Fotografie
Antwerpse Magnum-fotograaf Harry Gruyaert komt thuis
Magnumfotograaf, fotografie-icoon, tovenaar met kleur en licht, maar ook gewoon Antwerpenaar. Harry Gruyaert is het allemaal. En nu komt hij thuis, in een museum dat zijn vader nog mee heeft opgericht, met zijn grootste retrospectieve tot op heden.
Curatoren Joachim Naudts en Rein Deslé benadrukken dat Harry Gruyaert een belangrijke fotograaf is voor België, maar ook specifiek voor Antwerpen en het museum. Als jonge twintiger verhuisde Gruyaert naar Parijs, maar zijn vader, Marcel Gruyaert, werkte bij Gevaert en was betrokken bij de oprichting van het Fotomuseum in Antwerpen. Nu wil het FOMU een zo compleet mogelijk overzicht geven van zijn gevierde carrière.
De expo Harry Gruyaert – Retrospectieve opent met een gang vol originele zeegezichten: pastelkleurige cabines op een strand met een dreigende donkere wolkenmassa op de achtergrond; een wasdraad vol kleurige kledingstukken op een klif in Ierland; een restaurant in Frankrijk waar man en vrouw, elk aan hun eigen tafeltje, uitkijken naar de zee. Deze serie Rivages ontstond toevallig, zo beklemtoont Gruyaert zelf. Hij is géén conceptueel fotograaf die in vooropgestelde reeksen werkt, maar soms komt er na enkele jaren wel een thema bovendrijven, zoals hier de zee.
Oude werk is sterker
Centraal in de tentoonstelling staan in een knappe scenografie met grote zuilen ‘Masterpieces’. Op de zuilen hangt telkens één grote foto. “Geïsoleerd, omdat de werken op zich staan”, zeggen de curatoren. Een greep uit de meesterwerken: een beeld van de luchthaven in Las Vegas in 1982, rode stoeltjes op blauw tapijt. Een man staat voor de gigantische wand van glas te kijken naar het vliegtuig op de tarmac. Zonlicht valt binnen en creëert op het tapijt een geometrisch schaduwspel. Of een café in Malmö, Zweden. Dieprode toog en zetel, warm zonlicht valt op de dame achter de kassa. Enige minpuntje is dat er misschien wat is overdreven met de zogenaamde ‘Masterpieces’. Er zijn inderdaad extreem knappe beelden bij, maar ze zijn niet allemaal even sterk. Met name de meest recente beelden vallen wat bleker uit dan het oude werk.
Toch is de onmiskenbare Gruyaert-stijl onmiddellijk zichtbaar: diepe kleuren, warm licht en veelvuldig gebruik van reflectie. Niet voor niets wordt hij ‘le petit Saul Leiter’ genoemd. Zijn beste werk kan inderdaad makkelijk tippen aan de prachtige kleurenfotografie van Amerikaan Leiter.
Rondom de grote iconische werken zijn kleinere series te zien: zijn reclamewerk voor Hermès, maar ook vroege zwart-witfotografie, met als bijzonderste beeld een portret van Jan Decleir en zijn te vroeg overleden broer Dirk. Opmerkelijk is dat Gruyaert ook het werk van kunstenaar Gordon Matta-Clark fotografeerde, én van de interventie van Christo in de legendarische Antwerpse galerie Wide White Space in 1969. Het zijn heel fijne tijdsdocumenten, net als enkele persoonlijke foto’s uit zijn familiealbum. Hij fotografeerde zijn dochters Saskia en Marieke, en in een videomontage zie je de twee meisjes opgroeien tot twintigers.
Fascinatie voor de kleurentelevisie
Odd one out is het werk TV Shots. Gruyaert spreekt zelf van zijn meest journalistieke werk, maar het heeft veel weg van conceptuele fotografie. Toen Gruyaert begin jaren zeventig in Londen woonde, raakte hij gefascineerd door kleurentelevisie. “In sneltempo werd de tv een brainwashing machine”, zegt Gruyaert. “Ik speelde wat met de antenne en merkte dat de beelden zeer gesatureerd werden.” Dus fotografeerde Gruyaert zijn tv. In het FOMU worden de foto’s getoond in een video-installatie: in een black box worden ze op de vier wanden geprojecteerd, in een montage met geluid. Personages uit klassieke films, sportwedstrijden, een BBC1-nieuwslezer, de laatste Apollo-missies naar de maan en de Olympische Spelen in München passeren de revue.
Tot slot is er nog de opmerkelijke reeks East/West te zien, die oorspronkelijk helemaal geen reeks was. In 1981 ondernam Gruyaert een roadtrip van Los Angeles naar Las Vegas in opdracht van een Amerikaans tijdschrift, en in 1989 kon hij tien dagen lang fotograferen in Moskou, net in de woelige periode waarin de Sovjet-Unie zich bevond vlak voor de val van de muur. Bijna dertig jaar later brengt Gruyaert de twee series samen, en laat hen mooi contrasteren. Een zongebruind lichaam van een Amerikaanse schone in een witte bikini aan een zwembad aan de Amerikaanse westkust clasht met met een voluptueuze Russische dame met opvallende oranje badmuts.
Deze tentoonstelling maakt nogmaals duidelijk wat iedereen al wist: in Amerika had je de pioniers van de kleurenfotografie William Eggleston en Stephen Shore. In België hebben we Harry Gruyaert. En daar mogen we heel blij om zijn.
Harry Gruyaert – Retrospectieve, tot 10 juni, FOMU, fotomuseum.be
Artist Talk, vrijdagavond 9/3 om 20u in FOMU
