De Italiaanse kerken waar doodgeboren kindjes tot leven werden gewekt: ‘Dit zijn geen legendes’

In de film Piccolo corpo toont Laura Samani (32) de gevaarlijke reis van een jonge vrouw in het Italië van rond 1900, om haar doodgeboren kind in een afgelegen kerkje voor heel even tot leven te laten wekken. ‘Deze wonderen waren echt, in ieder geval voor de mensen toen.’

Het was niet doelbewust, dat de Italiaanse filmmaker Laura Samani na haar korte film La santa che dorme (2016) voor haar speelfilmdebuut opnieuw uitkwam bij een verhaal over wonderen. Maar toen ze werd gewezen op de ‘ademkerken’, waarvan er vanaf de zestiende eeuw meerdere bestonden in het Alpengebied, liet dat haar niet meer los. In deze heiligdommen werden doodgeboren kinderen voor één ademtocht weer tot leven gewekt. Want die ene ademhaling is nodig om de kinderen te mogen dopen, en daarmee hun zieltjes uit het voorgeborchte te bevrijden.

In Samani’s speelfilmdebuut Piccolo corpo verlaat de jonge Agata rond het jaar 1900 haar eiland nabij Venetië voor een hachelijke tocht naar zo’n kerk. Omdat haar doodgeboren kindje niet gedoopt is, mag het immers niet in gewijde grond begraven worden. Daarvoor moet Agata door het ruige Italië trekken, een tocht waarbij de jonge vrouw hulp krijgt van een rondtrekkende lynx. De film won in mei een David di Donatello (de belangrijkste Italiaanse filmprijzen) voor beste debuutfilm.

Wat fascineerde u zo aan de ademkerken?

“Ik heb vooral geprobeerd te begrijpen hoe ze werkten. Want het zijn geen legendes, geen folklore – deze wonderen waren echt, in ieder geval voor de mensen toen. De recentste getuigenis ervan stamt uit 1954, dat is alsof het gisteren nog gebeurde. Uit alle documenten die ik erover vond, werd duidelijk dat het meestal de mannen waren die ernaartoe reisden. Wat natuurlijk logisch is; de moeders waren niet alleen in de rouw, net als de vaders, maar lagen ook fysiek nog overhoop van de bevalling. Maar ik ben altijd meer geïnteresseerd in het verhaal dat buiten de officiële lezing is gebleven. Dat is niet doelbewust, het is gewoon waar ik naartoe beweeg.”

Hoe ontstond het personage Agata?

“De hamvraag voor mij en mijn coscenaristen was: waarom reist ze alleen? Het voelde alsof we dat moesten verklaren, maar die verklaring is eindeloos verschoven. Is ze verkracht? Was ze een non? Zat ze vast in een gedwongen huwelijk? Maar al die oplossingen voelden te gemaakt. Tot ik op een gegeven moment begreep: ze is alleen omdat we als mens uiteindelijk altijd alleen zijn.”

Toch krijgt Agata een reisgenoot: de ongrijpbare Lynx, die evengoed een gids als een tegenstander kan zijn.

“In de eerste versie van het scenario reisde Agata alleen, maar dat was oersaai! Dus Lynx werd toegevoegd uit functionele overwegingen: we wilden de dynamiek van een reisgenoot. In eerste instantie was dat een andere vrouw, maar we zochten meer tegenstelling – als Agata het archetype van de moeder belichaamt, moest er iets mannelijkers tegenover staan. Dus toen veranderde Lynx in een vrouw die zich kleedt als man. En vervolgens werd ze steeds complexer.”

Die complexiteit rond haar identiteit voelt hedendaags, net als Agata’s beslissing om alleen op reis te gaan. Toch zijn ze ook op hun plaats in het historische kader dat u schetst.

“Ik snap ergens wel waarom mensen Agata een moderne vrouw noemen, door haar koppigheid en zelfstandigheid, maar volgens mij doen we daarmee het verleden tekort. En in mijn ogen is Agata geen modern personage, ze is een mythisch personage. Ze maakt ook geen ontwikkeling door, in tegenstelling tot Lynx. Agata wil haar kind een naam kunnen geven, zodat het vrij kan zijn. Maar ze vergeet dat het kind door het een naam te geven ook los van haar zal komen.”

Piccolo corpo is vanaf 27 juni te zien in de bioscoop.