De pitbull van de BRT is terug. Maurice De Wilde en zijn tv-reeksen over WO II maken comeback op VRT.NU

Omdat zoveel kijkers ernaar vroegen, heeft de VRT de legendarische programma’s van Maurice De Wilde over de Tweede Wereldoorlog online gezet. De pitbull van de openbare omroep is tot vandaag zowel gevierd als omstreden. ‘Waar waart gij op 14 november 1942?’

“Ik zal het u bewijzen, meneer Degrelle, dat u ook lid was van de Allgemeine SS. En niet alleen van de Waffen-SS!”
- “Wij wisten niet eens wat dat was!”
- “We zijn er nog niet. (...) Ik heb documenten. U niet.”

Een druk gesticulerende Léon Degrelle zit in een zetel tegenover Maurice De Wilde. Degrelle, oprichter van de fascistische partij Rex en een van de meest prominente collaborateurs, zit sinds de oorlog in Spanje in ballingschap. Hij zal ook in vol SS-uniform voor de camera verschijnen.

De Tweede Wereldoorlog is op dat moment al meer dan dertig jaar voorbij, maar Degrelle is nog steeds even fanatiek. Alles wat hem of zijn SS’ers in een slecht daglicht plaatst, veegt hij van tafel. “Die documenten zijn niets waard”, zegt Degrelle. “Ze kunnen niet ontkrachten wat ik zeg.”

Het gesprek met Degrelle maakt deel uit van de legendarische reeksen over de Tweede Wereldoorlog die Maurice De Wilde (1923-1998), de ‘pitbull’ van de BRT, heeft gemaakt in de jaren 70 tot 90. De openbare omroep heeft nu zeven reeksen online gezet op het streamingplatform VRT.NU, op vraag van vele kijkers.

Het werk van Maurice De Wilde is ook al langer op YouTube te zien. De stijl is nogal ouderwets, de afleveringen duren vaak anderhalf uur, maar toch hebben sommige video’s er al tienduizenden views gehaald. Om maar te zeggen hoe relevant de reporter met het strak achteruitgekamde haar en de zware bril nog steeds is voor ons begrip over WO II.

“Hij heeft toen het debat over de oorlog opengetrokken bij het grote publiek”, zegt historica Veerle Vanden Daelen (Kazerne Dossin). “In totaal heeft hij honderden getuigen geïnterviewd over wat ze hadden gedaan of meegemaakt, en steeds werd dat grondig voorbereid. Voor het interview met Degrelle is hij met koffers vol documenten naar daar getrokken. Omdat hij heel precieze informatie had, kon hij het verhaal van Degrelle doorprikken. Anders had Degrelle gewoon een forum gekregen om zijn ideologie te propageren.”

Nieuwe orde

In een pas verschenen heruitgave van het boek Onverwerkt verleden, wijdt historicus Bruno De Wever (UGent) ook een bijdrage aan het werk van De Wilde. De meest ophefmakende afleveringen gingen volgens De Wever over de ‘accommodatiepolitiek’: hoe de Belgische overheid zich schikte naar de Duitse bezetter.

Dat was de insteek van De nieuwe orde, de eerste reeks van De Wilde, die in 1982 is uitgezonden. De Wilde had een hele productiekern gekregen van de BRT om onderzoek te doen naar de oorlog en er ging zes jaar op aan research voor de eerste aflevering werd uitgezonden.

“De nieuwe orde ging in op de grote debatten”, zegt De Wever. “Bijvoorbeeld de rol van koning Leopold III (die tijdens de oorlog Hitler heeft ontmoet, YV). Het gerecht heeft toen ook de uitzending van een aflevering willen verbieden.” Die programma’s haalden dus ook vaak de headlines, onder meer door een reactie van Leopold III, die toen nog leefde, maar aan de regering liet weten dat hij niet was opgezet met het werk van De Wilde.

In de huiskamers gingen de uitzendingen van Maurice De Wilde evenzeer over de tongen. Zijn eerste reeks haalde 800.000 kijkers – ook al omdat er in die tijd geen andere tv-zenders waren om op af te stemmen.

“Dat bereik was toen gigantisch”, zegt Koen Aerts (UGent/Cegesoma), de historicus achter tv-reeksen Kinderen van de collaboratie en Kinderen van het verzet. Ook toen Aerts getuigen ondervroeg voor zijn onderzoek, kwam het werk van De Wilde ter sprake. “Sommigen zeiden dat ze pas dan met hun ouders over de oorlog konden praten”, zegt Aerts. “Ze hadden hun vader horen roepen naar de tv of in tranen weten uitbarsten.”

Mede door de programma’s van De Wilde draait de beeldvorming in Vlaanderen over de collaboratie vanaf de jaren 80. Klassieke mythes, onder meer dat oostfronters allemaal naïeve idealisten waren, worden onderuitgehaald. In het kielzog van De nieuwe orde verschijnen ook de boeken van Bruno De Wever over de Vlamingen aan het oostfront (1984) en over Staf De Clercq, de eerste leider van de collaboratiepartij VNV (1989).

Aanvaring

Naast de reeksen over collaborateurs en de oostfronters, maakte De Wilde er ook over het verzet en de repressie: de aanpak van collaborateurs na de oorlog. Het maakte dat hij eerst veel kritiek kreeg uit Vlaams-katholieke hoek en later van links, omdat hij ook stevig inging op wandaden van verzetslui.

Het is zijn doortastendheid – met uitspraken als ‘Waar waart gij op 14 november 1942?’ – die hem journalistieke faam opleveren. Maar soms ging hij ook te ver. Later zullen beelden opduiken waarin hij getuigen intimideert en afblaft.

“Ik heb tijdens colloquia ook een paar aanvaringen met hem gehad”, zegt De Wever. “Ik heb zelf voor mijn scriptie over oostfronters een methodologisch stuk geschreven over hoe je getuigen moet behandelen. Maar ik zag toen dat De Wilde zowat alles deed wat niet mag. Als je bronnen te sterk manipuleert, zeggen ze uiteindelijk wat je wil.”

Maurice De Wilde blijft dan wel een household name in de journalistiek en in het historisch onderzoek. “Maar aan de universiteit”, zegt De Wever, “laten we ook beelden van hem zien om studenten te tonen hoe het niet moet.”