Deze Netflix-special werkt beangstigend verslavend en doet elk geloof in de mensheid verdwijnen

In de dagelijkse rubriek DM ZAPT zet de tv-redactie van De Morgen de blik op oneindig. Vandaag: Sam Feys over de psychologie van de Netflix-special ‘Derren Brown: The Push’.

Derren Brown? Ik had nog nooit van de man gehoord, maar de sympathieke kalende Brit is plots wereldwijd op miljoenen schermen te zien via Netflix. Met zijn special The Push wil de zelfverklaarde illusionist aantonen hoe eenvoudig mensen te kraken zijn. Kunnen we zodanig gemanipuleerd worden door sociale druk dat we uiteindelijk iemand zouden vermoorden?

De Brit lijkt de ultieme manipulator. Vlaamse mentalisten als Gili (kent u hem nog?) en goochelaar Nicholas verdwijnen in het niets wanneer je het repertoire van Brown ernaast legt. Wanneer je Derren Brown intikt op YouTube zijn fascinerende video’s terug te vinden met titels als ‘Could You Kill A Kitten?’. En ja, zelfs daar slaagt hij erin om een van de deelnemers via psychologische trucjes uiteindelijk op een knop te laten drukken waarmee een schattig poesje om het leven wordt gebracht. Uiteindelijk blijkt, gelukkig voor het kijkplezier, dat geen katten om het leven kwamen bij de opnames.

The Push is eigenlijk niet meer dan een heruitzending van Pushed To the Edge, een tv-special die Brown al in 2016 maakte voor het Britse Channel 4. Kandidaat Chris, een wat onzekere twintiger met een onuitwisbaar laagje zweet op zijn voorhoofd, lijkt het gedroomde slachtoffer voor manipulatie. Hij komt terecht in web van leugens. Eerst door kleine, weinigzeggende bevelen op te volgen, dan door mee te gaan in een steeds verdergaand complot.

Ondertussen wordt op internet volop gediscussieerd: is het wel ethisch verantwoord om mensen te laten geloven dat ze iemand vermoorden? Is wat we zien fake of niet? Die discussie valt te begrijpen. The Push lijkt nog het meest op een gestoord psychologisch experiment met een uitkomst die je vertrouwen in de mensheid naar een ongekend dieptepunt brengt. Je zou voor minder willen dat het fake was.

Indien dit nep is, slaagt de tv-maker er alleszins in om het bijzonder geloofwaardig te laten overkomen. Brown bouwt zijn tv-special zorgvuldig op. Ik wil niet te veel kijkplezier vergallen, maar elke vraag die je eerst luidop naar de tv schreeuwt (“Hoe heeft hij die kandidaten zomaar kunnen vinden? Die Chris gelooft dat toch zomaar niet?”) wordt gaandeweg bevredigend beantwoord.

Het is ook beangstigend verslavende televisie. Je zit als een geïnteresseerde bioloog naar het scherm te staren, naar de mensheid met al zijn zwaktes. Met lichtjes open mond ook: “Dit kan toch niet?” En je vraagt je ook af wat jij in die positie zou doen. Ik kan alleen maar aanraden om in een groepje naar The Push te kijken, want je zal erover willen napraten.

Liefhebbers van het genre hoeven trouwens niet te lang te wachten op meer. Dit zou de eerste van drie specials zijn die gepland staan en het lijkt erop dat elk deel een gelijkaardig op­zich­zelf­staand experiment wordt. Tot die tijd kunnen we op YouTube andere manipulatieve experimenten van Derren Brown bekijken en ons vertrouwen in de mensheid gestaag zien afbrokkelen. Ik kan nauwelijks wachten.