Verbannen van Twitter en Facebook? Op Bitchute mag je wél alles zeggen

Een keerpunt, zo noemen kenners het ingrijpen van de grote sociale media tegen Trump. De gebeurtenissen in het Capitool leidden tot snoeiharde maatregelen: een permanente schorsing door Twitter en een ban voor onbepaalde tijd door Facebook en Instagram.

De afgelopen week leerde nog wat anders: het borrelt, broeit en gist in de onderbuik van het internet. Het aantrekken van de teugels door de bekende netwerken doet de stemmen van de ongehoorde hordes niet verstommen. In de weken en dagen voorafgaand aan de bezetting van het Capitool speelden alternatieve netwerken als Parler, Gab en Telegram een belangrijke rol in het aanwakkeren en organiseren van de rellen. Op deze plekken, en ook op het internetforum TheDonald, weet de fanatieke aanhang van de zittende president elkaar allang te vinden.

Mede door ophef in de samenleving over complottheorieën en extreme geluiden op sociale media zijn de grote netwerken de afgelopen maanden steviger gaan optreden. Ook grote techbedrijven zoals Google en Apple grijpen in. Zo werd Twitter-alternatief Parler uit de app-winkels van Google en Apple verwijderd. De techbedrijven willen dat de eigenaren van Parler de inhoud van de berichten, video’s en foto’s controleren en zo nodig weren van het platform.

Parler-oprichter John Matze vindt het allemaal onzin, liet hij op zijn eigen netwerk weten. Als hij verantwoordelijk is voor wat er op Parler gebeurt, dan is Apple net zo goed verantwoordelijk voor alle gesprekken die op iPhones worden gevoerd, luidt zijn redenering.

De eisen van de grote techbedrijven volgen na een periode waarin de alternatieven steeds aantrekkelijker werden voor extreme stemmen. Hier kunnen ze immers ongestoord hun gang gaan. Maar lukt het die stemmen ook hun volgers mee te krijgen? Het bereik op Twitter en Facebook is zoveel groter dat velen, ondanks gemopper over censuur en vermeende inbreuken op vrijheid en meningsuiting, toch blijven.

Doel is vaak om zo veel mogelijk mensen te overtuigen van je ideeën, zegt Ico Maly. Bij de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences doet hij onderzoek naar nieuw-rechts op diverse platformen. “De geesten van de mensen moeten rijp gemaakt worden voor de grote verandering.”

Vooral alt-right, een extreemrechtse online subcultuur, heeft dat spel volgens hem de afgelopen jaren uitstekend gespeeld: het opbouwen van een zo groot mogelijke groep volgers. Dat ging pakweg tot 2017 zonder al te veel problemen, ook in de Verenigde Staten. Het keerpunt was volgens Maly de gebeurtenis in de Amerikaanse stad Charlotteville, waar in 2017 een rechts-extremist inreed op een groep antiracisten die demonstreerden tegen neonazistische betogingen. Snel daarna beloofden techbedrijven maatregelen tegen online haatzaaierij. Met horten en stoten, overigens. Tot voor kort mocht de Holocaust op Facebook worden ontkend. Het kan verkeren: inmiddels verwijdert Facebook ook onjuiste beweringen over het coronavaccin.

Wie nog wel mocht blijven, begon zich voor te bereiden op het strafbankje. Bijvoorbeeld door onder video’s linkjes op te nemen naar alternatieven. Maly: “Ze wedden daarmee op verschillende paarden. Op die manier probeerden ze alvast nieuwe volgers op te bouwen op andere platformen.” Een van de platformen die toen opkwamen was Gab. Het voordeel: gelijkgestemden onder elkaar. En geen censuur. “Maar dat is meteen ook het nadeel. Want het is dan moeilijk nieuwe mensen te bereiken die je kunt klaarstomen voor de ideeënstrijd”, aldus Maly.

Vrijplaatsen

Net als Parler speelt Bitchute nadrukkelijk in op het sentiment dat Facebook en YouTube tegenwoordig geen vrijplaatsen meer zijn. Zo omschreef John Matze zijn platform twee jaar geleden als een dorpsplein waar alles geroepen mag worden.

Onder Parler-gebruikers valt die boodschap goed, maar de groei zet zelden écht door, ziet Richard Rogers, die als hoogleraar nieuwe media aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek deed naar de populariteit van de alternatieve platforms. “De aanwas blijft heel beperkt.” De alt-tech moet het vooral hebben van korte groeispurts, die vaak samenvallen met de verhuizing van bekende personen, al dan niet gedwongen, naar de platforms. Het aantal mensen dat uit eigen beweging naar media als Bitchute gaat is beperkt.

Het magere succes is deels te verklaren door de technische achterstand van alternatieve sociale media op techreuzen als YouTube en Facebook, zegt Rogers. Maar bovenal brengen alternatieven geen geld op. De belofte van een censuurvrij medium klinkt mooi, maar als er geen geld mee is te verdienen, hebben bekende personen er weinig te zoeken.

Een slim alternatief is: verhuizen naar een eigen website, zegt Rogers. “Weliswaar zullen niet alle volgers meegaan, maar ze kunnen er alles doen wat ze willen. Ze kunnen blijven roepen dat ze tegen censuur zijn, tegen big tech.”

Het ingrijpen van de klassieke sociale media lijkt dus effectief: weinigen vertrekken definitief naar alternatieve platforms. Toch schuilt daarin ook een risico, zegt Rogers. “Je wilt voorkomen dat deze groep zich zonder enig toezicht op alternatieve kanalen verder ontwikkelt.” Volgens Rogers moet de samenleving waken voor een waterbedeffect: geweerde extremen die elders opduiken. Op de alternatieve platforms kunnen mensen elkaars denkbeelden ongefilterd verder versterken. “Dat politiseert de samenleving verder en maakt de sfeer op internet alleen maar giftiger.” En niet alleen op internet trouwens, zo hebben de gebeurtenissen in Washington geleerd.