Al die kleine en oude schulden

Het is als Festen – maar dan zonder feestje. In de Deense film van Thomas Vinterberg uit 1998 ontspoort een familiefeest ter gelegenheid van de zestigjarige verjaardag van de patriarch volledig als gevolg van de geheimen uit het verleden waarvan alle familieleden hun eigen lezing hebben. In Aurora van de Spaanse schrijver Luis Landero (1948) leidt alleen al het voornemen om de tachtigste verjaardag van de matriarch met een familiediner luister bij te zetten tot een implosie, met even kleinzielige als zwaarwegende details als wie er vroeger in tijden van armoede de laatste broodkorstjes toebedeeld kreeg.

Het was een berichtje in de krant, zo vertelde Landero, dat de aanleiding vormde voor het “plotseling ontkiemen van een verhaal dat ergens diep weggestopt in mijn irrationele geheugen aanwezig was (...) tenslotte kennen we allemaal maar al te goed dat emotionele labyrint dat familie heet”. De aard van dat berichtje wordt pas duidelijk in de laatste regels van zijn negende roman, die zich tegelijk afspeelt in vier uur tijd in een verlaten klaslokaal en in de spanne van vier generaties van de schoonfamilie van de hoofdpersoon.

Aurora is docent op een lagere school, de leerlingen uit haar klas zijn zojuist uitgevlogen om carnaval te gaan vieren. In plaats van meteen aan te haken bij haar collega’s die iets gaan drinken, heeft ze gezegd dat ze zo zou komen, maar eerst nog wat werk wil nakijken. Maar ze is niet gegaan en ze kijkt ook niets na.

Tot de conciërge haar om acht uur waarschuwt dat de school gaat sluiten, overpeinst ze de rollercoaster aan familiesores die zij over zich heen heeft gekregen sinds haar man Gabriel zes dagen eerder had aangekondigd dat hij zijn moeders verjaardag wilde vieren. Een diner zou alle ‘kleine en oude schulden’ in één keer moeten inlossen en alle grieven uit de weg moeten ruimen,

Gabriel, jongste zoon en filosoof, wordt beschouwd als het zondagskind van de familie en het lievelingetje van zijn moeder. Hij zag haar als streng en overwerkt, maar liefhebbend, zijn zussen Sonia en Andrea zagen haar als een zwartgallige, dominante vrouw die sinds de dood van haar man – de lach in het gezin – haar dochters in een bestaan van dof geploeter heeft geknecht.

Sonia vond zich op haar vijftiende in een huwelijk gedwongen met een twintig jaar oudere creepy speelgoedhandelaar; Andrea – bizar verliefd op deze man – kreeg de rol van Assepoester toebedeeld en zag zich een glansrijke carrière als singer-songwriter ontzegd.

Passieve rol

Is het niet een onzalig idee een diner te organiseren voor een vrouw die ervan overtuigd is dat op feest altijd tegenspoed volgt? En dat met een familie die te veel spinnenwebben in het verleden heeft? ‘Want zij was de enige die de geheimen van ieder van hen kende, en die wist dat de kleine en oude rancunes, hoe oud en klein ook, nog altijd latent aanwezig waren en op de loer lagen, wachtend op een gelegenheid om terug te keren naar het heden, vernieuwd en gegroeid, als smeulende resten die bij het geringste zuchtje wind weer konden opvlammen’.

Landero wisselt haast ongemerkt van register tussen de innerlijke monoloog van Aurora in haar duik in het verleden van de familie en haar leven met Gabriel en hun in ontwikkeling geremde dochter Alicia, en de cascade aan telefoontjes, appjes en mailtjes waarmee de zussen, ex-schoonzoon en hun ‘ma’ haar overspoelen. Alle versies van al hun verhalen komen bij haar samen.

Waarbij ze ook haar eigen, passieve rol onder de loep neemt – wat is het toch dat ze onmiddellijk het vertrouwen van mensen wekt, waardoor ze de behoefte voelen hun hart bij haar uit te storten? Iedereen houdt van haar, iedereen is dankbaar voor haar begrip, voor haar liefdevolle, troostende manier van luisteren.

Het diner wordt vanwege alle gekrakeel afgeblazen, wat alleen maar tot meer ellende leidt. En in Landero’s weelderige zinnen, vol scherpe waarheden, dringt het besef door dat woorden nooit onschuldig zijn. Aurora is vast komen zitten in het web van een familiegeschiedenis – en waar niemand haar ooit iets vroeg, blijkt zij voor het eerst van haar leven ook een verhaal te hebben. Maar aan wie het te vertellen?

Luis Landero, Aurora, ­Wereldbibliotheek, 240 p., 22,99 euro. Vertaling Arie van der Wal en Eugenie Schoolderman.