‘Die ‘zou je dat wel eten?’-blik kennen we allemaal’: tv-serie pakt vooroordelen over obesitas aan

“Tijdens de opnames ben je iemand anders, maar je staat daar wel met je eigen lijf.”

Tv- en theatermaker Dominique Van Malder en styliste Hilde Destoop zijn nerveus. Het is zelden evident om in ondergoed op televisie te verschijnen, en al zeker niet als je geen professioneel actrice bent, zoals Destoop, of je nog flink bijkomt voor je rol als obesitaspatiënt, zoals Van Malder. Destoop: “Mensen noemen ons nu moedig. Dan denk ik: wij zijn toch geen kermisattractie?”

“Ik vind het wel straf, hoe jullie je letterlijk en figuurlijk blootgeven”, zegt acteur Tom Ternest. Hij speelt in Albatros de organisator van het dieetkamp. Hij was eigenlijk gevraagd als deelnemer, maar hij liet een gastric bypass uitvoeren om zijn overgewicht onder controle te krijgen.

Van Malder: “Als speler moet je jezelf kwetsbaar durven opstellen, dan is het schoon als je in je onderbroek op de weegschaal gaat staan. Het was een fijne bende. Een kleine maar brede cast.” (lacht)

Het idee ontstond tijdens de opnames van de film Belgica, waar regisseur Wannes Destoop en Van Malder aan de praat geraakten. De ene is naar verluidt nogal gefascineerd door het wel en wee van de volslanke mens, de ander kent het thema als geen ander. “Ik bén het thema. Maar evengoed hadden we het over een kamp voor workaholics, psychiatrische patiënten of alcoholiekers kunnen gaan. Ons lichaam was de vorm om iets te vertellen over hoe mensen in elkaar zitten, hun demonen en hoe er naar hen gekeken wordt.”

Tom Ternest: “Er is veel met ons gepraat tijdens het schrijfproces. Het was heel fijn om onze ervaringen te kunnen meegeven.”

Van Malder: “Met zo’n kwetsbaar thema is het belangrijk dat je niet zomaar naar een acteur stapt en zegt: ‘zo, hier is je tekst.’ De toon was belangrijk. Want het klinkt als het begin van een slechte mop: tien obesitaspatiënten gaan op dieetkamp in de Ardennen. Maar het is geen platte komedie, het gaat over kwetsbaarheid, met een lach die wat schuurt. Het mag wat pijn doen, maar ik hoop dat mensen ook getoucheerd worden door wat er zich in zo’n fort van een lichaam afspeelt.

“Het helpt natuurlijk dat ik als schrijver en acteur zelf gezet ben. Ik kon sans gêne vragen: het gaat over een dieetkamp, zie je het zitten? Slechts één acteur heeft geweigerd. Maar dat moet kunnen hé. Je kijkt tenslotte het obesitasmonster in de ogen.”

Wat is dat precies, dat obesitasmonster?

Van Malder: “Het monster heeft vele gezichten. We hebben veel research gedaan en overgewicht is een coproductie van genetische factoren, je verteringsstelsel, je voedingspatroon... Bij sommigen ligt er een diep of minder diep trauma aan de basis.”

Ternest: “Eten kan een emotionele reactie zijn, maar ook een verslaving. Het is zoals alcohol: je drinkt als het niet goed gaat, maar evengoed om iets te vieren. Met eten heb ik al heel mijn leven die moeilijke relatie, en soms gebeurde er iets waardoor ik exponentieel meer at. Maar het zit ook in mijn familie, en als je van kleins af aan dat gevecht en die frustraties ziet, dan zit je daar snel mee in. Het is ook een hormonaal probleem: mijn hypofyse werkt niet goed. En hoe zwaarder je wordt, hoe meer je hormonenwinkel stil valt. Dat is een vicieuze cirkel."

Van Malder: “ Ik slaap nu met een apneumachine, waardoor ik me fitter voel. Ook dat speelt mee. Ik heb niet meer zo snel het gevoel dat ik wat moet bijtanken.”

Destoop: “Voor mij gaat het over het oordeel van anderen: eet minder. Zo simpel is het natuurlijk niet. Je kan na wekenlang diëten één keer naar de McDonalds gaan en mensen zullen denken ‘eet er anders nog eentje’. Terwijl zoveel mensen daar een hamburger komen eten. De problemen waar onze personages mee worstelen, komen evengoed voor bij slankere mensen. Maar bij dikke mensen lijkt – op het eerste zicht – alleen hun gewicht het probleem.”

Van Malder: “Die blik van ‘zou je dat wel eten’, die kennen we allemaal.”

Ternest: “Of je schamen aan de kassa omdat je een doos ijs koopt. Ik zei soms ‘het is niet voor mij’, of deed alsof ik nadacht: wat moest ze ook alweer hebben?”

Destoop: “Gisteren nog ben ik een fles cola en koeken gaan halen voor een vriendin die net een bloedtest had laten doen. Ik heb het bijna gezegd aan de kassa, dat het niet voor mij was. En dan moest ik nog een hele straat doorwandelen met m’n armen vol suiker.”

Van Malder: “The walk of shame.”

We hebben het de laatste maanden vaak gehoord: overgewicht is een risicofactor voor wie corona oploopt. Sommige mensen stoorden zich aan die boodschap.

Ternest: “Ze moeten dat toch zeggen?”

Van Malder: “Ik neem ontstekingsremmers tegen reuma, ook dat is een risicofactor. Ik ben alleszins heel voorzichtig geweest.”

Hoe bepalend is overgewicht in jullie leven?

Ternest: “Ik sta nog veel op de weegschaal. Tijdens de quarantaine ben ik vier kilo bijgekomen, dat voel ik wel. Ik ben ook een enorme waterrat maar mij blootgeven blijft moeilijk, zelfs in het buitenland. Ik ga nog altijd met mijn T-shirt de zee in. Zelfs mijn eigen lief probeer ik wijs te maken dat ik niet wil verbranden. Die fysieke onzekerheid blijft.”

Van Malder: “Ik denk dat ik op de speelplaats heb beslist dat ik acteur wilde worden, omdat ik iemand anders wilde zijn, met een normaal lichaam.”

Destoop: “Ik ben daar dag en nacht mee bezig. Het begint al ’s morgens, als ik moet nadenken wat ik het beste eet als ontbijt. Van het ene dieet mag je geen brood, bij het ander dieet is het weer iets anders. Ik heb ook allerlei regeltjes voor mezelf: voor- en nagerechten neem ik nooit, en als ik drink, eet ik niet. Maar dan drink ik natuurlijk teveel.(tegen Van Malder) Jij hebt een heel schone madam, Dominique, en ik heb een schone vent. Voel je niet dat mensen soms denken: hoe kan dat?”

Van Malder: “Ik heb altijd mooie lieven gehad, en iemand heeft mij eens gevraagd om hem dat uit te leggen. Dan zeg ik: ook dikke mensen hebben recht op liefde. Vorig jaar was ik op mijn breedst, en toen is de vrouw van mijn leven verliefd geworden op mij, en ik op haar.”

Ternest: “Dat is zoals Lauren Versnick en Jens Dendoncker die zich ook voortdurend moeten verantwoorden voor hun relatie. Ik was ook altijd de knuffelbeer, na mijn operatie kreeg ik plots blikken van vrouwen die ik niet kende. (doet verward) Ah, ok!”

Je liet vier jaar geleden een gastric bypass uitvoeren.

Ternest: “Ik heb er nog geen seconde spijt van gehad, omdat ik geruster ben. Maar het blijft een gevecht, er zijn er die na vijf jaar weer bij de chirurg staan. Ik heb er ook jaren over gedaan om die beslissing te nemen, ik was ook al gevraagd om een deelnemer te spelen in Albatros. Maar ik heb gezegd: sorry gasten, ik voel mij echt niet meer goed in mijn lijf. En ik was bang voor de fysieke gevolgen. Ik had een buikvliesontsteking opgelopen door te lang te repeteren met zwemvliezen aan, maar dat voelde als een hartprobleem. Ik heb daar zo’n schrik van gepakt dat ik dacht: ik ga dat doen. Maar ook daar moet je je voor verdedigen.

“Ik heb me lang een loser gevoeld, omdat ik voor die optie koos. Maar op mijn twaalfde vroeg ik mijn ouders al om een boek van het Montignac-dieet. Ik had ook al drie, vier serieuze diëten geprobeerd met diëtisten. Na twee jaar shakes drinken ging er dan 25 kilo af, maar op een gegeven moment moet je daar mee stoppen. Het is geen leven: elke dag kiezen tussen drie smaakjes. Maar een half jaar later, zonder excessief te eten, was er weer 30 kilo bij. Ik kon dat op den duur niet meer aan.”

Destoop: “Dat is zo frustrerend hé. Thuis eten we rond zes uur, daarna eet ik niets meer, hoogstens een appel. Maar mijn man zal, elke keer dat hij naar de keuken gaat, iets eten: een stukje chocola, nog wat boontjes of aardappels die over zijn. Ik heb dat moeten loslaten, anders zaag ik daar heel de avond over: ben je nu wéér aan het eten? Want ik heb ook goesting om iets te knabbelen, maar ik moet daar heel de tijd tegen vechten: het mag niet, het mag niet, het mag niet.

“Ik zeg hem dat soms: je weet niet wat het is om altijd te moeten nadenken over wat je eet, en je altijd schuldig te voelen. Als hij zin heeft in een pak friet, dan eet hij dat. En als hij op reis een paar kilo bij komt, dan gaat dat er wel weer af. Maar zelfs op vakantie kan ik het niet loslaten. Als iemand voorstelt om een ijsje te gaan eten, dan denk ik ‘oei, die calorieën’ en is het al om zeep. Genieten van eten kan ik niet meer (krijgt tranen in haar ogen). Zie, ik word daar heel emotioneel van. Ik vind het wel heel mooi, Dominique, hoe jij dat wel kan. Dan denk ik: fuck jong, dat gevoel wil ik ook nog eens.”

Van Malder: “Lekker eten is voor mij een extatische ervaring. Maar ik ben in alles gulzig: in eten, in werk, in muziek, in fictie. Ik geniet gelukkig ook steeds meer van gezond eten.”

Destoop: “Ik let er wel op dat ik die moeilijke omgang met eten niet doorgeef aan mijn dochter. Doe jij dat ook met je zoon, Dominique?”

Van Malder: “Ik vind het vooral belangrijk dat hij gezond eet en fit is. Hij heeft gelukkig de fysiek van zijn moeder. Voorlopig is hij nog een magere spriet maar ook hij is al bezig met wasbordjes. En die jongen is tien, hé. Waar hij dat haalt? Van sociale media. Mijn lief heeft twee pubers, die zijn daar ook heel veel mee bezig.”

Hoe was dat in jullie kindertijd?

Van Malder: “Als kind weet je heel snel dat je lichaam een probleem is. De leraar die zegt: ‘Zijn we klaar met de toets? Dominique, zijn we rond?’ De sportleraar die je op je buik kletst.”

Ternest: “Dat aanraken, dat vind ik heel heftig. Nonkels die je op familiefeesten in de buik porren, een wildvreemde die na een voorstelling waar ik ongegeneerd in een onderhemd op het podium stond, in de foyer lachend aan je buik komt, zonder er bij stil te staan dat je het daar privé moeilijk mee hebt.”

Van Malder: “Onlangs nog ontmoette ik iemand die mij – binnen de tien seconden – lachend in mijn buik duwde. What the fuck?”

Destoop: “Ik ben nooit gepest en ik was ook niet dik – het verdikken kwam net door al die diëten die ik volgde om geaccepteerd te worden. Ik ben geadopteerd, ik heb geen Belgisch lijf, en mijn ouders vonden mij dik. Maar iemand die ronder is, is niet per se dik. Net zoals iemand die mager is, niet per se anorectisch is. Ik zat ooit met een vriendin op café. Zij was toen heel mager omdat ze veel stress had, dus ze bestelde zo’n gigantische charcuterieplat, gewoon om te laten zien dat ze wel at. Ik dacht: zie ons hier nu zitten, de dikke en de dunne. Ik bleef er af om te bewijzen dat ik niet heel de tijd eet, en zij bestelde zo’n bord om te bewijzen dat ze wél at.”

Van Malder: “Op Instagram zie je ook magere modellen die hun stuk pizza tonen, en gezettere mensen die schrijven ‘hehe, weer een slaatje’. Dat is zeer bizar, maar het heeft allemaal te maken met het compenseren van vooroordelen. Ik ken nochtans genoeg slanke mensen die mij onder tafel kunnen eten. Alleen moeten wij maar naar een éclair kijken en we komen al bij.”

Destoop: “Er zijn dikke mensen die gezonder zijn dan slanke mensen. Als ik naar jou kijk, Dominique, dan zie ik een fitte man die altijd bezig is.”

Ternest: “Mensen kunnen heel verbaasd zijn als iemand dikker toch conditie heeft.”

Destoop: “Joris Hessels heeft voor zijn rol als fysical coach heel hard getraind. Hij zag er heel goed uit, maar ik vond wel dat voor de moeite die hij gedaan heeft...”

Van Malder: “Is het dat maar?”

Ternest: “Ik ga er niet aan beginnen?”(algemene hilariteit)

Destoop: “Ik bedoel dat hij er niet uitziet als een bodybuilder”

Van Malder: “Dat is weeral het ene lichaam tegenover het ander. De een ziet er uit als Matthias Schoenaerts, de ander niet.”

Heeft de reeks jullie iets geleerd?

Destoop: “Ik heb op de set geleerd dat ik al heel mijn leven naar mezelf kijk zoals we net niet willen dat iemand naar dikkere mensen kijkt. We zijn echt niet mild voor onszelf.”

Van Malder: “Tom is ex-dik, maar ook hij blijft zich defensief opstellen. Ik heb heel lang, zeker op de jungle die de speelplaats is, als eerste de mop gemaakt over mijn figuur zodat de ander het niet kon doen. Maar op een dag komt je zelfbeeld wel aankloppen: hoe zit het jong, ga je dat blijven doen? Daar ben ik wel mee gestopt. We zijn ook zelf schuldig aan hoe we naar onszelf kijken.”

Ternest: “Je bevestigt zo vooral wat mensen al denken.”

Destoop: “Jij zei onlangs wel, Dominique: ik weet dat ik het hiermee moet doen. Dat vind ik mooi, dat je zo mild kan zijn.”

Van Malder: “Ik ben hier voor alle duidelijkheid niet blij mee. (wijst naar zichzelf) Ik weet dat ik me na corona weer moet herpakken. Dat is een gevecht en dat zal altijd zo zijn, daar leg ik mij bij neer.”

Destoop: “Ik heb mezelf beter leren aanvaarden door mijn man, hij vindt me mooi zoals ik ben. En ook door – dat gaat stom klinken – de komst van MTV: ineens zag ik latina’s met ronde vormen.”

Ternest: “In de tijd van Rubens gold hoe zwaarder, hoe rijker en hoe meer aanzien.”

Van Malder: (dramatisch) “Die tijd is voorbij, dat kan ik je wel zeggen.”

Albatros: Vanaf 1 juli op Play van Telenet en begin volgend jaar op Canvas.