‘Athlete A’ op Netflix: als jonge meisjes geen enkele zeggenschap meer hebben over hun eigen lichaam

Atleet A was de schuilnaam waaronder de Amerikaanse gymnaste Maggie Nichols getuigde over het seksuele misbruik van sportdokter Larry Nassar. De naar haar genoemde Netflix-documentaire van Bonni Cohen en Jon Shenk ontleedt het systeem waarin de man kon gedijen.

Toen de destijds veertienjarige Nadia Comăneci in 1976 drie gouden medailles won op de Olympische Spelen van Montreal schreef het Roemeense turnstertje niet alleen geschiedenis met haar perfecte scores in verschillende disciplines, ze veranderde met haar ongeziene kunde en populariteit het olympisch turnen ook definitief van een sport voor volwassen vrouwen in een sport voor tienermeisjes. Rond diezelfde tijd veranderde de Amerikaanse turnbond USA Gymnastics van een pure sportfederatie in een merknaam die miljoenen aan reclame-inkomsten moest genereren met de lichamelijke prestaties van zijn minderjarige vrouwelijke leden.

Die leden werden sinds de jaren 80 getraind door Márta en Béla Károlyi, de coaches die in het Roemenië van Nicolae Ceaușescu Nadia Comăneci naar de top hadden geloodst. Op hun ranch in Texas installeerden ze een meedogenloos trainingsregime dat aan de lopende band gouden medailles opleverde voor Team USA, maar dat ook de grens tussen zware coaching en kindermishandeling deed vervagen. Zoals ex-turnster Jennifer Sey het verwoordt: ‘De standaard coachingmethode bij eliteturnen was wreedheid.’

Het regisseurskoppel Cohen-Shenk schetst een ontluisterend beeld van een uiterst competitieve cultuur waarin jonge meisjes het vanaf hun prilste tienerjaren gewoon werden dat anderen hardhandig over hun lichaam beslisten. Een wereld waarin een pedofiel als Nassar jarenlang zijn gang kon gaan omdat hij, aldus zijn eigen slachtoffers, van alle aanwezige volwassenen de enige menselijke was. Dat de andere volwassenen hun meldingsplicht negeerden omdat ze bezorgder waren om het imago van de bond dan om het welzijn van de atletes, hielp ook niet bepaald.

Cohen en Shenk nemen hun verantwoordelijkheid als documentairemakers serieus en maakten van Athlete A geen sensationeel verslag van het misbruikschandaal dat de Amerikaanse gymnastiekwereld op zijn kop zette, maar wel een klassieke en doorwrochte analyse van de omstandigheden waaronder dat misbruik mogelijk werd. Terwijl Nassar voor de rest van zijn leven in de gevangenis zit, de ranch van de Károlyi’s gesloten is en Maggie Nichols haar liefde voor de sport stilaan terugvindt, wijzen de ervaren documentaristen er fijntjes op dat die omstandigheden nog niet helemaal verdwenen zijn.

Misschien maar goed dat de Spelen van Tokio door het coronavirus een jaartje zijn uitgesteld. Wie Athlete A heeft gezien, kan bepaalde olympische prestaties niet meer bekijken zonder zich af te vragen welke menselijke prijs ervoor betaald wordt.

Athlete A is te bekijken op Netflix.