De Oscars waren zó braaf dat zelfs Donald Trump opvallend stil bleef

Hij heeft slechts één prijs mee naar huis mogen nemen, maar toch waren dit de Oscars van BlacKkKlansman-regisseur Spike Lee. Toegegeven, toen Green Book – een film over een zwarte pianist en zijn blanke chauffeur – tot Beste Film werd uitgeroepen, was zijn reactie weinig sportief. Volgens een aanwezige reporter van AP zwaaide Lee afkeurend, probeerde hij kwaad de zaal te verlaten, om uiteindelijk door de security te worden teruggestuurd naar zijn zitje.

Even terugspoelen naar eerder op de avond, toen Lee zijn allereerste (en énige) Oscar in ontvangst mocht nemen, voor Beste Scenario. Hij gebruikte het podium om te vertellen over de slavernij in Amerika, over zijn overgrootmoeder die slaaf was geweest en over de aankomende presidentsverkiezing van 2020. “Laat ons mobiliseren, laten we allemaal aan de juiste kant van de geschiedenis gaan staan, laten we de juiste morele keuze maken tussen liefde en haat.” Een bevlogen uiteenzetting die hij besloot met de woorden: “Do the Right Thing.” Niet toevallig ook de titel van de film waarmee hij in 1990 al eens genomineerd was in dezelfde categorie.

Dat jaar ging Driving Miss Daisy met de meeste beeldjes lopen, een film over een blanke vrouw en haar Afro-Amerikaanse chauffeur. Green Book maar dan omgekeerd, zeg maar. Iets waarop Lee achteraf zinspeelde in de persruimte. “Elke keer als iemand in een film voor persoonlijke chauffeur speelt, verlies ik. Alleen hebben ze deze keer stoelen verwisseld.” En gevraagd naar zijn boze reactie in de zaal, klonk het bitter: “De scheidsrechter heeft een verkeerde beslissing genomen. Volgende vraag!”

Meest middelmatige film

Er waren dan ook véél straffe films genomineerd voor de Oscar voor Beste Film. Roma. The Favourite. A Star Is Born. BlacKkKlansman. Maar het mocht niet zijn. Green Book, van alle genomineerden waarschijnlijk de minst gedurfde en meest middelmatige film, heeft de hoofdvogel afgeschoten. Een film waar niemand iets op tegen kan hebben, met de juiste thema’s en de juiste toon. Een prima consensusfilm dus waar het merendeel van de mensen mee kan leven.

Toch vonden critici het verhaal nogal eenzijdig en gedateerd, omdat het wordt verteld vanuit het standpunt van het blanke personage, dat zijn zwarte upper class baas helpt om aansluiting te vinden bij de verdrukte zwarte gemeenschap in het Amerika van de jaren 1960. Maar dat stond de film dus niet in de weg om naast de Oscar voor Beste Film ook die voor Beste Scenario en Beste Acteur in een Bijrol te winnen. Daarmee won Mahershala Ali twee jaar na Moonlight opnieuw de prijs in dezelfde categorie.

Nu verdenken we Lee er niet van dat hij per se zélf wou winnen. Wel hoopte hij allicht op een oprecht diverse overwinning. Zo gaf hij in een interview met deze krant vorig jaar al aan dat 2018 op dat vlak een gamechanger is geweest, denk maar aan de eerste grote blockbuster met overwegend zwarte cast en crew: Black Panther. “Ik was zo blij met het succes van die film”, aldus Lee. “Er bestond een ongeschreven wet onder studio’s dat zwarte films in Europa niet aanslaan. Studiolui kunnen dat nu niet meer zeggen, het is weerlegd. En daarom ben ik ervan overtuigd dat Black Panther de filmwereld heeft veranderd.”

Voor die mijlpaal in Hollywood heeft de Academy zelfs een nieuwe categorie overwogen: die voor Beste Populaire Film. Want een superheld schiet de hoofdvogel niet af, en zo kon de film toch zijn erkenning krijgen. Maar na luid protest kwam die categorie er niet, reef Black Panther wel een nominatie voor Beste Film binnen, en won hij uiteindelijk toch in drie categorieën: Beste Kostuumdesign, Beste Productiedesign en Beste Muziek. Alleen is het jammer dat die laatste het statement wat ondergraaft. Hoewel we bij de soundtrack vooral aan het topalbum van Kendrick Lamar denken, is het niet de gekleurde rapper, maar de blanke Zweed Ludwig Göransson die de winnende score schreef. Lamar had wel de Oscar voor Beste Song kunnen winnen, maar die ging – niet onterecht – naar Lady Gaga en Bradley Cooper voor het nummer ‘Shallow’ uit A Star Is Born.

En toch was er een superheld die onverwacht wél in de grote prijzen viel: Spider-Man: Into the Spider-Verse kreeg de Oscar voor Beste Animatiefilm. Een categorie die traditioneel naar Pixar of moederbedrijf Disney gaat, studio’s die met Incredibles 2 en Ralph Breaks the Internet ook dit jaar verdienstelijke inzendingen hadden. Maar met een nagelnieuwe Spidy leverde Sony Pictures Animation niet alleen een frisse film af. Het vond een verbluffend nieuw genre uit.

De studio had zich er makkelijk vanaf kunnen maken door een beroep te doen op de vandaag gangbare computeranimatiestijl. In plaats daarvan onderzocht hij nieuwe technieken, met als rechtstreekse inspiratie de Marvel-comics zelf. Het resultaat oogt onwaarschijnlijk fris, als popart, waarbij elk oppervlak wordt ingekleurd door subtiele lijnen en Ben Day-stippen. Een geslaagde combinatie van 3D en ogenschijnlijke 2D-tekeningen, en net daarom is deze underdog een gerechtvaardigde winnaar.

Dat de makers bovendien voor een gekleurde Spider-Man kozen, was geen statement op zich, maar een narratief interessant gegeven. Nooit eerder zagen we zo’n fijn, overtuigend portret van een mixed family in een tekenfilm. Elk detail klopt, van de nergens geforceerde dialogen tot de compleet met hiphop doordrongen soundtrack. Zelfs Black Panther durfde met Lamar niet zo ver te gaan.

Mexicaanse muur

Wat voor de Academy kennelijk wél een afgesloten hoofdstuk is, is het #MeToo-debat. Er waren geen begeesterende speeches, zoals die van Frances McDormand vorig jaar, en niemand van de presentatoren besteedde noemenswaardig veel aandacht aan de genderongelijkheid in Tinseltown. Enkel de bekroning voor The Favourite-ster Olivia Colman als Beste Actrice doet vermoeden dat de Academy nog gelooft in sterke vrouwen. Het bizarre kostuumdrama van Yorgos Lanthimos, een film met drie uitzonderlijke vrouwenrollen, was verder de grote verliezer van de avond. Van de tien nominaties werd er maar eentje verzilverd, maar de hilarische manier waarop een zichtbaar geëmotioneerde Colman zich door haar dankwoord stamelde, was wel een van de mooiste en meest oprechte momenten van de avond. Zo werd verwacht dat Glenn Close, die voor de zevende keer genomineerd was maar nog nooit won, voor haar rol in The Wife zou winnen. Maar het werd dus Colman, die zich in haar dankwoord tegenover Close excuseerde. “Glenn, je bent al mijn hele leven mijn idool. Ik heb dit niet zo gewild.”

The Favourite had nochtans evenveel nominaties als het prachtige Roma, van de Mexicaanse filmmaker Alfonso Cuarón. Voor streamingplatform Neftlix zou de Oscar voor Beste Film dé kers op de taart geweest zijn, in een jaar waarin het zich meer dan ooit op de kaart zette als filmproducent. En ook voor fans van gedurfde cinema was Roma de topfavoriet, maar de film moest het stellen met drie prijzen: die voor Beste niet-Engelstalige Film, Beste Cinematografie en Beste Regisseur, een prijs die Cuarón eerder al won voor Gravity.

In een van zijn drie dankwoorden bedankte Cuarón zijn thuisland Mexico: nu de Amerikaanse president Donald Trump alles op alles zet om zijn beruchte muur te kunnen bouwen aan de Mexicaanse grens, bleef dat thema niet onaangeroerd. Maya Rudolph, die samen met Tina Fey en Amy Poehler de avond mocht inleiden, maakte er aan het begin van de avond al een mopje over. De Mexicaanse acteur Diego Luna koos ervoor om zijn presentatie in het Spaans te doen, net als de Spanjaard Javier Bardem: “Er zijn geen grenzen en muren die talent kunnen tegenhouden”, zei hij voor hij de Oscar voor Beste niet-Engelstalige Film aan Cuarón overhandigde: een zinnetje dat weinig aan de verbeelding overliet. Meteen een van de meer spitante momenten.

Verder werd er met de award voor het sociale drama If Beale Street Could Talk (Regina King won in de categorie Beste Actrice in een Bijrol) vermeden dat de Academy, na het succes van Moonlight en Get Out de afgelopen jaren, een stap terugzette op het vlak van diversiteit.

First-generation American

Naast Green Book, Black Panther en Roma ontpopte vooral Bohemian Rhapsody zich tot een van de grote winnaars van de avond. Voor zijn rol als Freddie Mercury mocht Rami Malek de Oscar voor Beste Acteur ophalen, en verder won de film in drie technische categorieën: Beste Geluidsmontage, Beste Geluidsmix en Beste Montage. Over Bryan Singer, de officiële regisseur van de film, werd met geen woord gerept. Singer werd vorige maand door vier mannen beschuldigd van aanranding van minderjarige jongens – beschuldigingen die al twintig jaar nu en dan de kop opsteken. Niemand van de winnaars vermeldde Singer in hun dankwoord. Rami Malek maakte van de gelegenheid wél gebruik om ook voorzichtig de politieke kaart te trekken. Hij benadrukte dat hij een “first-generation American” is, en dat Mercury zelf, als homo en als immigrant, tot een minderheid behoorde.

Zowel tijdens als na de uitreiking bleef het aan één front opvallend stil: op het Twitter-kanaal van Donald Trump. Alleen wanneer Spike Lee zijn pijlen indirect op de president richtte, ging hij fors in het verweer. Hij noemde de uitlatingen van Lee ronduit “racistisch”, en klopte zichzelf op de borst. “Ik heb meer gedaan voor Afro-Amerikanen dan bijna alle andere presidenten.” Als dat de énige kritiek van Trump is op een hele avond acceptance speeches, weet je het ook wel.

En daarmee blonken de Oscars vooral uit in braafheid, met geen uitgesproken slokoppen of grote winnaars. Met prijzen voor zowat elke film. Hoogtepunten waren er nauwelijks. Dus als de Academy dan toch meer kijkers wil voor haar jaarlijkse Hollywood-hoogmis, zal ze met een frisser en innovatiever concept moeten komen. Want de 91ste Oscar-ceremonie was, op z’n zachtst gezegd, weinig memorabel. In dat opzicht is Green Book misschien wel een uiterst toepasselijke winnaar.