"Cruisen was de Grindr van de jaren 70"

"Ze moesten ze allemaal doodschieten." Het waren de woorden van de vader van Roger na het zien van de publieke coming-out van Will Ferdy in 1970. Roger wist al dat hij homo was, maar na die brutale uitspraak durfde hij er thuis niet over te beginnen. Het begin van een lang en moeizaam aanvaardingsproces.

Roger is een van de getuigen die Xavier Taveirne opzoekt in de driedelige Canvas-documentaire Voor de mannen. Stuk voor stuk mannen die op de barricade stonden, om het taboe van het homo zijn in minder tolerante tijden te doorbreken. Taveirne is zelf homo, maar heeft dat nooit als een issue ervaren. En dat heeft hij te danken aan die pioniers van toen.

"Ik ben zo'n eenhoorn met heel veel regenbogen rond, ik heb nooit een slechte reactie gekregen op het feit dat ik op mannen val", zegt hij. "Maar net dat stelde me in staat om vol verwondering naar hun verhalen te luisteren. Nooit gedacht dat het me nederig zou maken. Voor hen was er geen andere optie dan te zijn wie ze zijn. Ze wisten niet waar ze aan begonnen, ze hebben heel wat over zich gekregen. Maar zij hebben het pad geëffend, waardoor het voor onze generatie al een stuk makkelijker is om uit de kast te komen. Maar we zijn er nog niet."

De keuze voor Taveirne als gezicht van het programma lag vooral in zijn journalistieke aanpak. "En het feit dat hij zelf een man is", zegt De chinezen-redactrice Leen Jonckers, die anderhalf jaar met de reeks is bezig geweest. "Hij kreeg heel veel los. Voor ons was hij dus een absolute meerwaarde voor het programma."

Cruisen in de duinen

Voor de makers moesten de getuigenissen vooral authentiek zijn en in alle openheid gebeuren. Zo vertelt de eerdergenoemde Will Ferdy dat hij ooit werd opgepakt door de politie, toen hij ging cruisen (op zoek gaan naar een part­ner voor sek­su­eel con­tact) in de duinen. "We hadden die clichés over homo's ook kunnen vermijden", zegt Jonckers. "Toch vond ik ook dit aspect belangrijk voor het verhaal. In die tijd was cruisen een van de weinige manieren om andere homo's tegen te komen. Het was de Grindr (LGBTQ-datingapp, red.) van de jaren 70."

Ferdy is de enige bekende naam in de reeks, maar wel een sleutelfiguur in het verhaal van velen. Jonckers: "We hebben lang getwijfeld of we er een bekende naam in wilden steken, maar het klopt in het geheel. Veel getuigen verwezen net naar zijn publieke coming-out."

In zijn gesprekken gaat Taveirne de heikele thema's niet uit de weg. Zo zijn hiv en aids onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de homo-emancipatie. "Die verhalen hebben me nog het meest aangegrepen. Iemand vertelde: 'Er ging geen week voorbij of we stonden wel ergens in een crematorium.' Een andere noemde het een slachtpartij. En intussen zei de buitenwereld: het is een straf van God. Het was al niet makkelijk om uit de kast te komen en alsof dat niet genoeg was, sloeg die ziekte heel hard toe in de homogemeenschap. In die verhalen zit veel schuldgevoel, schaamte, maar ook heel veel eenzaamheid.

"Maar laten we niet vergeten dat er ook schone momenten waren. De eerste voorzichtige stapjes in die ene straat in Antwerpen, waarvan werd gezegd dat er achter elke deur wel een geheime homobar zat. Dat thuisgevoel eens ze daar waren. 'Kom binnen, schat!' Dat moet een opluchting geweest zijn, dat deze mannen zich niet langer freaks of nature hoefden te voelen."

En dan waren er de legendarische feestjes. "Er werd veel rosé gedronken, en de kusjesdans werd gedanst", zegt Jonckers. "Desnoods drie kwartier aan een stuk. (lacht) Wanneer die mannen over 'La Bamba' beginnen, lichten hun gezichten helemaal op. Echt schitterend."

Vanaf 4/9 op Canvas. Voor de mannen (het boek) verschijnt in oktober bij Houtekiet.