Diego Maradona: van god tot zondebok

Het levensverhaal van Diego Armando Maradona is er een van voetbal en verslaving, massahysterie en maffia. Geen wonder dat het nu in documentairevorm in de bioscoop te zien is. Portret van een god die van zijn sokkel donderde.

Vanaf deze week kunt u het levensverhaal van Diego Maradona op het grote scherm bewonderen. Oscarwinnaar Asif Kapadia (bekend van Amy) goot het in een knappe documentaire, die dit voorjaar haar wereldpremière beleefde op het prestigieuze filmfestival van Cannes. Maar waaraan heeft de Argentijn eigenlijk zoveel eer verdiend?

Maradona was natuurlijk een fantastische voetballer. Een van de grootsten aller tijden, dat staat buiten kijf. Met de bal als een magneet aan zijn gouden linkervoet gekleefd, dribbelde hij elke verdediging in de vernieling. Een gloeiend heet mes – of met zijn 1,66 meter eerder een zakmes – door zachte boter. Maar ook Pelé, Cruijff en Messi konden of kunnen toch een aardig potje voetballen. Over hen worden geen bioscoopdocumentaires gemaakt – of toch niet van hetzelfde allooi. De reden? Hun levens bevatten simpelweg minder cinema.

Onweerstaanbaar

Je hoeft nog maar naar Maradona te kijken, en je ziet het al: in zijn hoogdagen – het leeuwendeel van de jaren 1980 – had hij de uitstraling van een Hollywoodster. Zijn weelderige krullen, zijn nonchalance, zijn gevoel voor show – zonder het irritante ijdeltuitgehalte van Cristiano Ronaldo – waren onweerstaanbaar. Het beste bewijs: iedereen die hem ooit kruiste, wilde een stukje van hem.

Vraag maar aan onze voormalige nationale doelman Jean-Marie Pfaff, die met de Rode Duivels eenmaal won tegen Maradona won (op het WK van 1982), en eenmaal van hem verloor (de befaamde halve finale op het WK 1986 in Mexico). “Ik heb Maradona voor de wedstrijd in ’86 meteen gevraagd om na afloop onze shirts uit te wisselen. Dat truitje hangt vandaag nog altijd in mijn bureau.”

Ook sportjournalist Frank Raes, die de carrière van Maradona van dichtbij volgde, ervoer zijn onweerstaanbare charisma aan den lijve: “In 1989 was ik op een druk bijgewoonde persconferentie met Maradona. Toen hij zich een weg naar binnen baande, heeft hij me met zijn arm aangeraakt. Per ongeluk, maar toch: ik denk daar nog elke dag aan. (lacht)”

Ook vandaag nog blijft Maradona magnetisch, ondervond regisseur Asif Kapadia toen hij door omstandigheden aan Maradona’s legendarische voeten moest plaatsnemen tijdens een interview voor zijn documentaire: “Plots werd ik overvallen door de onbeheersbare drang om zijn benen aan te raken. Als excuus stelde ik dan maar een vraag over welke van zijn enkels ze nu weer gebroken hadden toen hij bij Barcelona speelde, waarop ik zogezegd argeloos zijn linkerbeen vastgreep. (lacht) Hij blijft een man met een uitzonderlijk charisma.”

Van voetenwerk naar middelvingers

Nochtans heeft Maradona wel wat van zijn pluimen verloren. De lichtheid die zijn bijnaam ‘Pluisje’ suggereert, is al lang ver te zoeken: sinds zijn pensioen als voetballer jojoot hij tussen de 85 en de 140 kilo. En schitterde hij vroeger dankzij zijn elegante voetenwerk, dan laat hij zich tegenwoordig vooral opmerken met opgestoken middelvingers. Zoals vorig jaar op het WK in Rusland, waar hij ei zo na van de tribune donderde. Een zwalpende karikatuur van zichzelf. “Dat is inderdaad het beeld dat de meeste mensen vandaag van Maradona hebben”, weet Kapadia. “Maar zo is hij niet altijd geweest. In mijn film wilde ik tonen waar het fout gelopen is. In Napels dus.”

In 1984 verhuisde Diego Maradona voor een toenmalige recordsom van 13.000 miljoen Italiaanse lire (vandaag 6,7 miljoen euro) van FC Barcelona naar SSC Napoli. Een club die het jaar voordien nog tegen de degradatie vocht, en waar Noord-Italiaanse succesploegen als Juventus en Inter Milaan op neerkeken. Al van bij Maradona’s aankomst lagen de verwachtingen torenhoog: hij werd er als een Messias onthaald door 75.000 dolgedraaide tifosi. De kleine Argentijn moest en zou hun ploeg naar grootsheid leiden – en na een sputterende start deed hij dat ook: de ploeg veroverde in 1987 en 1990 de eerste Italiaanse titels uit haar geschiedenis, en won in 1989 zelfs de UEFA-cup.

En ja, dat was de verdienste van Maradona en Maradona alleen, zegt Jean-Marie Pfaff: “Maradona was een speler die een volledige ploeg kon dragen. Bij Napoli, maar ook bij het nationale elftal. In 1986 hebben we niet van Argentinië verloren, maar van Diego Maradona. Al het gevaar kwam van hem.” Collega-Rode Duivel Patrick Vervoort, die toen de ondankbare taak had om tegen Maradona te verdedigen, beaamt: “We probeerden hem altijd dubbel te dekken, maar het was een verloren zaak. Maradona was zelfs sneller met de bal aan de voet dan wij zonder bal.”

Diego naast Jezus

Ook naast het veld stond Maradona voortdurend in de schijnwerpers. In Napels kon hij nergens komen zonder dat hordes fans en fotografen hem op de hielen zaten. Hij was niet gewoon een ster, maar een god. “Velen hadden een afbeelding van Maradona boven hun bed hangen, naast die van Jezus”, illustreert een fan in Kapadia’s documentaire de persoonscultus rond Maradona.

Monteur Chris King: “Napels was vier jaar voor de komst van Maradona bijna van de kaart geveegd door een aardbeving. Die voorgeschiedenis speelde zeker een rol in de buitensporige verering. De Napolitanen hechtten ongezond veel belang aan Maradona.”

De verstikkende liefde van de Napolitanen ging ook gepaard met een enorme mediatisering, vertelt Frank Raes: “Op dat moment was dat echt nieuw voor een voetballer. Pelé kreeg ook heel veel aandacht, maar hij kwam er altijd positief uit.”

Bij Maradona was dat wel even anders. In 1986, nauwelijks twee maanden na de euforie van de wereldbekerwinst met Argentinië, stortten Italiaanse media zich als aasgieren op de geboorte van Maradona’s buitenechtelijke zoon. Zijn zwangere vrouw Claudia Villafañe moest het nieuws op tv vernemen. Maradona ontkende in alle talen – hij zou zijn zoon pas in 2016 in de armen sluiten. Eerder dit jaar erkende hij nog drie buitenechtelijke kinderen, wat zijn totale aantal zonen en dochters op acht stuks brengt.

De laconieke reactie van (officiële) dochter Giannina: “Er ontbreken er nog drie om samen een voetbalploeg te vormen, dus laat maar komen!”

Van heilige tot zondebok

In een poging om met de enorme druk om te gaan, creëerde Maradona voor de buitenwereld een soort alter ego, zegt zijn voormalige fitnesscoach Fernando Signorini in de documentaire. “Diego was eigenlijk een onzekere jongen. Daarom bedacht hij Maradona: een showman die wel aan de verwachtingen van fans en media kon voldoen.”

De volkse jongen uit Villa Fiorito, een straatarme sloppenwijk buiten Buenos Aires, kon zichzelf niet meer zijn en greep steeds meer naar drugs. Cocaïne. Eerst in de discotheek, later ook daarbuiten. Zijn verslaving dreef Maradona in de klauwen van de camorra, de Napolitaanse maffia, die hem en zijn gezin ook bescherming boden. Feestelijke foto’s met vooraanstaande leden van de Giuliano-clan waren voer voor nog meer schandaalberichten.

Maar uiteindelijk was het toch een sportieve daad die Maradona definitief van zijn sokkel deed vallen, argumenteert Kapadia in zijn documentaire. Door een ongelukkige speling van het lot kwam Argentinië op het WK 1990 in de halve finale tegenover Italië te staan... in Napels. In een moment van overmoed vroeg Maradona de Napolitanen, ‘zijn’ Napolitanen, om niet voor Italië maar voor Argentinië te supporteren. Of hoe een god zelf heiligschennis kan plegen.

“Op dat moment heeft hij zijn eigen graf gegraven”, zegt Chris King. “Plots hadden bepaalde belangrijke mensen genoeg van hem. Zijn bescherming viel weg en het gerecht kwam achter hem aan. Ik zeg niet dat Maradona een heilige was, maar toen werd hij wel een zondebok.”

Saaier maar beter

Met pek en veren (en een schorsing van meer dan een jaar) vertrok Maradona in 1992 uit Napels, om vervolgens nog enkele jaren weg te kwijnen bij andere clubs. Voetbalgenieën zoals hij zouden er later nog opstaan, maar een even turbulente carrière als de zijne zou nooit meer voorkomen.

De voetbalwereld heeft lessen getrokken uit zijn onwaarschijnlijke parcours, beaamt Frank Raes: “Voetballers worden vandaag veel meer tegen zichzelf en tegen de pers beschermd. Vroeger kon ik heel wat Rode Duivels gewoon op hun persoonlijke nummer opbellen, en op het WK 1982 ben ik zelfs de kleedkamer binnengeglipt na de match tegen Argentinië. Dat is vandaag allemaal ondenkbaar. De perceptie wordt nu veel meer gestuurd, via Instagram of de communicatiedienst de club. Wat weten wij van het privéleven van Eden Hazard? Enkel wat Hazard kwijt wil. Ja, dat is saaier voor ons. Maar wel beter voor de spelers natuurlijk. (lacht)”

‘Diego Maradona’ speelt vanaf 31/07 in de bioscoop.