De magie en harde cijfers achter de Antwerpse reuzen

Royal de Luxe en Antwerpen hebben iets met elkaar. Sinds 1993 - toen Antwerpen Culturele Hoofdstad van Europa was - komt het Franse gezelschap Royal de Luxe geregeld in de Scheldestad op bezoek. Met immer stijgend succes. Wie herinnert zich niet de doortocht van de Sultan der Indiën en zijn Olifant in juni 2006? De Olifant - 11 meter hoog, 22 meter lang en 42 ton zwaar - lokte in Antwerpen 650.000 toeschouwers. Een maand eerder was Royal de Luxe met de Sultan en zijn Olifant in Londen: goed voor één miljoen kijkers.

Toen de Kleine Reuzin (5,5 meter hoog) een douche nam op het Antwerpse Sint-Jansplein en de Duiker (2,5 ton zwaar) werd opgevist uit het Kattendijkdok waren daar in augustus 2010 in totaal 800.000 mensen getuige van. Een absoluut hoogtepunt bereikte Royal de Luxe met de doortocht van de Reus in Guadalajara (Mexico), waar in 2010 maar liefst 3,5 miljoen mensen kwamen kijken.

Tussendoor kwam het gezelschap naar Antwerpen met intimistische locatievoorstellingen zoals Peplum (1995, Antwerpen-Zuid), Petits Contes Nègres (1999, Konijnenwei) en Rue de la chute (2012, Droogdokkeneiland). Een voorstelling zoals Peplum werd in tientallen steden gespeeld: van Berlijn tot Perth (Australië) en van Parijs tot Poznan.

Dit jaar pakt Royal de Luxe opnieuw uit met een 'reuzenvoorstelling'. Reuzen zijn gigantisch populair. Ze zijn groot en zorgen ervoor dat wij - de toeschouwers - ons weer klein (en kind) voelen. Zoals steeds wordt de startlocatie van de dagenlange 'voorstelling' tot het laatste moment geheim gehouden: het is onderdeel van het geheimzinnige spel dat Royal de Luxe graag speelt. Het prikkelt de nieuwsgierigheid van het publiek, dat op ontdekkingstocht wordt gestuurd door de straten van de stad.

7,5 meter hoog

Dinsdagavond dook Oma Reus onverwachts op. Ze werd in een bed gelegd op het Theaterplein, waar ze - vermoedelijk toch - tot vrijdagochtend zal uitrusten van haar lange reis door de ruimte. Ze is tenslotte 85 jaar oud. Wat ze daarna zal doen, is voer voor speculatie. Wat we wel weten, is dat Oma de eerste reus is die kan en zal spreken. En de kans is groot dat de kleine Zwarte Reus, die in 1998 voor het eerst in Antwerpen te zien was, weer zijn opwachting maakt.

Alles is buitensporig aan Oma Reus: ze is 7,5 meter hoog, haar schoenen zijn 1,80 meter groot en ze heeft schoenmaat 276. Ze draagt een jurk gemaakt van 120 meter bedrukte stof, 120 meter effen katoenen stof en 120 meter voering. En de oude krasse dame wordt begeleid door 25 'lilliputters', de menselijke manipulatoren van de reuzenpop.

Oma Reus heeft eerder al haar succes bewezen. Royal de Luxe presenteerde haar vorig jaar in thuisbasis Nantes (500.000 toeschouwers) en ondertussen ook in Liverpool en het Ierse Limerick. Het is typisch voor het Franse gezelschap dat het met dezelfde Reuzin creatief omspringt: het verhaal, waarmee ze hooguit twee jaar toeren, wordt steevast aangepast aan de plek waar gespeeld wordt. In Liverpool heette de voorstelling Memories of August 1914 en was een terugblik op de Eerste Wereldoorlog, in Limerick daarentegen vertelde Oma Reus verhalen van de grote Ierse hongersnood in 1845. Afwachten wat Oma in Antwerpen zal vertellen.

In Liverpool trok de voorstelling een miljoen toeschouwers, in Limerick waren er 250.00 belangstellenden. Men zou bijna vergeten hoe bescheiden Royal de Luxe begonnen is: in een onverwarmd pand en zonder subsidies.

Badkuipen en stofzuigers

Royal de Luxe werd opgericht als straattheatergezelschap in 1979 in de Zuid-Franse stad Aix-en-Provence. Een van de drijvende krachten achter het gezelschap is Jean-Luc Courcoult, die vanaf het begin het publiek buiten de muren van het theater wil bereiken en vooral de stad wil omtoveren tot een immens podium. Alledaagse tweedehandsvoorwerpen zoals badkuipen en stofzuigers figureren als helden in de theaterstukken - helemaal in de sfeer van mei '68. Maar de start van het gezelschap is moeilijk: geen geld, geen subsidie.

In 1986 kraakt de groep een kasteel in de buurt van Toulouse. De eigenaar en het lokale bestuur laten begaan. Het kasteel wordt een creatieve werkplaats. Het gezelschap leeft er als een commune in enkele kamers, meer uit noodzaak dan uit overtuiging. Het kasteel kan niet worden verwarmd, de ideeën worden uitgebroed aan het haardvuur. De stad Toulouse weigert subsidies, maar de stad Nantes stelt in 1989 een hangar van 10.000 vierkante meter ter beschikking. De troep verhuist.

Een jaar later komt de eerste doorbraak. Met het theaterstuk La véritable histoire de France speelt het gezelschap vijf keer op locatie vóór het Palais des Papes tijdens het Festival d'Avignon. Het is de eerste officiële erkenning. Het stuk wordt uiteindelijk 23 keer gespeeld in tien Franse steden, die zich aandienen als co-producent. Royal de Luxe blijft evenwel zijn uitgangspunt trouw: gratis straattheater voor iedereen.

In 1993 veroveren ze de harten van de Antwerpenaren met Cargo - een nagebouwde Franse straat in het ruim van een vrachtschip, waar gedanst en opgetreden wordt - en met het surrealistische Embouteillages, waarbij de gekste auto's in het straatbeeld worden gedropt.

De rest is geschiedenis. Intussen heeft Royal de Luxe, afhankelijk van het project, 16 tot 60 medewerkers en krijgt het gezelschap subsidies van de stad Nantes (1,1 miljoen euro in 2012), de regio Pays de la Loire, de Franse overheid en het Institut Français, en zijn het stadstheater van Nantes plus steden zoals Antwerpen co-producent van voorstellingen. Royal de Luxe heeft intussen bijna 1.400 voorstellingen gebracht voor 18 miljoen toeschouwers in meer dan 170 steden op de vijf continenten.

De Reuzen zijn nog tot 21/6 in Antwerpen.