"Speur veel vroeger naar autisme"

Nog voor Remi (8) kon stappen, hadden zijn ouders al een vermoeden dat er iets niet klopte. Oogcontact was uitzonderlijk, samen spelen met andere peuters helemaal uitgesloten. "Zodra hij begon te kruipen, maakte hij er een punt van om alle kasten en deuren te sluiten", vertelt papa Vincent Blaton (38). "Het was hartje zomer en we konden geen deur laten openstaan in huis. Die moest en zou dicht. Nam hij zijn blokken, dan was hij meer aan het rangschikken en stapelen dan echt aan het spelen. En nog altijd. Alles van zijn Playmobil heeft een precieze plaats, daar valt niet aan te raken."

Terwijl de meeste peuters de mond vol hebben over 'auto' of 'koek', kwam Remi met heel andere eerste woordjes aandragen. 'Xylofoon', zo herinnert Vincent zich. "Toen stonden we echt te kijken." (lacht)

Diagnose rond 6 jaar

Het jongetje was drie toen zijn ouders hulp zochten. Pas anderhalf jaar later viel de diagnose: autisme. Vincent: "Jammer, want ondertussen liep het goed fout in de kleuterklas. Zijn eerste juf kon totaal niet met Remi overweg. Ze schreeuwde, zette hem voortdurend in de hoek. Het ging zo ver dat hij toen in een depressie is beland. Ineens had hij een enorme terugval, deed hij weer in zijn broek. Naar school gaan bleek een ware marteling voor hem."

Kinderen met autisme krijgen hun diagnose vaak rond hun 6 jaar. Dat moet vroeger, vinden Nederlandse experts. Zij mikken voortaan op 4 jaar, want "hoe eerder het wordt ontdekt, hoe beter", stellen ze in de Volkskrant. Voor deskundigen is het steeds duidelijker dat je autisme kunt milderen, als je er maar snel genoeg bij bent. De Nederlandse consultatiecentra gaan daarom vanaf volgend jaar baby's en peuters intensief screenen op de ontwikkelingsstoornis. Daarvoor werken ze met 'alarmsignalen'. Zo zou een kind vanaf acht weken moeten lachen naar zijn ouders, en vanaf twee jaar zinnetjes van twee woorden moeten bouwen. Als er te veel alarmsigalen op rood springen, wordt het kind verder onderzocht.

Vooruitgang geboekt

Strak plan, vindt ook kinderpsychiater Eric Schoentjes (UZ Gent). Want hoe later autisme wordt ontdekt, hoe meer kans dat het kind erin vastloopt, beaamt hij. "Er is de laatste jaren heel wat vooruitgang geboekt om al vanaf 1, 2 of 3 jaar kenmerken van autisme te observeren én te onderscheiden van de normale ontwikkeling", duidt hij. "Er lopen nu al specifieke programma's, zij het kleinschalig, om jonge kinderen intensief te stimuleren. Het komt er dan op neer dat de ouders en school zo alert mogelijk reageren op het kind, om zo zijn belemmeringen te verminderen."

Alleen, zo voegt Schoentjes eraan toe: "Momenteel telt ons land onvoldoende professionals die klaargestoomd zijn om dit op grote schaal waar te maken. Dat vergt ook de nodige financiering."

Evenwicht

In ons land zoekt Kind en Gezin nog uit of het inderdaad haalbaar is om autisme op zulke jonge leeftijd te detecteren. "Wij proberen een evenwicht te vinden tussen signalen herkennen en ouders niet onnodig ongerust maken", stelt woordvoerster Leen Dubois.

"Vroeger hadden onze verpleegkundigen een hele leidraad bij zich: 'als uw kind x-aantal maanden is, dan moet het zeker dit of dat kunnen'. Ook dat strakke schema hebben we al losgelaten, omdat we merken dat het ouders vaak onterecht stress geeft. We willen dus zeker geen paniek zaaien door al te vroeg een etiket te plakken."

In Vlaanderen heeft 1,5 procent van de bevolking een vorm van autisme. Maar, zo erkennen experts, bedeesde baby's of prikkelbare peuters groeien niet altijd uit tot kinderen met autisme. "Je zit daar met een foutenmarge", stelt Emmanuël Nelis, kinderpsychiater aan het AZ Sint-Lucas van Brugge. "Neem nu een kind van twee jaar dat niet praat en maar weinig begrijpt. Zo'n verstoord contact kan nadien ook wijzen op een taalprobleem, een trauma of hechtingsstoornis, los van autisme. Belangrijk is wel om al die kinderen en ouders te ondersteunen. Het kan niet de bedoeling zijn om enkel de gevallen van autisme eruit te pikken en die andere groep in de kou te laten."

Niet met etiketten strooien

Voor Remi (8) bracht zijn nieuwe school "een wereld van verschil". Hij zit nu in het derde leerjaar en alle klasgenootjes weten: zo zit Remi in elkaar. Vader Vincent: "Zo gaat hij 's ochtends eerder de klas in, om al even te wennen. Tijdens de speeltijd blijft hij acht op de tien keren binnen, gewoon omdat het te druk is."

Had een nog vroegere diagnose veel verschil gemaakt? "Wie weet", twijfelt Vincent. "Misschien had hij die depressie dan nooit moeten doormaken. Ik had er niet eens bij stilgestaan dat een kind depressief kón zijn. Dat kwam echt als een koude douche. Alleszins, bij autisme ligt de behandeling vooral bij de ouders. Er is geen pilletje voor. Jij moet je aanpassen aan je kind. Dus hoe sneller je weet wat er gaande is, hoe eerder je boosheid en frustraties kunt vermijden. Al wil je natuurlijk nooit te snel met etiketten strooien. Voor je het weet scheelt er dan met elk kind wel iets."