Vreet dit enzym de plastic berg nu écht helemaal op?

Serendipiteit: het talent om toevallige, maar waardevolle ontdekkingen te doen. De Engelse term, serendipity, werd rond de eeuwwisseling al verkozen tot lievelingswoord van de Britse natie. Volgens de overlevering hebben we er onder meer champagne, röntgenstralen en de post-it aan te danken. Dat lijstje wordt nu uitgebreid met een plasticvretend enzym. Wetenschappers aan de universiteit van Portsmouth hebben namelijk per toeval een enzym gepimpt dat polyethyleentereftalaat (pet) volledig kan afbreken. Dat type plastic wordt vooral gebruikt om water- en frisdrankflesjes mee te maken.

Die doorbraak begon in 2016 op een vuilnisbelt in Japan, met een gigaberg plastic flessen. Zulke vuilnishopen zijn het jachtterrein bij uitstek voor wetenschappers die onderzoek voeren naar plastic, want ze zitten tjokvol bacteriën. Normaal sterven die vrij snel, omdat ze zich niet kunnen voeden met plastic. Al kan the survival of the most adapted daar een stokje voor steken. Die bacteriën zullen namelijk willekeurig muteren in verschillende vormen. Als een van die mutaties ervoor zorgt dat ze zich kunnen voeden met plastic, dan kunnen ze wel degelijk overleven. Precies dat gebeurde met het enzym dat in Japan werd gevonden.

Van 450 jaar naar enkele dagen

Een onderzoeksgroep, onder leiding van de universiteit van Portsmouth, wilde nagaan hoe het enzym precies was geëvolueerd. Door de structuur van het enzym wat te tweaken, ontwikkelde ze per toeval een superenzym. Die bleek nog veel beter in plastic afbreken dan het 'originele' enzym.

Onder invloed van het gepimpte enzym komt het afbraakproces al na enkele dagen op gang. Zonder dat enzym zou dat het afbraakproces pas na zo'n 450 jaar starten, is berekend. Niemand weet precies hoe lang het totale afbraakproces duurt, om de eenvoudige reden dat plastic nog niet lang genoeg bestaat om het zeker te weten. Plastic wordt namelijk nog maar zo'n 70 jaar dagelijks gebruikt. De wetenschap lijkt hiermee op het goede spoor en werkt verder, met een concreet doel. Volgens de onderzoekers kan het enzym binnen een paar jaar al tot 1.000 keer sterker zijn dan vandaag.

"Een zeer interessante ontwikkeling", reageert professor Serge Tavernier, biochemicus aan de Universiteit Antwerpen. Hij leidt er de onderzoeksgroep BioGEM (Bio-Chemical Green Engineering & Materials). "Er bestaan al methodes om plastic 100 procent af te breken, maar die zijn vooral theoretisch. Ze kunnen niet in de praktijk worden gebruikt. Deze ontdekking heeft daar het potentieel voor. Als er genoeg tijd en geld voor wordt vrijgemaakt, tenminste. Een samenwerking tussen universiteiten en industrie kan sneller tot een echt product leiden."

Blijven dobberen

Toch zitten er addertjes onder het gras. Zo breekt dit enzym enkel pet af en geen andere plastics als polyetheen (in plastic zakjes) of polypropyleen (in tuinmeubelen). Hoewel er volgens Euromonitor International wereldwijd elke minuut een miljoen plastic wegwerpflessen worden verkocht, worden polyetheen en polypropyleen, nog vaker gebruikt. Bovendien is dit een oplossing voor flesjes die worden gerecycleerd. Wegwerpflesjes in de oceaan zullen nog eeuwen ronddobberen.

Goed nieuws, maar niet heiligmakend, vindt milieutoxicoloog Colin Janssen (UGent). "Als dit enzym wordt ontwikkeld tot een technologie, kan het worden gebruikt om plastic te recycleren. Maar daarmee pak je de kern van het probleem niet aan. Eerst moet je proberen om het gebruik van plastic te vermijden. Dan moet je plastic hergebruiken. Recyclage is pas de derde keuze", zegt Janssen. "Dit kan een deel van de totaaloplossing zijn, maar we zijn er nog lang niet. We mogen de essentie van de zaak niet uit het oog verliezen. We gebruiken gewoon te veel plastic."