‘Superlichte’ planeet ontdekt die zich op kosmische schaal om de hoek bevindt

Wetenschappers hebben een bijzondere planeet ontdekt die zich op kosmische schaal bij ons om de hoek bevindt. Ze weegt een derde van de aarde en is een van de lichtste exoplaneten ooit gevonden.

Vanwege het geringe gewicht van de planeet is de vondst ervan bijzonder. Het ontdekken van planeten om andere sterren dan de zon, zogenoemde ‘exoplaneten’, is een uitdaging. Planeten geven zelf weinig licht en vallen daarom weg in de schittering van hun moederster als je ze op de foto probeert te zetten.

De nieuw ontdekte planeet draait om Proxima Centauri, de ster die na de zon het dichtst bij ons staat. Strikt genomen gaat het nog om een ‘kandidaat-planeet’ (met als voorlopige naam Proxima Centauri d), omdat er nog geen tweede, onafhankelijke waarneming van is gedaan.

Toch kunnen de onderzoekers met vrij grote zekerheid zeggen dat ze echt bestaat. Ze maten kleine schommelingen in de positie van de ster, die de aanwezigheid van een planeet verraden. Die schommelingen ontstaan doordat de planeet met haar zwaartekracht lichtjes aan de ster trekt, waardoor deze wat gaat wiebelen. Hoe zwaarder de planeet, hoe heviger het wiebelen.

De sterrenkundigen gebruiken voor hun vondst de Very Large Telescope van de European Southern Observatory in Chili. Ze publiceerden er donderdag over in het vakblad Astronomy & Astrophysics.

Ontdekte planeet draait met uitzonderlijke snelheid om de zon

Dat ze de planeet op het spoor kwamen ondanks haar geringe gewicht, is te danken aan de uitzonderlijke snelheid waarmee deze om de ster draait. Een compleet rondje duurt slechts vijf dagen, op een fractie van de afstand tussen de zon en de aarde. Bovendien is de ster Proxima Centauri zelf erg licht. Daardoor is ze makkelijker aan het schommelen te brengen.

Eerder ontdekten wetenschappers al een planeet die in ruim elf dagen om Proxima draait en eentje die er vijf jaar over doet. Toen astronomen met een nieuw instrument extra nauwkeurige metingen van de twee al bekende planeten deden, leek er een nog onbekend, zwak signaal in te zitten. Extra metingen over een lange tijd bevestigden dat het moest gaan om een derde planeet.

“Het is een bijzonder moeilijke meting”, oordeelt Daphne Stam, planeetwetenschapper bij de TU Delft en niet betrokken bij de vondst van de nieuwe exoplaneet. “Het gaat om een schommeling waarbij de ster, ruim 200.000 kilometer in doorsnee, maximaal maar zo’n 40 centimeter per seconde beweegt. Bovendien trekken de andere twee planeten ook aan de ster. Het is vooral moeilijk om het planeetsignaal van de ruis van de ster te onderscheiden.”

‘Rode dwerg’ met uitbarstingen die metingen verstoren

Proxima Centauri is in sterrenkundejargon een zogeheten kleine, rode dwerg, met veel uitbarstingen die de metingen verstoren. Door die uitbarstingen is de kans bovendien klein dat er leven mogelijk is op de planeten rondom onze buurster.

Wetenschappers kijken uit naar vervolgmetingen om de mysteries van de nieuw ontdekte planeet verder te ontrafelen. “De gebruikte methode kan bijvoorbeeld niks zeggen over de grootte van de planeet”, legt Stam uit. Ze is daarom benieuwd wat een grote telescoop zoals de nieuwe James Webb Space Telescope zou kunnen ontdekken wanneer die zijn vizier richt op Proxima Centauri en de omringende planeten.