Hoe bezorgd moeten we zijn voor ‘seksuele roofdieren’ op de populaire tienerapp Snapchat? In het Verenigd Koninkrijk worden elke dag drie politiedossiers hierover geopend. Ook onze federale Computer Crime Unit is bezorgd. ‘We moeten jongeren nog weerbaarder maken.’
“Snapchat is een toevluchtsoord voor seksuele roofdieren.” Dat schrijft The Sunday Times nadat de krant de hand kon leggen op duizenden politiedossiers die seksuele uitbuiting van minderjarigen linken aan de app. In een lijvig artikel wordt onder meer beschreven hoe twee meisjes jonger dan dertien jaar verkracht werden door twee mannen die ze via Snapchat leerden kennen, en hoe een volwassen man via dezelfde weg met een veertienjarig meisje een seksafspraak probeerde te maken. Ook is er sprake van ‘honderden gevallen’ waarbij minderjarigen zelf expliciete beelden delen. Bijvoorbeeld via een spelletje waarbij ze hun geslachtsorganen aan elkaar laten zien.
The Sunday Times stelt vast dat er in het Verenigd Koninkrijk sinds 2014 liefst 3.314 van dit soort politiedossiers werden geopend, goed voor drie per dag. Volgens de krant ligt het eigenlijke cijfer nog hoger. Veel politiekorpsen houden hierover geen data bij.
Heel recent werd Snapchat ook in ons land nog genoemd in een dossier van seksueel misbruik. Vorige week raakte bekend dat zeven jongens tussen dertien en achttien jaar oud de verkrachting van een meisje van vijftien uit de provincie Luik volledig filmden. Die beelden raakten ook verspreid via de app. Ze tonen hoe het meisje, dat volledig verdoofd in een zetel ligt, door zes van de zeven jongens misbruikt wordt.
Bij de federale Computer Crime Unit hebben ze geen dossiers over Snapchat zoals die in het Verenigd Koninkrijk. Tamara Carlier stelt dat meldingen hierover, zoals in Luik vorige week, bij de lokale politie binnenkomen. “Alleen als er bijkomend onderzoek nodig is, zal die lokale politie op het federale niveau hulp zoeken. Dat is voor Snapchat nog nooit gebeurd.”
Carlier heeft wel weet van enkele lopende federale politiedossiers naar Tik Tok, een andere populaire tienerapp waarmee korte hitjes geplaybackt en dansjes opgenomen worden. “Maar of het nu Tik Tok of Snapchat is: beide apps zijn erg populair bij jongeren en kunnen daardoor een toevluchtsoord worden voor volwassenen met slechte bedoelingen. Daarover zijn we absoluut bezorgd.”
Verontrustend
Bij Child Focus noemen ze de data uit het Verenigd Koninkrijk verontrustend. Ze hebben geen specifieke data over misbruik of uitbuiting via Snapchat. Wel brengen ze grooming, het via internet contact leggen met kinderen door een pedofiel, algemeen in kaart. “Vorig jaar werden bij Child Focus 36 zulke gevallen gemeld. Dat zijn er iets minder dan in 2017, toen er 43 groomingdossiers geopend werden”, zegt Niels Van Paemel, beleidsmedewerker eSafety. Hij benadrukt, net als de Britse agenten, dat het om een onderrapportage gaat. “Jongeren zijn erg beschaamd om zoiets toe te geven, ze zullen dat niet snel melden aan ons of aan hun ouders.” Bewijzen aanleveren is ook niet makkelijk: Snapchat-filmpjes vernietigen zichzelf binnen enkele seconden.
“Het is een oud probleem in een nieuw jasje”, gelooft Van Paemel. Mannen die seksueel contact zoeken met kinderen, zijn van alle tijden. “Het verschil is dat ze nu heel goed weten waar die kinderen vertoeven. Ze zijn veel bereikbaarder geworden.”
In Vlaanderen is Snapchat in elk geval nog steeds erg populair. In de derde graad van de lagere school, bij 10 tot 12-jarigen, is het aandeel van Snapchat volgens het onderzoek Apestaartjaren vorig jaar gegroeid tot 44 procent. Alleen WhatsApp is met 46 procent iets populairder. In de eerste graad van het middelbaar, bij 12 tot 14-jarigen, gaf 71 procent aan Snapchat in de afgelopen maand te hebben gebruikt. Daarmee staat het, na YouTube en Instagram, op plaats drie.
Mediawijsheid op school
“Het is in deze periodes dat we de meeste problemen met cyberpesten en sexting zien”, zegt Elke Boudry van Mediawijs, dat het Apestaartjaren-onderzoek uitvoert. Op deze leeftijd krijgen velen hun eerste smartphone en krijgen ze ook voor het eerst toegang tot een grote online wereld. “Tegelijkertijd zien we dat jongeren op deze leeftijd de gevolgen van hun gedrag moeilijk kunnen inschatten. Ze kennen de risico’s wel, maar denken vaak onterecht: ‘Mij overkomt dat niet.’”
Van Paemel van Child Focus erkent dat. “Jongeren zijn op die leeftijd heel erg bezig met het creëren van een online reputatie en imago. Ze zijn zo gebrand op likes dat ze de risico’s erbij nemen.”
Volgens de expert heeft het weinig zin om acties op poten te zetten gericht op het misbruik op specifieke apps. “De aantrekkingskracht van een app kan snel veranderen. We moeten onze energie vooral steken in het nog weerbaarder maken van onze jongeren.” Bij Child Focus pleiten ze ervoor om mediawijsheid nog specifieker in de eindtermen te zetten en vaker te integreren in ICT- en andere lessen. “Niet alleen in het middelbaar, maar ook in het lager. Jongeren mogen voor hun dertiende officieel geen sociale media gebruiken, maar ze doen het wel.”
Boudry hamert dan weer op het belang van communicatie tussen kind en ouder. “Als een ouder interesse toont, af en toe vraagt om mee te kijken en een open houding aanneemt, dan helpt dat voor een kind om naar hem of haar te stappen als er iets misloopt op zo’n app.”
