NieuwsWetenschap
WHO slaat alarm over ‘groeiende dreiging’ van schimmels: ‘Een infectie leidt bij een 30 tot 70 procent van de patiënten tot een overlijden’
De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt voor de ‘groeiende dreiging’ van schimmels. ‘Multiresistente schimmels krijgen ook bij ons voet aan de grond.’
Schimmels vormen een onderschatte en groeiende bedreiging van onze gezondheid, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Daar wil ze iets aan veranderen met een lijst van de meest zorgwekkende schimmels, op basis van hun dodelijkheid, verspreiding en opmars. Bedoeling is onderzoek naar het probleem en de ontwikkeling van nieuwe behandelingen een boost te geven.
Bij schimmels denken velen wellicht in de eerste plaats aan een donzig vergeten etensrestje, champignons of een onschuldige ‘atletenvoet’. Maar schimmels kunnen wel degelijk doden. Tekenend voor het gebrek aan aandacht is volgens de WHO dat we niet goed weten hoeveel slachtoffers ze maken. Een schatting in Nature Microbiology houdt het op jaarlijks 300 miljoen ernstig zieken en 1,6 miljoen doden. Schimmels treffen vooral mensen met onderliggende aandoeningen en een verzwakt immuunsysteem.
“Dit een belangrijk signaal van de WHO”, vindt Hans Carolus, die aan de KU Leuven resistentie bij schimmels onderzoekt. “Het verhoogt de alertheid bij artsen, en maakt het makkelijker om geld voor broodnodig onderzoek vrij te maken.”
Het aantal beschikbare medicijnen tegen schimmelinfecties is beperkt. “Steeds meer schimmels ontwikkelen resistentie tegen één of meerdere middelen”, zegt Carolus. Niet alleen een gebrek aan financiering bemoeilijkt de ontwikkeling van nieuwe behandelingen. “In tegenstelling tot bacteriën zijn schimmels net als wij meercellig. Wat dodelijk is voor een schimmel, is vaak ook schadelijk voor de mens.”
Resistentie tegen meerdere middelen is vooral een probleem bij de schimmel Candida auris, die bovenaan het prioriteitenlijstje van de WHO prijkt. “Tot 40 procent van de stalen blijkt resistent tegen twee van de drie beschikbare geneesmiddelenklassen, vier procent tegen alle drie”, zegt Carolus. “In dat geval is zelfs een behandeling met een combinatie van middelen niet meer effectief. Een infectie leidt bij een 30 tot 70 van de patiënten tot een overlijden.”
C. auris is lastig buiten de deur te krijgen eens hij in een ziekenhuis zijn intrede heeft gedaan. De schimmel kan weken overleven op allerlei oppervlakken, van plastic tot linnen. “Een ziekenhuis in Brooklyn moest het vals plafond en de vloer uitbreken in een kamer van een overleden patiënt om van de schimmel af te geraken”, weet Carolus. “Net zoals multiresistentie ‘ziekenhuisbacteriën’ voor problemen zorgen, is Candida auris de eerste echte ‘ziekenhuisschimmel’.”
In 2009 isoleerden Japanse wetenschappers de schimmel voor het eerst uit het oor van een zeventigjarige dame. Sindsdien is hij overal ter wereld aangetroffen. In tegenstelling tot andere schimmels komt Candida auris niet van nature op of in ons lichaam voor. “Een hypothese luidt dat de schimmel zich tijdens hete periodes aan hoge temperaturen heeft aangepast en zo de sprong naar de mens heeft kunnen maken”, zegt Carolus.
Complicaties bij Covid-19
In ons land werden tot dusver 7 besmettingen met C. auris vastgesteld. “In vijf gevallen ging het om patiënten uit het buitenland”, weet Katrien Lagrou, die aan het UZ Leuven het nationaal referentielaboratorium voor schimmelinfecties leidt. “Maar in twee recente gevallen was er geen link met het buitenland. Dat wijst erop dat deze schimmel ook bij ons voet aan de grond krijgt.”
Tot nader order zorgt in onze ziekenhuizen vooral Aspergillus fumigatus voor problemen, een schimmel die overal in de natuur voorkomt en waarvan we de sporen inademen. “De schimmel zorgt voor complicaties bij ongeveer 1 op 5 patiënten die met griep op intensieve belanden, en verdubbelt dan de kans op overlijden”, zegt Lagrou. “Hij treft ook ongeveer 15 procent van de Covid-19 patiënten op intensieve.”
Resistentie bij Aspergillus fumigatus is volgens de WHO onder meer te wijten aan het gebruik van schimmelwerende middelen in de landbouw. “Momenteel is minder dan tien procent van de stalen in ons land resistent tegen de courante behandeling”, weet Lagrou. “Neemt dat percentage toe, dan zitten we echt in de problemen. Het is dan ook niets te vroeg dat hier extra aandacht aan wordt besteed”.
