Sprankje hoop voor vuursalamander: herstel mogelijk na verpletterende schimmelziekte

Tientallen delicate kikkers en andere amfibieën stierven de afgelopen jaren plaatselijk uit toen de gevreesde ziekte 'chytridiomycose' na de eeuwwisseling toesloeg in Panama. Van de twaalf kikkersoorten die plaatselijk nagenoeg verdwenen, zijn er inmiddels negen weer bezig aan herstel. Niet omdat de schimmel minder gevaarlijk is geworden, schrijven biologen in Science, maar omdat de kikkers er beter tegen kunnen.

Onder hen de harlekijnkikker (Atelopus varius) en de raketkikker (Colostethus panamansis): "Treffende voorbeelden van zeer kwetsbare soorten die in verval raakten en zich daarop toch weer herstelden op dezelfde plek", aldus het team onder leiding van de Amerikaanse bioloog Jamie Voyles.

Dat is relevant voor bijvoorbeeld de vuursalamander, reageert desgevraagd bioloog Annemarieke Spitzen van het Nederlandse onderzoeksinstituut RAVON voor amfibieën, reptielen en vissen. Het is immers tien jaar geleden dat een nauw verwante schimmelziekte ook in onze contreien toesloeg. Sindsdien is de vuursalamander met 99,9 procent afgenomen, schetst Spitzen.

Beter immuunsysteem

"Naar analogie met deze vondst zou het zo kunnen zijn dat de jonge dieren die nu opgroeien een beter immuunsysteem hebben, en is het denkbaar dat we ook hier een opkrabbelen van de populatie tegemoet kunnen zien."

Spitzen drukt zich niet voor niets behoedzaam uit: "Je mag dit niet aangrijpen om te zeggen: de natuur lost het wel op", benadrukt ze. "Deze onderzoekers zien herstel bij negen van de twaalf soorten. Dat betekent dus dat er ook drie soorten zijn die zich níét hebben hersteld."

De Amerikanen voerden hun onderzoek op een vernuftige manier uit, door op drie plekken in Panama de huid van kikkers te bemonsteren en te onderzoeken of hun huidslijm inmiddels beter tegen schimmelziekte kan dan tien tot vijftien jaar geleden. Detailonderzoek van de ziektekiem, een schimmel met de tongverzwikkende naam ‘Batrachochytrium dendrobatidis’, bracht intussen aan het licht dat die zich nog net zo gretig voortplant als destijds. Evolutie in actie, constateert ook de Amerikaanse bioloog James Collins in een begeleidend commentaar in Science: de kikkers hebben resistentie ontwikkeld tegen de schimmel.

Dat is voor de vuursalamander niet alleen hoopvol maar ook nuttig om te weten, vindt Spitzen. "Het betekent bijvoorbeeld dat je moet oppassen met het terugplaatsen van dieren, als zo’n populatie het misschien zelf kan oplossen", vindt ze.

Overigens is de schimmel waardoor de vuursalamander is getroffen een iets andere dan de Panamaschimmel. Ook die is West-Europa wijdverspreid aanwezig, maar de schimmel slaat hier minder dramatisch toe, naar wetenschappers aannemen door het koelere klimaat.