Brussel is een weekend lang kunsthoofdstad van de wereld

Een kunstbeurs bezoeken is altijd de moeite. Er is namelijk wat te zien: mannen met experimentele kapsels, dames die schijnbaar voor het eerst op hakken lopen, en zelfs Karel en Mireille De Gucht. Maar natuurlijk gaat het in de eerste plaats om de kunst.

Wij namen een expert onder de arm om ons bij deze odyssee langs Scylla en Charybdis te leiden: Thomas Caron. Deze voormalige curator van het Gentse S.M.A.K. runt momenteel de website artlead.net, waarmee hij kunst die nog ietwat betaalbaar is, toegankelijk wil maken voor het grote publiek.

Samen namen we eerst een kijkje op Independent Brussels. Pas sinds vorig jaar doet Independent, een Amerikaanse kunstbeurs, ook Brussel aan. Net in het weekend van Art Brussels. Of dat voor concurrentie zorgt? "De twee beurzen vullen elkaar eerder aan", zegt Caron. "Art Brussels is iets meer gericht op gevestigde waarden. Independent is meer een incrowdbeurs, waar je vooral nieuwe tendensen kunt zien."

Of ook de gewone kunstliefhebber Independent kan appreciëren? "Alleen al voor het uitzicht op Brussel vanaf het dakterras moet je naar hier komen", zegt Caron. En inderdaad, vanaf het terras van het gebouw aan de Schildknaapstraat is dat uitzicht geweldig.

We beginnen onze tour dus bovenaan het gebouw en zetten vandaar een spiraal in die ons langs zes verdiepingen met spraakmakende hedendaagse kunst zal leiden. De eerste twee galerieën die Caron er voor ons uitpikt zijn Levy.Delval en Super Dakota. Beide zijn jonge galerieën uit Brussel, maar hun aanpak op de beurs is verschillend.

Waar Levy.Delval werk toont van Mohamed Namou, een jonge Frans-Algerijnse kunstenaar die marmer verwerkt in een soort van schilderijen, presenteert Super Dakota oudere kunstenaars die de voorbije decennia te weinig werden belicht. Zo komt ze uit bij de fantastische fotografische stillevens van Jan Groover, en bij de Duitse kunstenaar Joachim Bandau. Maar die krijgt op zijn 81ste blijkbaar nog shows in verschillende musea en galerieën, dus dat komt nog goed.

'A world of pure bliss'

Dat Independent Brussels ook gevestigde galerieën aantrekt, wordt op de vierde verdieping duidelijk. Onze expert loopt bij de stand van de prestigieuze Gladstone Gallery de jonge Belgische schilder Kasper Bosmans tegen het lijf, die prompt zijn eigen schilderijen becommentarieert. Hij verwerkt symbolen in kleine schilderijen op een erg associatieve manier, zodat er millennia aan kunstgeschiedenis in terug te vinden zijn, gaande van het Romeinse Rijk over het Ottomaanse, tot Chanel. Een puzzel van beschavingen.

"Maar er is veel te zien", zegt onze expert. Dus slaan we een verdieping over en lopen op het tweede langs de Tim Van Laere Gallery, waar we worden begroet door nieuw werk van Rinus Van de Velde. In zijn onnavolgbare stijl laat hij twee reizigers een houtskoollandschap ontdekken, dat "a world of pure bliss" moet voorstellen. Het maakt ons ontzettend benieuwd naar de avonturen waarop Van De Velde ons dit jaar weer zal trakteren.

Afsluiten doen we bij David Zwirner, die de kunstenaar Marcel Dzama voor de gelegenheid liet cureren. Tussen de tekeningen die Dzama selecteerde – die allemaal maskers als thema hebben, wat zorgt voor een feest aan surrealisme – ontdekt Caron een tekening van Raymond Pettibon, voor punkfans beter bekend als de man die de platenhoezen van Black Flag tekende. "En het is door de platenhoezen van Black Flag dat ik zelf geïnteresseerd geraakte in kunst", zegt Caron, waarbij hij vol overtuiging uitlegt dat kunst iets voor iedereen is, ongeacht hoeveel geld je hebt of welk diploma.

Art Brussels

Art Brussels, waar Caron ons de volgende dag rondleidt en zelf een stand heeft, is onderhand de klassieker onder de Belgische kunstbeurzen. De bezoeker staat bij het binnenkomen dan ook al te midden van grote Belgische galerieën als Axel Vervoordt, Xavier Hufkens of Almine Rech.

We lopen met de expert even Axel Vervoordt binnen, waar Caron helemaal wild wordt van de Belgisch-Britse kunstenares Ann Veronica Janssens. Zij weet aan de hand van gebroken glas een prachtig werk te maken in verschillende kleuren, dat bovendien een schitterend spiegeleffect heeft. Door er voor te gaan staan kun je zo zelf een deel van het kunstwerk worden.

Het is natuurlijk not done, maar door onze nieuwsgierigheid willen we toch even weten hoeveel zoiets kost. Want is het uiteindelijk niet gewoon gebroken glas? "Ongeveer 55.000 euro", vertelt de medewerkster van Axel Vervoordt. De expert zegt meteen dat de prijs eigenlijk totaal niet relevant is. "Wat wij hier allemaal willen doen is het publiek laten kennismaken met kunstenaars die wij de moeite waard vinden", zegt hij. "Kunst gaat over veel meer dan geld."

Die stelling herhaalt Caron bij de stand van Xavier Hufkens, waar werk hangt dat net zo makkelijk in een gerenommeerd museum te zien kan zijn. "Galerieën verkopen nooit zomaar werk aan een verzamelaar", zegt hij. "Er wordt nagedacht of iets wel in een collectie past en hoe het dan kan worden getoond. Het liefst wordt er nog verkocht aan een museum, waar iedereen naar de kunst kan komen kijken. Alleen zitten die helaas nogal krap wat budgetten betreft."

Een beetje weggestoken in een hoek hangt bij Xavier Hufkens een prachtige foto van de Amerikaan Robert Mapplethorpe: een naakte mannenarm, die zowel kracht als erotiek uitstraalt. Topwerk, inderdaad, al heeft onze expert het meer voor een werk van Daniel Buren.

De grootste ontdekking voor Caron is een schilderij van de Iraanse Sanam Khatibi, bij de galerie Rodolphe Janssen. "Ongelooflijk", is het adjectief dat hij meerdere keren in de mond neemt om het doek te beschrijven. "Khatibi beeldt hier ook weer vrouwelijke naaktheid af in combinatie met wilde dieren. Soms worden de dieren gevild, soms hebben de vrouwen er seks mee. Dit werk is fragiel, vrouwelijk, sensueel, kwetsbaar, echt ongelooflijk."

Art Brussels is dan wel de oudste Belgische kunstbeurs, opgericht in 1968, maar ook daar zijn opkomende namen te vinden. In de sectie 'Discovery' barst het van het jong talent. "Wat altijd leuk is aan standen met jonge kunstenaars, is dat de makers vaak zelf aanwezig zijn", zegt Caron. "Hier iets verderop hangt een Ai Weiwei, maar je zal nooit de man zelf in de stand zijn werk zien uitleggen aan de voorbijgangers."

De interessantste kunstenaar uit die sectie vinden wij Emmanuel Van der Auwera, te zien bij Harlan Levy. Hij gebruikt drukplaten van kranten voor zijn serie Mementos (niet te verwarren met de tijdelijke tentoonstelling op Art Brussels). De serie bestaat uit blauwe drukplaten van de dag nadat een grote catastrofe zich voltrok, neem nu de staatsgreep in Turkije. Vander Auwera belicht de platen, maar beschermt de foto's met een stuk karton, waardoor de tekst vager wordt en enkel nog de foto's goed zichtbaar. Op die manier wordt het nieuws zelf eigenlijk bijzaak. Waar het om draait is de afdruk die gebeurtenissen achterlaten op de mensen in de foto's.

Niet dat iemand er nog aan twijfelt dat kranten maken ook een kunst is, maar het is alsof hij daarmee de vluchtigheid van dit medium weghaalt en enkel focust op het blijvende effect. Zowel wij als onze expert blijven gefascineerd achter.

Jong geweld

En dan zijn er nog drie beurzen die in het hart van Brussel op een steenworp van elkaar liggen en vooral het bezoeken waard zijn als u op zoek bent naar jonge kunstenaars.

Off Course biedt 29 galerieën aan, die werken tonen van kunstenaars die jonger zijn dan veertig jaar en in veel gevallen pas zijn afgestudeerd. Op die manier wil het een internationale en een iets alternatievere beurs zijn dan de andere. En waar beter om een beurs te organiseren dan op de Kunstberg?

Young International Art Fair (YIA) gaat door op dezelfde plaats, maar in een ander gebouw. Deze beurs, die is opgericht in Parijs, laat – zoals de naam al doet vermoeden – ook veel jong talent zien, maar dan vooral van Franse galerieën. De beurs heeft zijn aantal deelnemers de laatste jaren gestaag uitgebreid tot de huidige 45.

Poppositions is net als Off Course aan zijn zesde editie toe, streeft ook de kleinschaligheid na en wil zich ook afzetten tegen de mainstream. U begrijpt dat dat stilaan moeilijk wordt. Maar anders dan de overige beurzen is Poppositions georganiseerd rond een duidelijke thematiek: die van het politiek verzet. Onder het motto 'Don’t agonize, organize!' heeft een jury 21 projectruimten, kunstenaarsinitiatieven en galeries geselecteerd die nieuwe vormen van gemeenschapszin moeten verbeelden. Bovendien heeft de organisatie de ruimte van het ING Art Centre zo ingericht dat de standen meer in elkaar overlopen. Weg met hokjesdenken!