Waarom klinkt je eigen stem in jouw oren zo raar?

“Als je praat, hoor je je stem van twee kanten”, zegt Deniz Başkent, hoogleraar auditieve perceptie. “De geluidstrilling die je stem produceert, bereikt via de lucht van buitenaf het trommelvlies in het oor. Maar als je praat, gaat je stemgeluid ook direct via je nek en je schedel naar het oor. Op een bandopname van je stem hoor je alleen dat eerste deel: de geluidstrilling die via de lucht komt.”

En dat klinkt minder mooi, althans scheller, raspender. Want het stemgeluid dat binnendoor reist, is lager van toon omdat de schedel als een soort klankkast fungeert. “De bas geeft warmte aan je stem. Dat vinden mensen plezierig klinken. Zonder die bas vinden we onze stem minder fraai. Er zijn zelfs mensen die hun eigen stem op een opname niet meteen herkennen.”

Sommige experts denken bovendien dat we een opname van onze eigen stem lelijk vinden doordat het geluid zo anders is dan we kennen en dan we verwachten. “Het is niet mijn expertise, maar daar valt veel voor te zeggen”, aldus Başkent. “Vooral omdat je zo gewend bent aan je eigen stem. Die raakt aan je identiteit.”

Overigens, als je je stem vaak terughoort, raak je ook daar weer aan gewend, zegt Başkent. Ze spreekt uit ervaring, omdat ze vroeger als kind veel zong en muziek maakte met andere kinderen in de familie, waarvan ze opnames maakten. En dus hoort ze haar stem al terug sinds haar kindertijd. “In het begin vond ik het raar, maar dat is allang niet meer zo. Nu klinkt het helemaal goed.”

Gehoorapparaat

En hoe zit dat met een gehoorapparaat? Vervormt zo’n toestelletje de manier waarop je stemgeluid binnenkomt, en is dat misschien een van de redenen dat zoveel slechthorenden hun apparaat liever niet indoen? “Interessante vraag. Dat zou kunnen, want een gehoorapparaat versterkt het geluid, maar doet dat niet met alle frequenties even sterk. Er is dus altijd sprake van vervorming, ja. En het microfoontje dat het geluid opvangt zit niet ín de gehoorgang, maar er net naast. Ook dat verstoort de natuurlijke weergave.”

Er zijn overigens aanwijzingen dat we onze stem alleen lelijk vinden als we wéten dat het om onze eigen stem gaat. In 2013 lieten onderzoekers van de Amerikaanse Albright Universiteit 80 proefpersonen naar opnames luisteren van verschillende stemmen, inclusief opnames van hun eigen stem – die ze niet als dusdanig herkenden. Allemaal gaven ze hun eigen stem consistent gemiddeld een hoger cijfer (op aantrekkelijkheid) dan de andere stemmen.

Hoogleraar Başkent doet in Groningen onderzoek naar stemperceptie. “Als we een stem horen, hebben we meteen een beeld van iemand. De leeftijd, hoe oud ze zijn, hoe groot. We kunnen stemmen ook heel goed van elkaar onderscheiden. Dat is iets wat mensen met een cochleair implantaat, een gehoorapparaat dat operatief in het hoofd wordt geplaatst, niet zo goed kunnen. We onderzoeken nu hoe dat komt. En of we dat kunnen verbeteren.”

Als u nog eens de schelle versie van uw eigen stem terughoort op voicemail of via Skype, één troost: deze geluidsdragers persen het geluid flink samen en het stemgeluid dus ook. In het echt is het minder erg.