Vanuit de kraamkliniek voor kraanvogels vertrok een liefdesmissie naar Iran

In Zutendaal lappen ze kraanvogels weer op en proberen ze hen aan elkaar te koppelen. Maar dat loopt niet altijd even vlot

“Kom maar, amigo.” Met een gedecideerde snok aan de hals van het dier manoeuvreert een jongeman een Siberische kraanvogel tussen zijn benen. Zijn collega knielt neer en begint de klapwiekende vogel te masseren, tot die zwaar grommend sperma afscheidt. De medewerker vangt het op in een pipet en bewaart het voor inseminatie.

Another day at the office in het Cracid Breeding and Conservation Center (CBCC), een kweek- en studiecentrum voor bedreigde vogels in Zutendaal. Op een domein van 9 hectare werkt het centrum aan het voortbestaan van vooral hokko’s, een hoendersoort uit Midden- en Zuid-Amerika, en Siberische witte kraanvogels.

De Limburgse vzw opereert wereldwijd: eind januari stuurde ze Roya, een in Zutendaal gekweekte kraanvogel, op een liefdesmissie naar Iran. Het vrouwtje moest een koppel vormen met Omid, de laatste wilde kraanvogel van een troep die migreerde van het broedgebied in Siberië naar een overwinteringsgebied in het noorden van Iran.

Maar krijg je de natuur zomaar gerijmd met een beredeneerd kweekprogramma?

Vlees en veren

Ingrijpen was hoe dan ook nodig, zegt Luud Geerlings van het CBCC. “Kraanvogels zijn met uitsterven bedreigd omdat hun biotoop, moerasgebieden en wetlands, verkleint.” Al brengt ook de jacht schade toe aan het bestand. In veel oude Sovjet-landen wordt de kraanvogel, die tot anderhalve meter groot kan worden en een spanwijdte heeft van zo’n twee meter, geschoten voor vlees en veren.

Tot voor kort waren er drie routes waarlangs Siberische kraanvogels naar hun broedplaatsen vliegen. De belangrijkste loopt van China naar het oosten van Siberië, een traject waar elk jaar zo’n twee- tot drieduizend vogels gebruik van maken. Ook vanuit India vlogen kraanvogels naar centraal-Siberië, maar de laatste waarneming daar dateert van 2002. Op de derde route, die van Iran naar het westen van Siberië, is Omid al vijftien jaar lang de enige overblijver. Pogingen om de vogel te koppelen aan een gekweekte soortgenoot, liepen eerder op een sisser af.

Omid is zo beroemd dat hij een eigen Wikipedia-pagina heeft. Fervente vogelspotters vatten twee keer per jaar post op zijn route om zijn overtocht te documenteren. “Al sinds 2008 waren wij bezig om een partner voor hem te fokken”, zegt Geerlings tijdens een wandeling over het domein, waar het gekwetter van een driehonderdtal vogels hem dreigt te overstemmen. “We konden niet eender welk vrouwtje sturen: het moest een vogel zijn die niet gewend was aan mensen, die eieren kon leggen en ze kon uitbroeden.”

Spionage

Het duurde zeven jaar voor het CBCC erachter kwam dat Roya het perfecte maatje kon zijn voor Omid. Eind januari werd ze op het vliegtuig gezet en na een kort verblijf in een volière vloog ze uit in het gebied waarin Omid overwintert. Cupido schoot meteen raak: het paar ging samen op zoek naar voedsel en vloog rondjes als voorbereiding op de lange trek.

De geslaagde match zorgde voor hoop in Iran. “Roya is onze vogel niet meer, maar we kregen dagelijks berichten over haar vorderingen”, zegt Geerlings. Op 8 maart begonnen Omid en Roya aan hun lange tocht naar Siberië, via Azerbeidzjan. Vijf dagen later zagen spotters het vrouwtje in een natuurgebied – alleen. Sindsdien is van Omid geen spoor meer, ook niet op de route. Roya werd opnieuw gevangen en terug naar de start gebracht.

Wat er is misgegaan? Niemand die het weet. “Roya had nog nooit een lange trek gedaan. Misschien was het te veel voor haar?”, speculeert Geerlings. Het dier een tracker meegeven was geen optie. “In de huidige politieke situatie zou Iran dat als spionage kunnen beschouwen. We hadden er ook de vliegpennen van de vogel mee kunnen beschadigen.”

Mogelijk volgt over een half jaar, áls Omid terugkeert om te overwinteren tenminste, een nieuwe poging om de twee weer aan elkaar te koppelen. Op eigen houtje kan Roya niet naar Siberië vliegen om te gaan broeden: in tegenstelling tot ooievaars moeten kraanvogels een migratieroute aanleren. En aangezien Omid als enige de weg kent, is alle hoop gesteld op een herkansing.