PortretSZA
De wereld ligt aan haar voeten: wie is SZA, dé aanstormende ster van 2023?
SZA (33) sloot 2022 af met een knaller van een album. Haar brede artistieke blik en soms pijnlijk persoonlijke teksten maken de Amerikaanse tot dé aanstormende ster van 2023. Nog even en ze verovert de wereld.
Het is een veelzeggende hoes van een van de meest verkochte platen van de afgelopen weken. Op haar album SOS zweeft de Amerikaanse zangeres SZA (33) boven een golvende oceaan, op het puntje van een duikplank. Ze lijkt relaxed richting het oneindige te staren: een zee aan mogelijkheden.
Inmiddels weten we dat de wereld SZA inderdaad aan de voeten ligt. Haar album verscheen in december en werd in de eerste weken de snelst verkopende popplaat in de Verenigde Staten, en wat die startcijfers betreft zelfs het meest succesvolle r&b-album uit de geschiedenis: SOS staat al twee weken op de toppositie van de Billboard-hitlijst, boven Taylor Swifts Midnights. Maar het coverbeeld zegt ook iets over de hoofdpersoon op de foto. SZA tuurt vanaf haar duikplank naar haar eigen verleden.
Solána Imani Rowe, geboren in 1989 in St. Louis, Missouri, studeerde mariene biologie aan de universiteit van Delaware voor zij de muziek in werd getrokken. Haar blik over het onstuimige water kan dus ook van het weemoedige soort zijn.
De geheimen van de zee blijven voorlopig voor haar verborgen, want SZA staat op het punt een van de grootste popsterren van de VS te worden. Hoe gaat dat aflopen? Het succes kan haar de afgelopen weken toch niet overvallen hebben.
Rap en rock
SZA’s debuutalbum Ctrl van vijf jaar geleden was al een baanbrekende plaat, die wereldwijd werd geprezen vanwege de openhartige teksten en de knappe manier waarop SZA haar woorden door vele muzikale stijlvormen wist te weven, van pure r&b en soul tot hiphop; mede dankzij samenwerkingen met Kendrick Lamar en Travis Scott, de grootste rappers van het moment.
Haar liedschrijverstalent was al ontdekt voor ze met haar eerste album kwam. SZA liep in 2011, toen ze net voortijdig de universiteit had verlaten, een aantal musici van het hiphopbedrijf Top Dawg Entertainment tegen het lijf, dat destijds onder anderen Kendrick Lamar vertegenwoordigde. Ze hield contact, ging zelf muziek schrijven en stuurde wat eerste werk op naar Top Dawg-baas Terrence Henderson. Die was onder de indruk, liet SZA een paar tracks opnemen en bood de zangeres een contract aan. SZA werd de eerste vrouwelijke artiest bij Top Dawg, nog voor ze een album had geproduceerd.
Daarna ging het snel. Nog terwijl ze bezig was met haar debuut, rond 2016, werd de zangeres al gevraagd om te schrijven voor Amerikaanse artiesten als Rihanna en Beyoncé. En de samenwerkingen met anderen maakten SZA ook na haar album Ctrl tot de artiest die zij nu is, en die nog beter uit de verf komt op haar net verschenen SOS.
Want SZA zocht ook contact met popmusici van ver buiten r&b en hiphop, de genres waar ze dan wel per ongeluk in was terechtgekomen, maar die voor haar smaak misschien toch te beperkend waren. Ze nam de single ‘What Lovers Do’ op met de rockband Maroon 5. Ze werkte ook samen met de Britse producer Mark Ronson en trok de studio in met de Australische band Tame Impala voor de track ‘Back Together’.
Bloedige zelfspot
Op haar nieuwe plaat rekt ze de grenzen verder op en verrast de zangeres met opgewekte, indieachtige popliedjes als ‘Ghost in the Machine’, met zangeres Phoebe Bridgers. En zelfs met een opgewekt punkpopnummer als ‘F2F’, dat gedragen wordt door een scheurend gitaarrefreintje.
Nog een andere opmerkelijke song is ‘Seek & Destroy’. Geen Metallica-cover, wel een hartverscheurend liedje over vernietiging en oorlog – in de binnenwereld van de zangeres. ‘The art of war, goddamnit, I’m drained. Now that I’ve ruined everything, I cannot complain. Now that I’ve ruined everything, I’m so fucking free.’
‘Kill Bill’ is dan weer een hommage aan de gelijknamige film van Quentin Tarantino, maar ook een ijzersterk scheidingsliedje. Daarin fantaseert SZA over de moord op haar ex – gelukkig met zelfspot: ‘I might kill my ex. Not the best idea. His new girlfriend’s next. I still love him, though. Rather be in jail than alone.’
En juist die vrije stijlopvattingen maken SZA nu zo’n interessante ster in opkomst. De belangrijke Amerikaanse muzieksite Pitchfork vergeleek de zangerige, bijna jazzachtige manier waarop SZA haar ‘innerlijke monoloog’ op muziek weet te zetten al met de grootheid Joni Mitchell. Het onlinemagazine Consequence noemde Ctrl een ‘zelfverzekerde, ambitieuze, expansieve en genreoverstijgende reis naar de dieptes van het liefdesverdriet, in al haar verschijningsvormen’.
Zelf keek SZA al vóór haar muziekloopbaan naar het buitenland. Ze onthulde onlangs dat de grootste artiest aller tijden voor haar de IJslandse zangeres Björk was, die ze ontdekte op een op school gevonden iPod. “Op haar nummer ‘Jóga’ van het album Homogenic heb ik gehuild en gedanst en alles tegelijk.”
SZA zette haar bewondering voor de zangeres ook om naar eigen muziek: in haar nummer ‘Forgiveness’, de laatste track van haar plaat, zweeft een herkenbare vocale sample uit het dromerige liedje ‘Hidden Place’ van Björks album Vespertine uit 2001.
Grote jongens
Ook in haar persoonlijke leven staat SZA in twee werelden. Ze groeide op in een gelovig gezin en is zelf praktiserend moslim. Na de aanslagen van 11 september 2001 werd ze gepest op school, vertelde ze tegen het muziekblad Rolling Stone, en besloot ze haar hoofddoek niet langer om te doen.
In hetzelfde interview zei ze dat ze eigenlijk opnieuw een hidjab zou willen dragen, maar dat dat uiterlijk in combinatie met haar soms behoorlijk expliciete teksten op een podium een verkeerde indruk zou kunnen wekken. “Ik wil niet respectloos overkomen.”
SZA sloot het muziekjaar 2022 af met een plaat die te laat werd uitgebracht voor de eindejaarslijsten, maar daar zeker tussen had gepast.
En dan te bedenken dat haar nieuwe hit zelfs nog niet eens officieel is uitgebracht. Het nummer ‘Big Boys’ zong SZA als een sketch in het programma Saturday Night Live. Op YouTube is de clip al miljoenen keren bekeken en op TikTok gaat de tekst over het verlangen naar grote mannen viraal.
Het komende jaar gaat SZA op een uitgebreide tournee, door de Verenigde Staten en Canada. Een Europees vervolg van die concertreeks is nog niet aangekondigd maar kan niet lang op zich laten wachten.
Het verhaal achter de duikplankhoes van ‘SOS’
Kwam de albumhoes van SOS u al bekend voor? Dat is geen toeval. SZA gaf toe dat het artwork geïnspireerd is op een iconische foto van prinses Diana. De Amerikaanse zangeres reconstrueerde een berucht paparazzokiekje, waarop Lady Di eenzaam in de verte tuurt over het diepblauwe water. De prinses van Wales zit in zwempak aan de rand van een duikplank op het peperdure Jonikal-jacht van Mohamed Al-Fayed, vader van haar vriend Dodi.
De bewuste foto werd genomen in het Italiaanse Portofino. Een week later, eind augustus is het dan, zal Diana als opgejaagd wild de dood vinden in een Parijse tunnel. Op de vlucht voor weer ándere paparazzi.
Op de duikplankfoto oogt Diana godverlaten, verdrinkend in stil verdriet. De foto werd eerder al in een biopic met Naomi Watts gedetailleerd gekopieerd. Maar op SOS zet SZA doelbewust in op verschillen. In plaats van een turkoois badpak, zoals Diana, kiest de Amerikaanse voor een op maat gemaakte trui met de letters ‘SZA’ op de rug en ‘S.O.S.’ op de mouw. Ze draagt ook een paar Timberland-laarsjes.
Net zo belangrijk is hoe lichaamstaal een cruciale rol speelt in beide beelden. SZA is dan wel net zo geïsoleerd van de buitenwereld, maar ze oogt hooguit alleen. Diana is zichtbaar eenzaam. Zit er dan meer optimisme en hoop vervat in het beeld van SOS? De fans reageerden verdeeld bij de release.
De fotoreconstructie van een iconische royalty, die een week later gruwelijk zou sterven, vinden sommigen morbide of griezelig. Anderen noemen het dan weer een aangrijpend eerbetoon.
“Oorspronkelijk zou ik op een vrachtschip zitten”, legde SZA onlangs uit. “Maar de Diana-referentie vond ik eigenlijk mooier. Omdat ik er van hield hoe je op slag kon zien dat ze zich geïsoleerd voelde. Dat gevoel wilde ik overbrengen. Misschien omdat ik zelf niet weet of het najagen van supersterdom houdbaar is voor mij. Ik denk soms dat dit soort leven gewoon niet bedoeld is voor een mens, maar voor een machine.” (GVA)
