieuwe ding moet SoundCloud geweest zijn, dat vond ik leuk om nieuwe muziek te ontdekken. Tegenwoordig gebruik ik Spotify, maar meer voor werk dan voor vertier.”
Hoe bedoel je?
“Ik zal je een geheim verklappen: als luisteraar ben ik de laatste jaren een nostalgicus geworden. Als ik voor een paar weken de baan op moet, neem ik tegenwoordig alleen mijn iPod mee. Zo’n oude waar nog een massa muziek op kan, de laatste versie met zo’n draaiwieltje. De platen die daarop staan, heb ik ingeladen in 2001 en 2002, er staan songs op die ik al lang niet meer had gehoord. Dan zit ik in het vliegtuig, steek ik mijn oortjes in en overvalt me dat gelukzalige gevoel: ‘Aaaahh.’”
“Soms zit ik er wat mee verveeld dat ik niet meer naar nieuwe dingen luister, wanneer ze me weer eens vragen naar mijn top 5 met beste singles van het moment. Ik vind dat ik dan een pasklaar antwoord moet hebben. Maar zelf heb ik muziek ook altijd liever op mijn manier ontdekt, bij toeval, zonder dat iemand me had gezegd: ‘Luister hier eens naar!’”
Je nam je ooit voor om elke hiphopsingle die ooit is uitgebracht op vinyl te hebben. Ben je er al?
“Ik ben er nu lang genoeg mee bezig om te weten dat het onmogelijk is. De lijst is eindeloos. Als een collega-digger of een platenboer me vraagt waar ik nog naar op zoek ben, zeg ik altijd: ‘Om het even welke hiphopsingle uit de jaren 70, 80 of 90 die ik nog niet heb – I’m a completist.’ Maar ik ga niet domweg geld over de balk smijten, het moet leuk blijven. Ook voor mijn gezin.” (lacht)
Is er een genre dat je niet lust?
“Ik denk heel eerlijk van niet. Niet meer. Lange tijd heb ik naar niks geluisterd van pakweg voor 1966. Ik vond dat saai. Of beter: ik dacht dat ik het saai vond, maar ik had gewoon niet de juiste dingen gehoord. Toen ontdekte ik etnische muziek, folkmuziek, Sun Ra, country uit de jaren 50, rockabilly, noem maar op. Tegenwoordig ben ik een hoop easy listening in lijstjes aan het gieten: heel cheesy dingen, maar gemaakt met een ongelooflijk hoge productiekwaliteit. Goed dat die dingen vaak klinken! Niet normaal.”
Herinner je je nog wanneer je voor het eerst besefte wat muziek met de menselijke geest of het lichaam kan doen?
“Ja. Ik was 5 of 6, en wanneer ik op de achterbank van de auto zat, merkte ik altijd dat de mensen stopten met praten als er bepaalde liedjes op de radio kwamen. Dan gingen ze uit het raam kijken, met een dromerige blik in de ogen. ‘Dreams’ van Fleetwood Mac was zo’n song. Er zijn mensen die gewoon voortdoen met wat ze bezig zijn als ‘Dreams’ voorbijkomt, maar wie voelt wat muziek is, kan niet anders dan alles laten vallen.”
Wordt muziek je weleens te veel?
“Ja, tegenwoordig meer dan vroeger. Toen ik nog een twintiger was, wilde ik constant muziek. Dan stapte ik na een nacht werken in de wagen en stak ik meteen een cd in de stereo. Nu ik wat ouder ben, heb ik na acht uur werken genoeg gehad. Dan moeten mijn zintuigen even bekomen en wil ik stilte. Of de wind.”
En dan kom je thuis en jagen de kinderen Miley Cyrus door de woonkamer.
“Dat gebeurt. En het gebeurt ook dat ik dan roep: ‘Put those headphones on!’” (lacht)
Luister je soms nog naar je eigen muziek?
“Als een plaat af is, heb ik elke song al makkelijk 500 keer gehoord. Dus om op je vraag te antwoorden: nooit!”
Dan doen wij het wel. Bedankt voor het gesprek.
Our Pathetic Age van DJ Shadow is uit bij Mass Appeal Records. DJ Shadow treedt op 22 februari 2020 op in La Madeleine in Brussel. Info en tickets: la-madeleine.be.
© HUMO
