Demna Gvasalia, het enigma aan het hoofd van Balenciaga: ‘Door wat ik meemaakte, lijkt mode zo irrelevant’

Misschien kende u hem al van de ‘banale’ DHL-shirts die viraal gingen. Maar Demna Gvasalia (41), artistiek directeur bij Balenciaga, blijkt allesbehalve een onehitwonder. Als kind vluchtte hij voor de oorlog, en via zijn provocerende ontwerpen geeft hij zichzelf en zijn ruige verleden voortdurend bloot. Al wil hij soms liever onzichtbaar worden. ‘Heel eerlijk? Mode boeit me niet écht.’

Een neoklassiek paleis aan de Place de la Concorde in Parijs, waar ooit kroningsfeesten werden gehouden voor keizer Napoleon Bonaparte en koning Karel X, was afgelopen juli the place to be van de modewereld. Daar werd namelijk een diner georganiseerd voor Demna, die al zeven jaar artistiek directeur bij Balenciaga is. Eerder die dag had de 41-jarige Georgische ontwerper zijn tweede haute-couturecollectie gepresenteerd voor het Franse modehuis dat al sinds 1919 bestaat. Met ballonrokken, zakjurken en coconcapes bood de Spaanse ontwerper Cristóbal Balenciaga in de late jaren 40 een avontuurlijk alternatief voor Christian Diors hypervrouwelijke New Look.

Demna had een plekje aan de lange bankettafel, in het gezelschap van onder anderen Kim Kardashian, haar moeder Kris Jenner, countrymuzikant Keith Urban en zijn vrouw, Nicole Kidman. Een paar uur eerder liep Kidman nog over de catwalk in een zilverkleurige jurk van tafzijde met een lange sleep, bij de heup dichtgeknoopt. Op dit soort evenementen heeft Demna het soms moeilijk met alle sociale verplichtingen. Daarom omringt hij zich altijd met een groepje vertrouwelingen, onder wie zijn echtgenoot, componist en muzikant Loïck Gomez, die bekender is onder zijn artiestennaam BFRND. Ze ontmoetten elkaar online in 2016 en trouwden in 2017.

Demna was er voor het diner niet gerust in: “Ga ik niets verkeerds zeggen tegen Nicole?” Maar net na hun ontmoeting stond hij al oog in oog met Kidman. Haar hand lag op zijn hart en zijn hand bedekte de hare, geen van beiden bewoog of zei iets. Zo bleven ze elkaar bijna twee minuten lang aankijken, in stilte. Kidman zegt dat ze het liefst op die manier contact maakt met iemand.

Toen Demna in 2015 bij Balenciaga werd aangenomen, kreeg hij een duidelijke opdracht: de kledinglijn weer relevant maken. Demna was geen voor de hand liggende keuze. Hij zou namelijk in de voetsporen van die legendarische Spaanse ontwerper treden – die door Dior ooit als “de meester van ons allen” werd omschreven en door Coco Chanel als “een couturier in de ware zin van het woord”. Bovendien werd hij de opvolger van de verfijnde, vooruitstrevende Frans-Belgische ontwerper Nicolas Ghesquière, die vijftien jaar aan het roer van het merk stond voordat hij in 2012 vertrok. Cristóbal Balenciaga was een perfectionist die sculpturale puurheid wilde bereiken door middel van minimale constructies. Demna daarentegen ziet eruit als een headbanger met zijn gescheurde jeans, sjofele band-T-shirts en piercings in beide oren, en hij leek rechtstreeks van een Rammstein-concert te komen toen hij op het grootste podium van de modewereld verscheen.

Maar sinds hij bij Balenciaga werd aangesteld, heeft Demna zich ontpopt tot de opwindendste, misschien zelfs belangrijkste ontwerper van zijn generatie. In een sector waarin strategieteams veel moeite moeten doen om hun merk onder de aandacht te brengen, kan hij geen paar schoenen ontwerpen zonder dat ze in een liedjestekst van Cardi B belanden. Maar nog opvallender is hoe knap hij met de archieven van Balenciaga is omgegaan, hoe hij de klassieke silhouetten van Cristóbal herinterpreteert, onbeschaamd en tegelijkertijd vol eerbied. Hij verweeft de codes van het modehuis met de stijlprincipes van streetwear en maakt haute couture niet alleen met satijn en fluweel, maar ook met nylon en denim. Zijn bijdragen aan het huis variëren van een hommage tot een theatraal spektakel.

Soms zou Demna graag wat meer op de achtergrond willen staan, maar hij wordt steeds meer onder het vergrootglas gehouden. Ook in dat opzicht lijkt hij op zijn voorganger: in de jaren 40 en 50 werd Cristóbal Balenciaga een internationale ster in de modewereld, ondanks zijn pogingen om anoniem te blijven. Mary Blume, de auteur van The Master of Us All: Balenciaga, His Workrooms, His World (2013), vertelde ooit: “Niemand wist hoe groot hij was, of hij slank of dik was... Sommige Franse journalisten dachten dat hij geen persoon was, maar een team van ontwerpers. En dat kwam simpelweg omdat hij zich nooit liet zien.”

In 2021 trok Demna met Kim Kardashian naar het Met Gala. Ze droegen allebei een zwart stoffen masker. Hoewel hij er was om zijn status als rijzende ster van de mode-industrie te bevestigen, vermoedden veel mensen dat hij eigenlijk Kanye West was, die toen met Kardashian in een scheiding was verwikkeld. Het masker had minstens twee rollen te vervullen: het kalmeerde zijn zenuwen en de flitsende camera’s konden geen onflatteuze foto’s van hem maken. “Ik heb altijd een probleem gehad met mijn spiegelbeeld”, zegt Demna, wiens enigszins strenge gelaatstrekken – bleke huid, uitgesproken neus – worden verzacht door zijn hazelnootkleurige ogen en warme glimlach. Sindsdien draagt hij een masker als hij op de foto moet.

Luchtalarm

Toen Demna elf jaar oud was, was hij er rotsvast van overtuigd dat hij zou sterven. Ongeveer een jaar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 brak er een etnisch conflict uit tussen de Georgiërs en de bevolking van Abchazië, een betwist gebied in het noordwesten van het land. In het begin van de oorlog bestookten Abchazische troepen de Georgische stad Soechoemi, waar Demna is geboren. De populaire, subtropische toeristenspot aan de Zwarte Zee werd compleet verwoest. Maandenlang gaf het geloei van het luchtalarm elke avond om zeven uur aan dat het tijd was om in de ondergrondse garage te gaan schuilen, samen met de rest van zijn familie – zijn Georgische vader Guram die een garage runde, zijn Russische moeder Elvira, een huisvrouw, zijn jongere broer die ook Guram heet, een paar ooms en hun vier kinderen, en zijn grootmoeder. Demna speelde muziek om het gedonder van de granaten te overstemmen.

Voordat de streek helemaal tot puin werd herleid, sloegen Demna en zijn familie op de vlucht. Ze stouwden de auto vol met essentiële zaken – voedsel, warme kleding, foto­albums en wapens om zichzelf desnoods te verdedigen. Zo volgden ze de naar schatting 240.000 ontheemde Geor­giërs het Kaukasusgebergte in, naar Tbilisi, de hoofdstad van het land, waar ze familie hadden. Ze reden zo ver als ze konden, daarna moesten ze te voet verder en droegen ze wat ze konden meenemen. Toen Demna’s grootmoeder te zwak werd, verruilde zijn moeder Elvira, een geboren onderhandelaar, een machinegeweer voor een paard.

Bijna drie weken lang reisden ze van dorp naar dorp. Ze sliepen meestal buiten of achter in een verlaten vracht­wagen. Voordat hij op de vlucht moest, was Demna een vrolijke jongen die graag musicalnummers opvoerde voor zijn familie, die zijn oma modeadvies gaf en tekeningen van Miss Universe-deelneemsters maakte. Nu kon hij alleen nog maar denken aan een bijzonder sadistische manier om de tong van een vijand te verminken, een methode waar iemand hem over verteld had. Op een nacht hoorde Demna zijn vader, die vroeger soldaat was geweest, aan een oom uitleggen wat hij zou doen als ze ooit zouden worden gegijzeld. “Ik heb granaten”, zei hij, waarmee hij bedoelde dat hij liever zichzelf en de jongens opblies dan het risico te lopen gevangengenomen en gemarteld te worden.

Bang voor vader

Tot op dit punt in ons gesprek heeft Demna, die zijn achternaam niet meer professioneel gebruikt om zijn privéleven van zijn werk te scheiden, het verhaal van de ontsnapping van zijn familie verteld als iemand die de plot van een oorlogsfilm uitlegt. Maar hij spreekt die drie woorden uit zoals zijn vader dat vermoedelijk deed: op harde toon, maar met pijn in de stem. “Gewoon het idee dat hij...”, fluistert Demna. Hij kan zijn zin niet afmaken. “Ik denk dat hij het nooit zou hebben gedaan, maar ik werd daardoor wel bang voor hem. En tot op dat moment was ik nooit bang geweest voor mijn vader.”

De Gvasalia’s kwamen veilig maar berooid aan in Tbilisi. Demna droeg een te groot afdankertje waarvan de mouwen tot ver over zijn vingers hingen, een motief dat hij later in zijn ontwerpen zou toepassen. Hij deelde die eerste nacht een matras met zijn broer. “In een bed slapen, dat vergeet ik nooit. Wat heb je nog meer nodig in het leven?”

Net nu komt de ober met drankjes langs, waardoor Demna met een schok terug in het heden belandt. Het is een zwoele middag in mei, in het financiële district van Manhattan. We bevinden ons in een bar die door de houten panelen op een 19de-­eeuws salon lijkt. De dag na het interview zal hij als eerste ontwerper ooit een show op de beursvloer van de New York Stock Exchange organiseren. “Sorry”, zegt hij met een licht gegeneerde lach. “Het was niet mijn bedoeling om je als mijn therapeut te misbruiken.”

Storm van wind en kunstsneeuw

Wat hij als kind meemaakte, liet hem nooit echt los. Afgelopen maart, tien dagen nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen, presenteerde Demna Balenciaga’s herfstcollectie in een tentoonstellingscomplex een paar kilometer buiten Parijs. Moderedacteuren en beroemdheden – onder wie Kim Kardashian, die een catsuit droeg dat uit gele politietape leek te bestaan – keken door een glazen wand naar een indoorpiste. Als toeschouwers achter glas in een operatiekamer zagen ze hoe modellen in stretchjurken en grote hoody’s, met een vuilniszak van kalfsleer in de hand, moeite moesten doen om overeind te blijven in een storm van wind en kunstsneeuw. De show was oorspronkelijk opgevat als een aanklacht tegen het gebrek aan daadkracht om de klimaatcrisis aan te pakken, maar werd een allegorie voor de benarde toestand van de ongeveer een miljoen Oekraïners, voornamelijk vrouwen en kinderen, die in de eerste week van de oorlog naar naburige Europese landen waren gevlucht. In de begeleidende tekst van de haute-­coutureshow schreef Demna: “De oorlog in Oekraïne heeft de pijn opgeroepen van een oud trauma dat ik sinds 1993 met mij meedraag, toen hetzelfde in mijn thuisland gebeurde en ik voor altijd een vluchteling werd. Voor altijd, want dit is iets wat je bijblijft. De angst, de wanhoop, het besef dat je nergens gewenst bent.”

Vandaag vertelt hij me: “Daarom is mode voor mij nooit echt belangrijk geweest. Ik ben er graag mee bezig, maar het kan me niet schelen, om eerlijk te zijn. Ik heb dingen gezien waardoor mode zo irrelevant lijkt.”

Demna wordt weleens ‘de speelse saboteur van de mode’ genoemd, omdat hij zijn creaties doordrenkt met een aan minachting grenzende humor. En toch schuilt achter dat alles een soort oprechtheid die soms moeilijk te zien is te midden van al het spektakel. Geen enkele andere hedendaagse ontwerper laat zijn eigen leven zo doorschemeren in zijn werk: in elke collectie zitten elementen die ironisch lijken, maar die vaak een nieuw hoofdstuk blijken te zijn in een doorlopende autobiografie. Neem nu het T-shirt met het logo van koeriersbedrijf DHL dat hij in 2015 voor zijn eigen label Vetements maakte. Het kostte 245 euro en werd door critici spottend “puberaal” en “antimode” genoemd. Maar Demna legt uit: “Die jongens kwamen elke dag pakjes op kantoor leveren, en dan moesten we al die rekeningen van DHL betalen, wat ons veel kostte. Het logo was visueel heel erg aanwezig in mijn dagelijkse professionele leven. En dat is wat ik vaak doe. Ik neem iets en ik maak er iets anders mee.” Ander voorbeeld: de resortcollectie van 2023 voor

Balenciaga, met modellen in wollen jassen en lovertjesjurken over latex bondage-bodysuits. Voor een andere ontwerper is een sm-uitrusting misschien niet veel meer dan een excentriek accent, maar voor Demna was het allemaal “heel persoonlijk, een onderdeel van mijn seksuele opvoeding”.

Walter Van Beirendonck

Demna kan niet over zijn geaardheid praten zonder dat er een zweem van verdriet in zijn stem sluipt. Een vroege ervaring met een vriendje uit zijn buurt eindigde abrupt toen een familielid hen betrapte en Demna verbood de jongen nog langer te zien. De eerste man op wie hij verliefd werd, liet hem kennismaken met seksclubs en ontmoetingsplaatsen. “Hij liet me zien hoe ik hem kon liefhebben, maar helaas niet hoe ik van mezelf moest houden.” Maar het moeilijkste om te verwerken, is iets wat níét gebeurd is: “Ik kan niet terug naar Georgië omdat mensen daar hebben gedreigd me te vermoorden als ik terugkeer... Onder wie ook mijn eigen oom.”

Bij zijn ouders kwam hij pas uit de kast toen hij 32 was, hoewel hij op zijn 25ste al een vriendje had. Demna studeerde internationale economie aan de Staatsuniversiteit van Tbilisi, maar ook toen al tekende hij geregeld kleding. Hij raakte bevriend met een groepje “zware jongens” die waarschijnlijk wisten dat hij homo was, maar zich daar niets van aantrokken en hem beschermden tegen iedereen die er wel een probleem mee had. “Omdat ik ben opgegroeid in een land waar ik niet kon zeggen dat ik homo ben, probeerde ik er altijd uit te zien als het soort stoere vent dat kon gedijen in de wijken waar ik woonde”, zegt hij. “Maar vanbinnen voelde ik me niet zo.”

Na zijn afstuderen stuitte Demna op een krantenartikel over de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Tegen de wens van zijn moeder in meldde Demna zich aan. Walter Van Beirendonck, toen directeur en docent aan de modeafdeling, zag een geestverwant in Demna. “We zijn allebei koppig en we willen hardop dromen”, schrijft Van Beirendonck in een e-mail. “Kritisch zijn, politieke statements maken, ironie en humor in ons werk brengen is belangrijk, maar dat geldt evenzeer voor onze liefde voor een perfecte snit en mooie stoffen.”

Demna’s eerste belangrijke baan na die modeopleiding vond hij bij Maison Margiela, dat bekendstond als een laboratorium voor experimenten en als een voortrekker van de avant-gardemode. De jury gaf hem een week de tijd om een project in te dienen. Hij stuurde tien outfits op, verpakt in een vettige pizzadoos. Twee weken later woonde hij in Parijs. In 2013 stapte hij over naar Louis Vuitton, aan het einde van het Marc Jacobs-tijdperk. De Amerikaanse ontwerper vermengde er mode en kunst met elkaar, door bijvoorbeeld met graffitikunstenaar Stephen Sprouse samen te werken aan de monogramhandtassen, en met Yayoi Kusama aan een collectie met stippen. Hoewel hun tijd samen kort was, liet Marc Jacobs Demna zien dat een luxehuis zich ook door popcultuur kon laten beïnvloeden. Nog voor het tijdperk van de influencers anticipeerde Jacobs op Instagram-mode. “Ik ben dol op Marc”, zegt Demna, die waardevolle lessen van hem leerde, zoals hoe je een hele collectie in drie dagen tijd kunt maken. Bovendien was het leuk: “Hij was soms om middernacht nog aan het werk en stond dan liedjes van Barbra Streisand te zingen.”

Toen Ghesquière Jacobs een paar maanden later opvolgde, ging het er serieuzer aan toe. Toch vond Demna het nuttig om te zien hoe Ghesquière zijn geraffineerde, futuristische visie op luxe uitvoerde – een visie die weliswaar sterk van de zijne verschilde. Een paar seizoenen lang was het zijn taak om complexe bovenkleding te ontwerpen, waar­onder het duurste stuk dat hij ooit had gemaakt. “Ik vloog voor het eerst in businessclass dankzij een jas in krokodillenleer. Je kon het leer niet opvouwen, dus de jas had een eigen zitje in het vliegtuig.”

Maar hij werd het beu om alleen andermans ideeën te ontwikkelen en uiteindelijk lanceerde hij met zijn broer en een groep vrienden een eigen label. De naam Vetements was een beetje een grap, aangezien geen van de leden van het collectief Frans was. Demna bedacht de naam tijdens een lunch in een falafelrestaurant. “Toen ik met Vetements begon, was ik zo gefrustreerd over de hele industrie. Ik kon mijn rekeningen niet betalen, maar het kon me niet schelen. Ik wilde gewoon kleren maken.” Vijf jaar lang was hij artistiek directeur en zijn broer Guram CEO. Hij organiseerde een show in de kelder van een homoclub die volgens een recensent naar wc stonk (herfst 2015), werkte voor een unieke collectie samen met achttien verschillende merken, waaronder Manolo Blahnik, Brioni en Juicy Couture (lente 2017), en hield een zogenaamde “no-show” op een parkeerterrein in Parijs met levensgrote foto’s die in Zürich waren genomen van mensen die geen modellen waren (lente 2018).

Verwarring

Vetements werd een sensatie vanwege de verwarring die het label veroorzaakte: niemand wist of Demna een grapje maakte of niet. Hoewel volgers wel voelden dat hij zich vermaakte, waren ze ook bang dat hij de mode-industrie uitlachte, terwijl mode een gemeenschap vormt die zichzelf, ondanks haar tolerantie voor frivoliteit, uiterst serieus neemt. Sommige kleren hadden een slechte pasvorm, andere waren bedekt met logo’s van bedrijven: de collectie was niet lelijk, maar ook niet echt mooi. “Het was meer een soort provocatie. Ik wilde een emotie uitlokken. Het maakte me niet uit welke.” Toen meer mensen aandacht begonnen te besteden aan zijn bloemetjesjurken met asymmetrische zoom en oversized bomberjacks, die meteen erg populair waren, begonnen journalisten parallellen te trekken tussen Demna’s deconstructies en die van Martin Margiela. “Ik was erg kwaad. Eindelijk kon ik doen wat ik wilde, en het werd herleid tot die paar jaar bij Margiela.”

Voor zijn herfstcollectie van 2019, die de weinig subtiele naam The Elephant in the Room kreeg, bracht Demna zijn publiek daarom naar de vlooienmarkt Paul Bert Serpette aan de noordelijke rand van Parijs om iedereen te laten zien waar die zogenaamde Margiela-invloeden echt vandaan kwamen: uit tweedehandskleren. Nu moet hij lachen als hij terugdenkt aan alle stunts die hij heeft uitgehaald. Voor zijn lente 2020-show, die opnieuw een reactie was op het feit dat hij zich onbegrepen en gemarginaliseerd voelde, liet hij zijn modellen in een McDonald’s op de Champs-Élysées rondlopen in outfits waarin elementen van politie-­uniformen waren verwerkt, terwijl op de achtergrond blaffende politiehonden te horen waren. “Ik voelde me afgeblaft door de industrie”, zegt hij. Hij voegde zelfs een umlaut toe aan het Bose-logo op een T-shirt, waarmee hij de naam van het audioapparatuurbedrijf naar het Duitse woord voor ‘boos’ vertaalde.

In 2015, vlak na de succesvolle lancering van Vetements, werd Demna benaderd door Kering, de multinational die merken zoals Balenciaga, Gucci, Saint Laurent, Alexander McQueen en Bottega Veneta in de portefeuille heeft. Hij herinnert zich dat hij de vraag kreeg of hij bereid was op te geven waar hij mee bezig was om voor een groot haute-­couturehuis in Parijs te gaan werken. Welk huis, werd niet gezegd. Misschien, antwoordde Demna, op voorwaarde dat hij Vetements kon blijven runnen. In de taxi naar huis zag hij op zijn telefoon dat Alexander Wang aftrad als artistiek directeur van Balenciaga. Demna vergelijkt zijn ervaring bij Balenciaga met Jezus die zijn kruis draagt. “De erfenis is fantastisch en voedt je creativiteit, maar kan ook zwaar op je wegen”, zegt hij. In 2019, vier jaar na Demna’s aanstelling, rapporteerde Balenciaga een recordjaaromzet, die voor het eerst meer dan 1 miljard euro bedroeg.

Demna krijgt veel bijval, maar ook kritiek. Een journalist noemde zijn werk voor Vetements “de minderwaardige kleding van een gebroken generatie”, terwijl een ander hem onlangs berispte omdat hij gescheurde en besmeurde Balenciaga-­sneakers verkocht voor 1.850 euro: “Een nauwelijks draagbare schoen die voor sommigen meer kost dan een maand huur.” Demna was verrast door de reacties. “Het is gewoon een vuile schoen. Maar als je wilt dat het ‘mijn’ schoen is, moet het lijken alsof iemand hem net uit de grond heeft opgegraven.”

Het is niet zo vreemd dat sommige recensenten gefrustreerd raken door zijn werk. Soms lijkt het alsof hij te veel ideeën in één keer presenteert, waardoor het onmogelijk is om er ook maar een van te onthouden. Terwijl hij met zijn eigen identiteit worstelt – Georgische vluchteling, buitenstaander met het imposter syndrome, homoseksuele man met een laag zelfbeeld – drukt hij een breed spectrum aan emoties uit en creëert hij content voor zijn fans aan het tempo waarop zij die consumeren: met de meedogenloosheid van een miljoen open tabbladen. Demna is niet alleen de eerste ontwerper die de internetcultuur echt begrijpt. Zijn werk is ook een perfecte weerspiegeling van een chaotische digitale wereld.

Bovendien kan hij heel goed dingen samenvoegen. Hij haalt logo’s en memes uit hun context en plaatst ze in een andere context om zo nieuwe logo’s en memes te creëren, zoals een leren Balenciaga-handtas van 2.000 euro, die geïnspireerd is op de grote, blauwe plastic tassen van Ikea die 99 cent kosten. Niets is te banaal om gekopieerd te worden. Ook op dat vlak verschilt hij van andere ontwerpers. Terwijl de meesten zich door een mooi kunstwerk of een landschap laten inspireren, is hij geïnteresseerd in het industriële, het pretentieloze, het alledaagse. “Ik hou er niet van dat luxe altijd bedoeld is om duidelijk te maken dat je rijk bent. Ik draag liever een tas die me er niet laat uitzien als een van de selecte groep burgertrutten die zo’n tas kunnen betalen.”

Leren loslaten

Op weg naar Demna’s nieuwe pied-à-terre in het achtste arrondissement van Parijs passeer ik de reeks luxe mode­winkels, waaronder Maison Margiela, Louis Vuitton en Balenciaga, aan de Avenue Montaigne. Zes jaar geleden kochten hij en Gomez een huis buiten Zürich, waar zijn moeder Elvira nu ook woont en waar tot Demna’s grote opluchting “alles neutraal en beige is”. Zijn werk vereist echter dat hij ongeveer de helft van zijn tijd in Parijs doorbrengt. Via een indrukwekkende, marmeren trap bereik ik een paar verdiepingen hoger zijn appartement, dat bijna streng lijkt omdat het zo leeg is, maar toch ook aanvoelt als een plek waar echt geleefd wordt. Vanuit de hal leidt een lange gang met visgraatparket naar een balkon met uitzicht op de Eiffeltoren aan de overkant van de Seine.

Demna gaat me voor naar zijn strakke, hoofzakelijk witte keuken, waar hij een fles water en twee kristallen glazen op tafel zet. Hij zucht tevreden. “Ik voel me helemaal leeg, maar op een goede manier”, zegt hij. Het is de ochtend na zijn tweede haute-coutureshow – en het aansluitende, zenuwslopende diner – en hij lijkt opgelucht. Het is ook de dag van de Vetements-show, waar zijn broer sinds vorig jaar artistiek directeur is, maar Demna, die het merk in 2019 verliet, was niet van plan erheen te gaan. “Ik heb het moeten leren loslaten”, zegt hij, maar hij moet toegeven dat het wel een jaar heeft geduurd voor hij daarin slaagde. “Het is mijn verhaal niet meer.” De dag ervoor verzamelden redacteuren en klanten zich in 10 Avenue George V, waar Balenciaga’s oorspronkelijke salon was gevestigd. Ze keken gebiologeerd toe hoe Demna modellen naar buiten stuurde in nauw aansluitende zwarte scuba-jurken van neopreen, broeken van geüpcyclede vintage leren portefeuilles, sculpturale shirts van jerseystof waarin aluminium is verwerkt, en een enorme, klokvormige bruidsjurk met 250 meter geborduurde tule waaraan maar liefst 7.500 uur is gewerkt. De silhouetten, die Demna omschrijft als “een op de Balenciaga-erfenis geïnspireerd, futuristisch festijn”, vergden maar liefst tien pasbeurten per kledingstuk, in tegenstelling tot de drie of vier pasbeurten voor zijn prêt-à-portercollectie.

Een paar weken na de show vertelt Nicole Kidman me dat Demna voor haar op gelijke hoogte staat met John Galliano, Jean Paul Gaultier, Karl Lagerfeld en Alexander McQueen. “Hij gebruikt mode om iets te vertellen over de wereld in deze tijd”, zegt ze, en ze vergelijkt Demna met de regisseur Stanley Kubrick. “Stanley zei altijd tegen me: ‘Zet me nooit op een voetstuk. Laat me maar slechte ideeën hebben en fouten maken, anders komt het niet goed’.”

Maar Demna is pas echt ontroerd door een ander compliment, dat hij van topmodel Naomi Campbell kreeg tijdens het diner na de show. Hij herinnert zich dat ze zei: “Ik voelde in je aanpak, in de manier waarop je die jurk hebt gemaakt en dat silhouet hebt gecreëerd door het tot op de millimeter perfect af te werken, hoe belangrijk dit werk voor je is en hoeveel je erin steekt. Je hebt niet alleen een jurk met een kraag in de stijl van Cristóbal gemaakt. Je hebt het aspect ‘haute couture’ erg goed begrepen.” Hij voegt eraan toe: “Ze zei dat ze dat voor het laatst bij Azzedine had gevoeld”, verwijzend naar de Frans-Tunesische couturier Azzedine Alaïa, die in 2017 is overleden.

Op dat moment begint Demna te huilen. Hij verontschuldigt zich en veegt intussen zijn tranen weg met de mouw van zijn sweatshirt. Die kwetsbaarheid bewaart hij normaal gesproken voor zijn werk. “Ze denken dat ik alleen maar goed ben in sneakers maken en de kassa laten rinkelen”, zegt hij over zijn critici in de modewereld, hoewel hij het ook lijkt te hebben over een langduriger, dieper patroon van afwijzing: de klasgenoten die hem pestten, de mannen die zijn liefde niet beantwoordden, de familieleden die zich tegen hem keerden. Hij herpakt zich en gaat met rechte rug op zijn stoel zitten. “Ik heb mezelf de opdracht gegeven om de mode vooruit te helpen door ze ter discussie te stellen, door nooit tevreden te zijn, door vraagtekens te plaatsen bij de status quo en bij wat de regels ons de laatste honderd jaar hebben voorgeschreven.”

“De ruwheid van bepaalde silhouetten en de sferen van mijn collecties drukken vaak uit wat ik heb meegemaakt”, voegt hij eraan toe. “Het is makkelijker om pijn of vreugde via mijn werk te laten zien dan die emoties hardop te uiten.” Al werkt hij daar ook aan. Bij de haute-couturepresentatie, voordat de show begon en de muziek begon aan te zwellen, klonk een gedicht uit de speakers. Demna had het in het Frans geschreven met de schrijfster Sophie Fontanel. “Ik hou van je”, zei de AI-gegenereerde stem die Demna’s woorden voorlas. “Ik hou al dertig jaar van je. Ik heb op je gewacht sinds ik tien jaar oud was... Ik deed mijn ogen dicht en dacht aan jou.” Het was natuurlijk een gedicht over de liefde, maar ook over verlangen. En toen liepen de modellen de catwalk op.