Steeds meer jonge ouders hebben schrik van de prik

Allereerst: het gaat goed met de vaccinaties van kinderen in Vlaanderen. De vaccinatiegraad is nog altijd erg hoog en blijft ook stabiel, zowel bij baby’s, peuters als adolescenten. We hoeven ons dus geen zorgen te maken over terugkerende ziektes. Voorlopig toch.

Want er zijn wel degelijk duidelijke signalen die ons tot voorzichtigheid moeten aansporen, zo blijkt uit de resultaten van een vierjaarlijks onderzoek naar vaccinaties bij kinderen en jongeren. De twijfel bij ouders sluipt binnen. Dertig tot veertig procent van de ouders geeft aan bezorgd te zijn over ernstige bijwerkingen van vaccins. Een niet onbelangrijk deel van de bevraagden (20 tot 25 procent) is ook van mening dat zijn kind niet moet worden ingeënt tegen ziektes die niet meer voorkomen.

Dat zijn signalen die we niet mogen negeren, vinden de onderzoekers. Want als het vertrouwen in vaccinaties daalt, kan dat heel ernstige gevolgen hebben. “We zijn nog niet zo ver. Maar de ervaring uit het buitenland leert ons dat ouders die zich zorgen maken ook echt kunnen beginnen twijfelen aan het nut van vaccins en vervolgens ook beslissen om hun kinderen niet meer te laten inenten”, legt professor Corinne Vandermeulen van het UZ Leuven, een van de uitvoerders van de studie, uit.

Mazelen in Frankrijk

En daar willen we niet naartoe, stelt haar collega professor Pierre Vandamme van de UAntwerpen. “Als de vaccinatiegraad voor een bepaalde ziekte daalt, betekent dat wel degelijk dat die nu verdwenen ziekte kan terugkomen. Dat is enkele jaren geleden in Frankrijk gebeurd met de mazelen. Door allerlei geruchten over vermeende bijwerkingen van het mazelenvaccin, waardoor de dekkingsgraad daalde onder de kritieke drempel van 95 procent. Als dat gebeurt, zit je binnen het jaar met een epidemie. In Frankrijk kregen 20.000 mensen de ziekte. Er zijn toen ook 20 adolescenten aan mazelen gestorven. Daarom is vaccineren zo belangrijk.”

Ouders die twijfels hebben over vaccinatie of beslissen niet te vaccineren, moeten daarom overtuigd worden, meent professor Vandamme. “Ouders kunnen en mogen dat niet individueel beslissen. Daarvoor is de kwestie té belangrijk. Het gaat hier om de kudde-immuniteit die in gevaar komt. Er moeten voldoende mensen beschermd zijn om het systeem te doen werken. Is dat het geval, dan is iedereen veilig. Ook de mensen die naar ons land komen en nog niet beschermd zijn of kankerpatiëntjes bijvoorbeeld die omwille van hun ziekte niet kunnen gevaccineerd worden. Maar daalt de kudde-immuniteit, dan is de hele kudde in gevaar.”

In Nederland hebben ze vorig jaar al ontdekt dat de groep ouders die twijfels heeft over vaccinaties groeit. Daar zien ze ook elk jaar de – weliswaar nog altijd kleine – groep die niet vaccineert lichtjes stijgen. En het zijn niet enkel de mensen uit de Nederlandse Bible Belt of nieuwkomers die omwille van religieuze principes van geen vaccins moeten weten, beek uit een onderzoek van Jorien Veldwijk van de Universiteit van Utrecht. Er is een nieuwe groep twijfelaars ontstaan: mensen die zeer bewust leven en zich verdiepen in gezondheid. Ze hebben wél een hogere opleiding genoten, maar geen medische. En halen hun kennis vervolgens van het internet, veelal van gesloten Facebook-groepen en andere sociale netwerken.

Ook bij ons stijgen de bezorgdheden over en de negatieve houding op vaccinatie met de scholingsgraad, staat in het recente Vlaamse rapport te lezen. Dat merken ze ook bij Kind&Gezin, dat de meeste jonge kinderen in ons land vaccineert. “We krijgen inderdaad heel veel vragen. Veel meer dan enkele jaren terug”, zegt woordvoerder Leen Dubois. “Ouders aanvaarden niet meer automatisch dat zo’n spuitje wordt gezet. Ze willen weten wat er in hun kind gespoten wordt en waarom precies.”

Emotionele verhalen

Mensen zijn mondiger geworden en nemen ook minder snel iets aan van officiële instanties of dokters. Speelt ook een rol: de huidige generatie ouders heeft de schadelijke en soms fatale gevolgen van kinderziekten als bof, mazelen en polio niet zelf of niet van nabij meegemaakt. Dus voelen ze de noodzaak minder, meent professor Vandermeulen. “Vaccins zijn dus eigenlijk slachtoffer van het eigen succes. Door de hoge vaccinatiegraad weten mensen niet meer wat de ziektes waartegen we vaccineren teweegbrengen. Daar zouden we veel duidelijker moeten over communiceren. Want je mag niet onderschatten wat er allemaal aan verhalen circuleert op het internet. Dat zijn dikwijls persoonlijke en erg emotionele verhalen, waarvan niemand kan verifiëren of ze waar zijn of niet. Maar het zijn heel sterke beelden, die bij ouders heel erg blijven hangen. Het gaat hier tenslotte over hun kinderen, wat de discussie per definitie heel emotioneel maakt.”

De redenen voor de bezorgdheid of twijfel klinken ouders ook vaak heel logisch in de oren. De meeste kinderziekten zijn in Europa uitgeroeid of onder controle, dus waarom zou ik mijn kind moeten ‘opofferen’? Kan zo’n kwetsbare baby de bacteriën in de injectie wel aan? Het internet staat vol met waarschuwingen tegen wat de antivaccinatielobby ‘dat gif’ noemt. Het zou kanker veroorzaken, sterfgevallen op zijn geweten hebben en andere ontwikkelingsstoornissen teweegbrengen. Nog zo’n veelgehoord argument: de vaccinatieprogramma’s zijn er gekomen onder druk van de farmasector die vooral aan big money denkt. “Zo circuleren ook op dit domein veel alternative facts of onwaarheden op sociale media”, zegt Van Damme.

Autisme

Een van de meest hardnekkige geruchten over vaccins is dat het vaccin tegen mazelen, bof en rubella tot autisme (MBR) kan leiden. Iets wat de Amerikaanse president Donald Trump overigens ook zegt te geloven. Het gerucht werd in 1998 de wereld ingestuurd door de Britse onderzoeker Andrew Wakefield. In het medisch tijdschrift The Lancet publiceerde hij een studie bij twaalf jongens, van wie enkelen volgens hun ouders gedragsproblemen kregen na de MBR-vaccinatie. Niet veel later werd de studie teruggetrokken wegens fraude. Wakefield verloor zijn artsentitel en grootschalige onderzoeken, onder andere van de Wereldgezondheids­organisatie, toonden aan dat er geen enkel verband is tussen het vaccin en autisme. Toch ging het gerucht verder rond op sociale media.

“Dat er een link zou zijn tussen het mazelenvaccin en autisme is heel erg moeilijk te ontkrachten”, weet ook professor Vandermeulen. “Veel heeft te maken met het feit dat autisme bij kinderen vaak wordt vastgesteld op dezelfde leeftijd als het eerste vaccin voor mazelen. Dan heb je als zorgverlener goede, wetenschappelijke argumenten nodig om ouders te overtuigen dat er geen link is. Daarom pleiten we in ons rapport voor meer wetenschappelijk onderzoek. Alle huidige vaccins die worden aanbevolen, zijn effectief veilig en ze veroorzaken meestal heel beperkte nevenwerkingen die gewoonlijk een tot drie dagen kunnen duren en daarna spontaan voorbij gaan. Maar als ouders met bezorgdheden zitten, dan moeten we die verder onderzoeken en hen vervolgens een duidelijk antwoord geven.”

Informatie

Meer en duidelijke communicatie, dat is wat we nodig hebben, meent ook professor Van Damme. “Er heerst op dit moment in heel wat landen een algemene malaise. Mensen op de straat zijn hun houvast kwijt en beginnen alles in vraag te stellen. Daarom is proactief reageren erg belangrijk. We moeten de mensen uitleggen dat de overheid voortdurend alle rapporten opvolgt en beslissingen neemt, ook op basis van veiligheidsprofiel. Als je die vaccins aan alle kinderen toedient, dan moeten die veilig zijn. Er moet ook meer tijd uitgetrokken worden om te praten met ouders.”

Dat is wat ze in Nederland willen doen. Het Rijksinstituut voor Gezondheid en Milieu (RIVM) trok eind vorig jaar 2 miljoen euro extra uit voor een bijscholingsprogramma voor jeugdartsen. Bedoeling is dat die langere gesprekken kunnen aangaan met ouders, zodat die veel meer informatie kunnen krijgen over vaccins.

Bij ons liet Vlaams minister voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen (CD&V) weten dat er eind april een nieuwe website over vaccinaties wordt gelanceerd. “Op die website zal de burger alle informatie over vaccineerbare infectieziekten en de beschikbare vaccins terugvinden”, zegt zijn woordvoerder Nico Krols. “Er zal ook geïnformeerd worden over mogelijke nevenwerkingen en er wordt ingespeeld op mogelijk foutieve informatie die verspreid wordt.”

Getuigenissen

Marc Van Geet:

Zestien en twintig, zo oud zijn de kinderen van Marc Van Geet inmiddels, en behalve de verplichte inspuiting tegen polio hebben ze nooit enig vaccin meegekregen. Last hebben ze daar volgens hem nooit van ondervonden, integendeel: “Terwijl andere kinderen van het ene pilletje of puffertje naar het andere sukkelden, waren mijn kinderen altijd bij de gezondsten van de klas.”

De kinesitherapeut staat dan ook bijzonder sceptisch tegenover vaccins. “Een aantal jaar geleden kwam ik terecht op een lezing van dokter Kris Gaublomme, homeopaat en stichter van de vzw Preventie Vaccinatieschade. De theorie die hij daar uit de doeken deed, opende mijn ogen.”

Vooral de stoffen die náást de effectieve antigenen ook aan de vaccins worden toegevoegd, zijn volgens Van Geet bijzonder schadelijk. “Niet vaccineren is natuurlijk altijd een risico, maar het risico dat je neemt door je kind vol te proppen met stoffen waarvan je de effecten en de samenstelling niet kent, is veel groter.”

De negatieve bijwerkingen van vaccins werken volgens hem als een Russiche roulette: ze treffen niet alle kinderen, maar de symptomen steken wel regelmatig de kop op: sommige kinderen ontwikkelen allergieën, krijgen ademhalings­problemen of lopen zelfs meer risico op het ontwikkelen van autisme, zo zegt hij. “Hoewel het verband tussen bepaalde vaccins en autisme al door verschillende wetenschappelijke studies bewezen werd, trekt de mainstream gezondheidszorg het telkens weer in twijfel - onterecht. Dokters die de onderzoeken nog maar durven onderschrijven worden het zwijgen op gelegd of worden – erger nog – bedreigd.”

Voor dat laatste is volgens hem vooral de farmaceutische wereld verantwoordelijk: “Geneesmiddelen en vaccins moeten vooral verkopen en geld opbrengen. Dat ze schadelijk zijn en voor veel mensen bovendien compleet overbodig, houden veel grote farmaconcerns dan ook liever buiten het publieke bewustzijn.”

Leen Deneckere:

Drie gezonde kinderen zette Leen Deneckere op de wereld: “Bij alle drie kozen we voor een thuisbevalling, borstvoeding én zo weinig mogelijk vaccins.” Het gezin gelooft dan ook heel erg in de kracht van het eigen lichaam om ziektes te overwinnen: “Gezonde kinderen die groot worden in een welvarende thuisomgeving waar qua zorg vaak alles voorhanden is, hebben die vaccins niet nodig. Integendeel zelfs: door je kind van jongs af aan in te spuiten met antistoffen, ontneem je hun afweersysteem de kans om zich op eigen kracht tegen ziektes te verzetten.”

Ziek zijn ziet het gezin eerder als een ‘opportuniteit tot groei’ dan als een probleem: “Een kind dat stevig ziek is of koorts maakt, is lastig, maar komt daar achteraf wel sterker uit. Mijn grootmoeder – zelf 107, verpleegster en groot tegenstander van vaccins – vertelde mij vroeger ook altijd dat kinderziektes erfelijke materie wegbranden, waardoor kinderen die wél een keer de mazelen of de bof krijgen, minder belast zijn door wat ze genetisch van hun ouders hebben meegekregen. Dat vond ik een mooi idee.”

Deneckere vindt dan ook dat onze maatschappij veel te angstig staat tegenover ziektes. “De kans dat kinderen in deze tijd effectief een ernstige ziekte oplopen, is klein. Bovendien biedt ook een vaccinatie geen waterdichte bescherming. Het hele vaccinatieklimaat is eigenlijk niet meer dan een ‘valse veiligheid’ die we hebben ingebouwd om ons niet schuldig te voelen als ons kind toch ziek wordt.” Een angstcultuur waaraan Deneckere niet wil deelnemen.

Samen met haar gezin pleit ze voor wat meer tijd en tolerantie voor het ‘ziek zijn’: “In onze wereld moet alles snel gaan en moet er hard gewerkt worden, maar soms is het beter om even gas terug te nemen en je kind rustig de tijd te geven om een paar dagen lekker uit te zieken.” (hv)