De expo ‘Mirror Mirror’ onderzoekt de link tussen mode en onze psyche

Museum Dr. Guislain en ModeMuseum Antwerpen slaan de handen in elkaar voor een prachtige dubbeltentoonstelling. Mirror Mirror draait om de onlosmakelijke band tussen mode en onze psyche.

Waar het ModeMuseum meer de focus legt op het lichaam en hoe we dat beleven, gaat Museum Dr. Guislain, vanuit de eigen expertise met outsiderkunst, vooral op zoek naar de binnenkant, en naar creaties van kunstenaars voor wie een kledingstuk onlosmakelijk verbonden is met wat zich binnen in henzelf afspeelt. Curatrice Yoon Hee Lamot: “Kledij en identiteit zijn innig met elkaar verbonden. Je draagt niet zomaar iets. Onze kleren tonen wie we willen zijn of hoe we naar buiten willen treden. Die connectie met identiteit vinden we terug in alle werken.”

Een mooie illustratie daarvan vinden we al meteen in de eerste zaal van het Guislain, waar de rol van kledij in de psychiatrie wordt belicht. Lamot: “Patiënten moesten bij aankomst hun eigen kleren afgeven en gestichtskledij dragen. Enerzijds om ontsnapping tegen te gaan, anderzijds omdat men dacht dat door een nachtkleed te dragen de patiënt zichzelf als ‘zieke’ zou gaan zien en zich zou openstellen voor behandeling. Maar we zien dat veel patiënten zich daartegen verzetten. Ofwel pasten ze hun gestichtskleren aan, ofwel maakten ze totaal nieuwe kleren.”

Ze gingen daarbij erg creatief te werk. Lamot: “Sommigen gingen kleren maken van kapotte lakens, één patiënt maakte zelfs voorschorten van zeegras. Je ziet dat patiënten alles gebruikten wat ze maar konden vinden. Vrouwen gingen zelfs naaien met haarspelden of lucifers. Een andere vrouw, Elisa K., borduurde met haar eigen haren.”

De drang om zichzelf te kunnen kleden en te uiten moet dan ook enorm geweest zijn. Het was een vorm van zelfbehoud, een manier om voeling te houden met de eigen identiteit.

Lamot: “We hebben een prachtig stuk, van een patiënte die haar donkere en uniforme gestichtsjas helemaal naar haar hand heeft gezet. Ze heeft de voering uit de jas gehaald en vervangen door een soort van geborduurd dagboek, dat ze regelmatig actualiseerde. Voor haar was dat een vorm van verwerking van wat ze in de psychiatrie meemaakte. Het feit dat ze in deze omstandigheden zo sterk haar identiteit wilde beleven en het gegeven dat ze dit prachtige dagboek voortdurend op haar lichaam droeg, draagt een heel sterke symboliek in zich.”

Empowering

Zoals het voorbeeld van de gestichtskleren tonen, kunnen kleren een middel zijn om mensen te onderdrukken, maar ze kunnen ook ‘empowering’ zijn, kracht geven. Lange, lederen ‘imponeerjassen’ gaven beeldend kunstenaar Willem van Genk, die psychisch kwetsbaar was, de kracht om de straat op te gaan. Kleurrijke en excentrieke kleren gaven de Japanse kunstenaar en eenzaat Eijiro Miyama het gevoel eindelijk door anderen gezien te worden.

Daarnaast geven kleren ons vorm, zowel lichamelijk als op het vlak van identiteit. In sommige gevallen wordt kleden dan ver-kleden: je wordt iemand anders, iemand die je misschien liever wil zijn. Een psychiatrisch patiënte, Marie Vitiello Maillet, had een koninklijk gewaad voor zichzelf gemaakt. Ze wás koningin, beweerde ze, van verschillende landen, van Europa zelfs, en ze had dan ook maar een kroon voor zichzelf gemaakt. De andere patiënten, die ze titels gaf, vormden haar hofhouding.

Of Vahan Poladian die, gebroken door de Armeense genocide, op late leeftijd in het bejaardentehuis prachtige Oosterse hoofddeksels en scepters ging maken. In zijn vrolijke parades proef je een soort overwinning op het verleden.

Diep ontroerend zijn ook de verschillende hoofdtooien en trouwattributen die de Belgische kunstenaar Pascal Tassini maakte. Tassini is iemand met het syndroom van Down, die heel erg graag wil trouwen en daarom een heel oeuvre van trouwkleren en -attributen heeft gemaakt. Het werk is rauw en direct, eerlijk en ongefilterd, een kwaliteit die veel werken hier typeert.

Lamot: “Ze gaan recht naar het hart. Je hoeft niet eerst de theorie erachter te verwerken, het is allemaal heel gevoelsmatig. Misschien is het typerend dat deze kunstenaars stuk voor stuk iets over hun leven willen vertellen. Je ziet hier niet alleen een werk, maar ook een mens.”

Schoenzoolkunst

Er is te veel moois om op te noemen, maar nog enkele werken willen we vernoemen: de geestige, maar ook esthetische kleren van Helga Goetze, een brave Duitse huismoeder met zeven kinderen die op haar 47ste een buitenechtelijke relatie begint en haar seksualiteit ontdekt. Vanaf dan wijdt ze haar leven aan het uitdragen van de vrije liefde. Haar leuze: ‘Ficken ist Frieden’ (‘neuken is vrede’). Of de prachtig versierde schoenen van Juánma Gonzalez, een schoenmaker die, geïnspireerd door een documentaire over kunst, prachtige tableaus begint te schilderen op de zolen van zijn klanten. Lamot: “Misschien is dat nog wel een rode draad: bij veel outsiderkunstenaars zien we dat het creëren zelf belangrijker is dan het eindresultaat. Juanma wist dat zijn werkjes onderaan op de schoenen van zijn klanten zouden afslijten, maar daar maalde hij niet om.”

Besluit: Mirror Mirror is een feest van emoties én een bron van inspiratie voor de modeliefhebber. Lamot: “We hopen stiekem dat er heel wat mensen komen kijken die in mode geïnteresseerd zijn of die zelf ontwerpen. De modewereld is een wereld van experiment, waar niet in vakjes gedacht wordt. Dan zijn deze niet-conventionele creaties volgens mij zeer prikkelend.”

‘Mirror Mirror’, van 8 oktober tot 26 februari 2023 in MoMu Modemuseum, Antwerpen & Museum Dr. Guislain, Gent, momu.be en museumdrguislain.be